Podatnicy VAT mogą rozliczać VAT na podstawie deklaracji podatkowych sporządzanych i składanych za okresy miesięczne (obecnie w formie JPK_VAT) lub – jeśli posiadają status małego podatnika – także za okresy kwartalne. Na podstawie art. 99 ust. 2 i ust. 3 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.; dalej: VATU) możliwość kwartalnego rozliczania VAT została przyznana:

  • małym podatnikom, którzy wybrali metodę kasową
  • oraz małym podatnikom, którzy nie wybrali metody kasowej, ale wybrali kwartalne rozliczanie VAT, pisemnie zawiadamiając o tym wyborze naczelnika urzędu skarbowego.

Mały podatnik, który rozlicza VAT za okresy kwartalne składa deklarację podatkową w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale.

Ważne

Mały podatnik (art. 2 pkt 25 VATU) – to podatnik VAT, u którego wartość sprzedaży wraz z kwotą VAT nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1 200 000 euro lub 45 000 euro – w przypadku podatników wynagradzanych prowizyjnie.

Tym samym w 2021 r. status małego podatnika posiadają podatnicy VAT, u których wartość sprzedaży (wraz z VAT) w 2020 r. nie przekroczyła kwoty 5 418 000 zł (1 200 000 zł x 4,5153 zł po zaokrągleniu do 1000 zł; kurs średni NBP z 1.10.2020 r.; tabela nr 192/A/NBP/2020) lub kwoty 203 000 zł – w przypadku podatników wynagradzanych prowizyjnie.

Wyłączenia z prawa do kwartalnego rozliczania VAT

Jednak nie każdy mały podatnik może rozliczać VAT za okresy kwartalne. Na okoliczności, które wyłączają to prawo wskazuje art. 99 ust. 3a VATU. Zgodnie z obecnym jego brzmieniem prawa do rozliczania VAT na podstawie kwartalnych deklaracji podatkowych nie mają podatnicy:

  • zarejestrowani przez naczelnika urzędu skarbowego jako podatnicy VAT czynni, przy czym wyłączenie to obowiązuje przez okres 12 miesięcy począwszy od miesiąca, w którym dokonana została rejestracja (art. 99 ust. 3a pkt 1 VATU),
  • którzy w danym kwartale dokonali importu towarów na zasadach określonych w art. 33a ust. 1 VATU (art. 99 ust. 3a pkt 3 VATU).

Prawa do składania kwartalnych deklaracji VAT nie posiadają także podatnicy, którzy dokonują dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 15 do VATU, na co wskazuje art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU, przy czym przepis ten w ostatnich latach był dość często nowelizowany przez ustawodawcę.

Modyfikacja wyłączenia na przestrzeni ostatnich lat

Do 31.10.2019 r. art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU wykluczał prawo do kwartalnego rozliczenia VAT przez małych podatników, którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 13 do VATU, jeżeli łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku przekroczyła, w którymkolwiek miesiącu z tych okresów, kwotę 50 000 zł. Na tej podstawie prawa do składania kwartalnych deklaracji VAT pozbawieni byli mali podatnicy dokonujący dostawy towarów wrażliwych na wyłudzenia, które obejmował wówczas załącznik nr 13 do VATU.

W okresie od 1.11.2019 r. do 31.12.2020 r. ten sam przepis wykluczał prawo do kwartalnego rozliczania VAT przez małych podatników, którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów lub świadczenia usług, o których mowa w załączniku nr 15 do VATU, jeżeli łączna wartość tych czynności bez kwoty podatku przekroczyła, w którymkolwiek miesiącu (dotyczącym tych okresów), kwotę 50 000 zł. Rozszerzenie katalogu czynności, które wykluczały prawo do kwartalnego rozliczenia nastąpiło na podstawie ustawy z 9.8.2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1751). Zmiana przepisu, polegająca głównie na zastąpieniu w jego treści wyrazów “załącznik nr 13” wyrazami “załącznik nr 15”, miała w praktyce istotne znaczenie, ponieważ zakres czynności objętych załącznikiem nr 15 był znacznie większy niż zakres wynikający z załącznika nr 13. Na skutek nowelizacji art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU ustawodawca w 2020 r. pozbawił prawa do kwartalnego rozliczania VAT nie tylko małych podatników dokonujących dostaw towarów wrażliwych na wyłudzenia VAT, ale także tych małych podatników, którzy np. dokonywali dostaw towarów i świadczenia usług objętych przed 1.11.2019 r. odwrotnym obciążeniem w obrocie krajowym, jeśli łączna wartość netto transakcji w danym miesiącu przekroczyła limit 50 000 zł. W ten sposób prawo do składania kwartalnych deklaracji VAT tracili np. mali podatnicy świadczący usługi budowlane.

