Według NIK działalność koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej na ogół była prawidłowo zorganizowana. Jednak stwierdzone nieprawidłowości w realizacji zadań koordynatorów oraz brak metody oceny efektywności działań koordynatorów mogły wpływać niekorzystnie na objęte pomocą środowiska rodzin zastępczych i przebywające w nich dzieci.

Samo wsparcie ze strony koordynatorów było z reguły skuteczne. Współpraca koordynatorów i pracowników organizatora pieczy zastępczej z podmiotami zewnętrznymi dotyczyła kontaktów z sądami rodzinnymi (kwestie możliwości powrotu dziecka na łono rodziny biologicznej), ośrodkami adopcyjnymi (zgłaszanie do adopcji dzieci z uregulowaną sytuacją prawną), ośrodkami pomocy społecznej (pozyskiwanie informacji o rodzinach biologicznych) i placówkami szkolnymi (monitorowanie postępów w nauce i zachowania).

Specjalistyczna pomoc, w zależności od występującego problemu, miała charakter przede wszystkim doraźny, również długofalowy, gdy zaistniała konieczność. Powiatowe programy rozwoju pieczy zastępczej były realizowane, ale trudno określić, jak skutecznie, skoro nie określono wartości docelowych większości wskaźników. Tylko w trzech jednostkach takie wskaźniki określono, a spośród nich w jednej tylko je osiągnięto.

NIK uznała za wskazane wprowadzenie ogólnopolskich standardów pracy koordynatorów, aby możliwa była jednolita interpretacja założeń ich pracy, kompetencji oraz ram podejmowanych działań, co jest szczególnie ważne, gdy pojawią się poważne problemy z dzieckiem i ewentualne postępowania sądowe związane z ustaleniem prawidłowości pracy koordynatorów i jej monitoringu ze strony organizatora. Na razie panuje dowolność interpretacyjna, w związku z czym instancje kontrolne przyjmują rozbieżna stanowiska.

W samych działaniach koordynatorów NIK stwierdziła nieprawidłowości, m.in.:

  • zbyt długie opracowywanie planów pomocy dziecku (w skrajnych przypadkach 8 i 12 lat) czy nawet brak takich dokumentów;
  • opracowywanie tych planów bez udziału asystenta rodziny biologicznej lub podmiotu organizującego pracę z rodziną;
  • brak spójności planów z wnioskami wynikającymi z okresowej oceny sytuacji dziecka;
  • niezgodność wyznaczonych celów z podejmowanymi działaniami;
  • niezamieszczanie lub nierzetelne wyznaczanie celów (długoterminowych, krótkoterminowych);
  • opracowywanie tych dokumentów w sposób niezindywidualizowany (bez respektowania obowiązku wysłuchania dziecka i z pominięciem jego diagnozy psychofizycznej, także bez wskazania osób odpowiedzialnych za realizację zadań);
  • niedochowanie terminów przeprowadzania ocen sytuacji dziecka, niewywiązywanie się z obowiązku gromadzenia dokumentacji dotyczącej dziecka;
  • zaniechanie czynności mających na celu uzyskanie należnych świadczeń alimentacyjnych czy też uregulowania sytuacji prawnej dzieci. 

NIK sformułowała wnioski skierowane do organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej:

  • podejmowanie skutecznych działań mających na celu przestrzeganie limitów środowisk zastępczych przypadających na jednego koordynatora;
  • wywiązywanie się z obowiązku rzetelnego przygotowania planu pomocy dziecku oraz dokonywania niezbędnych modyfikacji tego dokumentu, w tym podejmowanie skutecznej współpracy instytucjonalnej, przede wszystkim z ośrodkami pomocy społecznej na etapie przygotowania planu;
  • usprawnienie procedury opracowywania planów pomocy dziecku;
  • wywiązywanie się z obowiązku zasięgnięcia opinii rodziny zastępczej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka przed wyznaczeniem koordynatora;
  • rzetelne prowadzenie dokumentacji rodzin zastępczych poprzez zamieszczanie konkretnych danych dotyczących m.in. zidentyfikowanych problemów rodzinnych środowisk zastępczych i podejmowanych w związku z ich wystąpieniem działań;
  • wdrożenie w sposób formalny wewnętrznych uregulowań obejmujących realizację i rozliczanie zadań koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej;
  • egzekwowanie składania przez koordynatorów corocznego sprawozdania z efektów pracy;
  • zapewnianie rodzinom zastępczym i rodzinnym domom dziecka możliwości korzystania ze wszystkich uprawnień wynikających z ustawy o pieczy zastępczej.

Natomiast wnioski do zarządów powiatów dotyczą:

  • zintensyfikowania działań nadzorczych nad organizatorami rodzinnej pieczy zastępczej poprzez m.in. zwiększenie częstotliwości kontroli;
  • wprowadzenie wymiernych wskaźników realizacji poszczególnych celów i obszarów w powiatowych programach rozwoju pieczy zastępczej.

Więcej informacji na stronie: https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/rodzinna-piecza-zastepcza.html