Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił uwagę, że statut biblioteki powinien określać w szczególności: cele i zadania biblioteki, jej organy i organizację, a także źródła finansowania działalności biblioteki (art. 11 ust. 3 ustawy z 27.6.1997 r. o bibliotekach; t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 642 ze zm.; dalej: BibliotU). Natomiast do spraw nieuregulowanych BibliotU stosuje się odpowiednio przepisy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (art. 2 BibliotU).

Co ważne, NSA stwierdził, że to odesłanie świadczy o woli ustawodawcy rozszerzenia zakresu przedmiotowego działalności prowadzonej przez biblioteki. Niewątpliwie bowiem są one jedną z ustawowych form organizacyjnych działalności kulturalnej, której celem jest również tworzenie, upowszechnianie i o ochrona kultury. Zarówno formy, jak i zakresu tej działalności nie ograniczono w BibliotU. Natomiast brak przepisów w BibliotU dotyczących możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przez biblioteki umożliwia odpowiednie zastosowanie w tym przypadku przepisów ustawy z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 406 ze zm.; dalej: DziałKultU). W tym przypadku chodzi przede wszystkim o art. 13 ust. 2 pkt 6 DziałKultU, zgodnie z którym statut instytucji kultury zawiera postanowienia dotyczące prowadzenia działalności innej niż kulturalna, oczywiście jeżeli instytucja zamierza taką działalność prowadzić.

Problemy pojawiają się przy interpretacji przepisów:

1) art. 4 DziałKultU, z którego wynika, że podstawowe zadania biblioteki to: gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów bibliotecznych, obsługa użytkowników (udostępnianie zbiorów, prowadzenie działalności informacyjnej o zbiorach własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej, współdziałanie z archiwami); biblioteka może też prowadzić działalność m.in. bibliograficzną, dokumentacyjną, naukowo-badawczą, wydawniczą, edukacyjną, popularyzatorską;

2) art. 14 DziałKultU, który wskazuje, że usługi bibliotek zasadniczo są ogólnie dostępne i bezpłatne, chociaż opłaty można pobierać:

  • za usługi informacyjne, bibliograficzne, reprograficzne, za wypożyczenia międzybiblioteczne oraz materiałów audiowizualnych (wysokość opłat nie może jednak przekraczać kosztów wykonania usługi);
  • w formie kaucji za wypożyczone materiały biblioteczne;
  • za niezwrócenie w terminie wypożyczonych materiałów bibliotecznych;
  • za uszkodzenie, zniszczenie lub niezwrócenie materiałów bibliotecznych.

Przepisy te traktowano jako potwierdzenie wyłączenia możliwości prowadzenia przez biblioteki innej działalności niż tu wymieniona.

Odnosząc się do tej kwestii, NSA stwierdził (zakładając, że zamierzona działalność nie będzie działalnością kulturalną), że jest możliwe prowadzenie działalności gospodarczej przez instytucje kultury takie jak biblioteka, przy czym działalność taką powinien regulować statut tego rodzaju jednostki, co wynika z art. 13 ust. 2 pkt 6 DziałKultU.

Wspomniane wyżej przepisy art. 4 w związku z art. 14 ust. 1-3 BibliotU nie wprowadzają więc ograniczenia dotyczącego prowadzenia przez bibliotekę działalności gospodarczej. Trzeba bowiem pamiętać, że w zakresie nieuregulowanym w BibliotU działalność biblioteki, jako forma działalności kulturalnej, podlega regulacjom stosowanych odpowiednio przepisów DziałKultU. Pozwala to na przyjęcie stanowiska, że biblioteka może dodatkowo prowadzić działalność inną niż ujęta w art. 4 BibliotU i czerpać z niej zyski – oczywiście przy założeniu, że nie będzie ona w kolizji z realizacją podstawowych celów tej instytucji kultury .

Naczelny Sąd Administracyjny podzielił więc dotychczasową linię orzeczniczą wyrażoną w tym zakresie w wyroku NSA z 3.9.2013 r. (II OSK 1698/13, Legalis).