Projekt przewiduje nowelizację m.in. w zakresie art. 5b SamGminU, czyli regulacji ogólnie rzecz ujmując dotyczących tzw. udziału młodzieży w funkcjonowaniu gminy. I tak, zgodnie z aktualnym brzmieniem ww. regulacji:
1. Gmina podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży.
2. Rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy mającej charakter konsultacyjny.
3. Rada gminy, powołując młodzieżową radę gminy, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.
Wskazane przepisy mają więc znaczny stopień ogólności, co dotychczas utrudniało powoływanie młodzieżowych rad gminy i rodziło róże wątpliwości interpretacyjne. W związku z tym przepis ten ma zostać znowelizowany, dzięki czemu zyska znaczny stopień szczegółowości. Planuje się doprecyzować wiele aspektów tworzenia i funkcjonowania młodzieżowych rad gminy. W szczególności w nowym ust. 2 przewiduje się, że rada gminy może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy na wniosek:
1) co najmniej 1/5 ustawowego składu rady gminy;
2) wójta gminy;
3) zainteresowanych środowisk, w szczególności:
a) organizacji pozarządowych lub podmiotów określonych w art. 3 ust. 3 PożPubWolontU działających na terenie danej gminy,
b) uczniów i studentów szkół i uczelni z terenu danej gminy.
W ust. 4-6 projektu doprecyzowano z kolei zakres przedmiotowy zadań ww. rad. W rezultacie postanowiono, że młodzieżowa rada gminy ma charakter konsultacyjno-doradczy rady gminy, oraz że przysługuje jej inicjatywa uchwałodawcza. Nadto, do zadań młodzieżowej rady gminy będzie należało ponadto:
1) opiniowanie projektów uchwał dotyczących młodzieży;
2) udział w opracowaniu działań strategicznych gminy na rzecz młodzieży;
3) monitorowanie realizacji działań strategicznych gminy na rzecz młodzieży;
4) podejmowanie działań na rzecz młodzieży, w szczególności w zakresie edukacji obywatelskiej młodzieży.
Z porównania powyższych zapisów wynika, że kwestią niezmienną pozostaje pozostawienie (swobodnej) woli (decyzji) radzie gminy samego utworzenia młodzieżowej rady gminy. Nie jest więc wykluczone, że w niektórych jednostkach samorządu terytorialnego, w tym o statusie gminy, rada gminy takiej zgody po prostu nie udzieli. Zresztą taka fakultatywność ma pewne racjonalne uzasadnienie, choćby z uwagi na pewien istotny aspekt ekonomiczny dla jednostek samorządu terytorialnego, a co może mieć znaczenie w aktualnej trudnej sytuacji samorządów, spowodowanej skutkami COVID-19.
W powyższym kontekście warto zauważyć, że w nowo projektowanym przepisie art. 5b SamGminU przewiduje się także dodanie nowej jednostki redakcyjnej oznaczonej jako ust. 12. Zgodnie z jej treścią:
12. Obsługę administracyjno-biurową młodzieżowej rady gminy zapewnia urząd gminy. Koszty obsługi młodzieżowej rady gminy pokrywa urząd gminy.
Materia objęta wprost tym przepisem nie została objęta dotychczas regulacjami żadnej z ustaw samorządowych. Zapis ten ma jednak istotne znaczenie dla gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Projektodawca bowiem wprost jednoznacznie określa, że koszty obsługi młodzieżowej rady gminy spoczywają na urzędzie gminy, a do tego dochodzi koszt obsługi administracyjno-biurowej owej rady. W praktyce oznacza to konieczność wyasygnowania w budżecie gminy dodatkowych środków na podane cele. Rzecz jasna nie będzie to problemem dla każdej gminy, ale już w tych, w których są ograniczone możliwości wydatkowe, może skutecznie dać to asumpt do nieprzyjmowania przez radę gminy zgody na utworzenie młodzieżowej rady gminy. Przyczyną takiego stanu rzeczy mogą być właśnie względy ekonomiczne, ograniczone możliwości budżetowe, czy inne jeszcze przesłanki.
Podsumowując, wejście w życie projektowanych zmian, z jednej strony jest rozwiązaniem korzystnym, bowiem precyzuje wiele aspektów związanych funkcjonowaniem młodzieżowej rady gminy, z drugiej zaś strony, w sposób jednoznaczny przesądza o nowych obowiązkach fiskalnych jednostek samorządowych, o ile rzecz jasna dana gmina zdecyduje się wyrazić zgodę na utworzenie na swoim obszarze młodzieżowej rady gminy.