1. Omówienie przepisów

W Dz.U. z 2016 r. pod poz. 1330 opublikowano ustawę z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach. Przede wszystkim, jako jedną z form ochrony zabytków ustanowiono Listę Skarbów Dziedzictwa. Do rejestru zabytków nie będą wpisywane zabytki wpisane na tę Listę, a zabytków wpisanych na Listę nie będzie można wywozić za granicę na stałe.

2. Komentarz

Wprowadzenie Listy Skarbów Dziedzictwa wymaga określenia m.in. zasad jej prowadzenia, a także przechowywania i wywożenia zabytków wpisanych na Listę.

Po pierwsze, Listę Skarbów Dziedzictwa prowadzić będzie minister kultury, a wpisaniu będą podlegały zabytki ruchome o szczególnej wartości dla dziedzictwa kulturowego, zaliczane do jednej z kategorii określonych w art. 64 ust. 1 OchrZabU. Do kategorii tych zaliczamy m.in. zabytki archeologiczne oraz elementy stanowiące integralną część zabytków architektury, które mają więcej niż 100 lat, kolekcje, których wartość jest wyższa niż 50 000 euro itd. Minister dokona wpisu decyzją wydaną z urzędu albo na wniosek właściciela zabytku ruchomego. Jeżeli natomiast zabytek przestanie należeć do wspomnianych wyżej kategorii, będzie wykreślony z Listy.

Po drugie, ważne będą też warunki przechowywania. Zabytek wpisany na Listę Skarbów Dziedzictwa będzie trzeba przechowywać w pomieszczeniu wyposażonym w zabezpieczenia techniczne na wypadek kradzieży, pożaru i innych zagrożeń lub mającym zapewnioną bezpośrednią stałą ochronę fizyczną w rozumieniu ustawy o ochronie osób i mienia.

Po trzecie, osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna będąca właścicielem albo posiadaczem zabytku wpisanego na listę, otrzymuje na swój wniosek dotację celową z ministerstwa kultury na wyposażenie pomieszczenia, w którym zabytek ten będzie przechowywany, w zabezpieczenia techniczne. Na wyposażenie pomieszczenia w zabezpieczenia techniczne można otrzymać aż do 100% nakładów koniecznych. Na podstawie pozwolenia wydanego przez ministra kultury przy zabytku wpisanym na listę można prowadzić:

  • prace konserwatorskie,
  • prace restauratorskie,
  • badania konserwatorskie.

Dla ministra kultury przewidziano delegację ustawową, w myśl której określi on, w drodze rozporządzenia:

  • szczegółowe warunki i tryb udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie lub restauratorskie przy zabytku wpisanym na Listę Skarbów Dziedzictwa oraz prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru,
  • dane i informacje zawarte we wnioskach o udzielenie dotacji oraz dokumentację niezbędną do rozpatrzenia tych wniosków,
  • dokumenty niezbędne do zawarcia umowy oraz elementy umowy o udzielenie dotacji,
  • dokumenty niezbędne do rozliczenia umowy

– uwzględniając konieczność określenia okresu, który musi upłynąć zanim możliwe będzie udzielenie kolejnej dotacji celowej na dofinansowanie prac przy tym samym zabytku, zorganizowania w ciągu roku budżetowego co najmniej jednego naboru wniosków o udzielenie dotacji, ogłoszenia informacji o naborach, zapewnienia wszechstronnej oceny działań, na wykonanie których ma być udzielona dotacja, oraz zapewnienia celowości i racjonalności wydatkowania środków publicznych.

Po czwarte, wojewódzki konserwator zabytków lub działający z jego upoważnienia pracownicy wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków prowadzą kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów dotyczących ochrony zabytków i opieki nad zabytkami.

Ważne
Kontrola taka w odniesieniu do zabytku wpisanego na Listę będzie prowadzona przynajmniej raz na 2 lata, przy czym przeprowadzenie takiej kontroli minister kultury może zlecić w każdym czasie.

Warto też wspomnieć o innej zmianie, tj. dokonanej w ustawie z 21.11.1996 r. o muzeach (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 987). W jej art. 24 dodano ust. 3-5, zgodnie z którymi w przypadku muzealium będącego zabytkiem pozwolenie na skreślenie z inwentarza będzie można wydać z zastrzeżeniem warunku wpisania go do rejestru zabytków. Skreślenie nastąpi z chwilą wpisania muzealium do rejestru zabytków. Nie będzie miała tu zastosowania zasada, że do rejestru nie wpisuje się zabytku wpisanego do inwentarza muzeum lub wchodzącego w skład narodowego zasobu bibliotecznego. W razie wzruszenia decyzji o wpisaniu do rejestru zabytków muzealium skreślonego z inwentarza na podstawie wspomnianego pozwolenia skreślenie z inwentarza będzie uważane za niedokonane.