Korzystna zmiana od 1.1.2021 r.

Myślę, że nowelizacja art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU, obowiązująca w okresie od 1.11.2019 r. do 31.12.2020 r., która w istotny sposób rozszerzyła zakres przedmiotowy czynności powodujących wyłączenie prawa do składania kwartalnych deklaracji VAT przez małych podatników, była jednak niezamierzonym przeoczeniem ustawodawcy.

Przeoczenie to z 1.1.2021 r. zostało naprawione. W wyniku wejścia w życie przepisów ustawy z 27.11.2020 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 2419), tj. ustawy wprowadzającej w życie m.in. pakiet uproszczeń określanych jako SLIM VAT, ustawodawca ponownie znowelizował art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU. Nowelizacja ta opiera się na wyłączeniu prawa do kwartalnego rozliczenia VAT tylko w przypadku dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 15 do VATU (podobnie jak to miało miejsce przed 1.11.2019 r.), nie obejmuje natomiast usług w nim wymienionych. W obecnym brzmieniu art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU, prawa do składania kwartalnych deklaracji VAT nie mają ci mali podatnicy, którzy w danym kwartale lub w poprzedzających go 4 kwartałach dokonali dostawy towarów, o których mowa w załączniku nr 15 do VATU, jeżeli łączna wartość tych dostaw bez kwoty podatku przekroczyła, w którymkolwiek miesiącu z tych okresów, kwotę 50 000 zł.

W ten sposób ustawodawca „przywrócił” prawo do składania kwartalnych deklaracji VAT przez małych podatników wykonujących roboty budowlane z załącznika nr 15 do ustawy o VAT, nawet jeśli ich wartość netto przekroczy w miesiącu kwotę 50 000 zł. Przepis określony przez art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU, w obecnym brzmieniu, całkowicie pomija świadczenie usług wymienionych w załączniku nr 15 do VATU.

Przykład

Pan Marek Nowak wykonuje roboty tynkarskie, sklasyfikowane według PKWiU pod symbolem 43.31.10.0 (poz. 126 załącznika nr 15 do VATU). Pan Marek jest czynnym podatnikiem VAT, który w 2021 r. spełnia warunki do uznania za małego podatnika.

W 2020 r. Pan Marek nie mógł składać kwartalnych deklaracji VAT ze względu na ówczesne brzmienie art. 99 ust. 3a pkt 2 VATU. W toku prowadzonej działalności występowały bowiem sytuacje, gdy w niektórych miesiącach wartość sprzedaży netto przekraczała u niego 50 000 zł.

W 2021 r. Pan Marek, ze względu na zmianę przepisu, będzie mógł rozliczać VAT kwartalnie, nawet jeśli wartość sprzedaży robót tynkarskich przekroczy w którymś miesiącu kwotę 50 000 zł.

Zawiadomienie o wyborze kwartalnego VAT

Informacja ta jest o tyle istotna, że w przypadku małych podatników, którzy nie wybrali metody kasowej, pisemne zawiadomienie w sprawie wyboru kwartalnego rozliczania VAT należy złożyć do naczelnika urzędu skarbowego najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa. Jeśli więc mały podatnik świadczy usługi budowlane objęte załącznikiem nr 15 do VATU i chciałby od stycznia 2021 r. rozliczać VAT kwartalnie, to zawiadomienie w tej sprawie powinien złożyć najpóźniej do 25.2.2021 r. Zawiadomienie to należy złożyć poprzez aktualizację druku VAT-R.