Sąd rejestrowy nie ma prawa dokonywać kontroli następczej statutu spółdzielni, w tym spółdzielni mieszkaniowej. Ewentualne niezgodności z prawem statutu mogą być zniesione tylko poprzez zaskarżenie ich do sądu przez osoby do tego uprawnione (uchw. SA z 11.1.2018 r., II.I CZP 90/17).

Stan faktyczny

Sąd Rejonowy w T. wezwał zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej N. w T. do złożenia w terminie 3 miesięcy wniosku o ujawnienie w rejestrze zmian wskazanych przez sąd postanowień statutu, które zostały przez ten sąd uznane za niezgodne z prawem. W razie braku reakcji ze strony zarządu SM, sąd zagroził nałożeniem na członków zarządu grzywien po 700 zł na każdego członka.

Zarząd nie zastosował się do wezwania sądu i w efekcie sąd w T. wydał stosowne postanowienie o nałożeniu na członków zarządu grzywien. Postanowienie to sąd wydał na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy z 20.8.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 700 ze zm.; dalej: KRSU), zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia, że wniosek o wpis do KRS lub dokumenty, których złożenie jest obowiązkowe, nie zostały złożone pomimo upływu terminu, sąd rejestrowy wzywa obowiązanych do ich złożenia – wyznaczając dodatkowy 7-dniowy termin. Zdaniem sądu przepis ten można stosować także w przypadku sądowego badania statutu po zarejestrowaniu spółdzielni. W razie przekroczenia wskazanego terminu i niewykonania obowiązku nałożonego sądownie, tenże sąd może także – na podstawie art. 24 ust. 1b KRSU – nałożyć grzywnę przewidzianą w przepisach ustawy z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 155 ze zm.; dalej: KPC) o egzekucji świadczeń niepieniężnych.

Stanowisko sądu okręgowego i Sądu Najwyższego

Od tego postanowienia zarząd spółdzielni odwołał się, twierdząc, że sąd nie miał kompetencji do nakładania grzywny i prowadzenia procedury przymuszającej do zmiany statutu po rejestracji spółdzielni. Wątpliwości te podzielił Sąd Okręgowy w T., który skierował do SN pytanie prawne, dotyczące zastosowania w takim wypadku art. 24 ust. 1 KRSU.

Ważne
W odpowiedzi SN wydał uchwałę, w której stwierdził, iż następcze stwierdzenie przez sąd rejestrowy niezgodności z przepisami prawa treści statutu spółdzielni, stanowiącego podstawę jej wcześniejszego zarejestrowania, nie uzasadnia wszczęcia postępowania przymuszającego na podstawie art. 24 ust. 1 KRSU.

Uzasadniając uchwałę SN podniósł przede wszystkim, że wpis w rejestrze jest jedynie czynnością zarejestrowania danych zawartych w postanowieniu sądu rejestrowego, a postanowienie w przedmiocie zarządzenia wpisu jest orzeczeniem co do istoty sprawy, a więc orzeczeniem prawnokształtującym. Nie powinno być ono po uprawomocnieniu się zmieniane ani uchylane, chyba, że obowiązują przepisy szczególne przewidujące taką możliwość. To oznacza – zdaniem SN – że nie jest dopuszczalne ponowne orzekanie w przedmiocie dokonanego wpisu w oparciu o te same okoliczności faktyczne i prawne. W razie jednak dokonania wpisu, który byłby niezgodny z prawem, podważenie tego powinno nastąpić w trybie przewidzianym przepisami o zaskarżaniu uchwał organów spółdzielni takich jak powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia (art. 42 ust. 6 ustawy z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze [t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1560 ze zm.]), czy oparte o art. 189 KPC powództwa o ustalenie nieważności ewentualnie nieistnienia uchwały organu spółdzielni, sprzecznej z ustawą.