Organ podatkowy, który wydał postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu nadwyżki podatku VAT, może żądać od kontrahentów podatnika dokumentów dotyczących transakcji, jeżeli wszczął wcześniej w tej sprawie kontrolę podatkową lub postępowanie podatkowe. Nie może zatem dojść do sytuacji, w której kontrola krzyżowa dokumentów odbywa się w ramach czynności sprawdzających.

Jak wskazuje się w art. 87 ust. 1 VATU, jeżeli kwota podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2, jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego podatnik ma prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Ponadto w ust. 2 wskazano, że jeżeli zasadność zwrotu wymaga dodatkowego zweryfikowania, naczelnik urzędu skarbowego „może przedłużyć, w drodze postanowienia, ten termin do czasu zakończenia tej weryfikacji. Jeżeli dodatkowo przeprowadzona weryfikacja wykaże zasadność zwrotu, wypłaca się należną kwotę zwrotu wraz z odsetkami w wysokości odpowiadającej opłacie prolongacyjnej stosowanej w przypadku odroczenia płatności podatku lub jego rozłożenia na raty”.

Natomiast w ust. 2b wskazano: „Weryfikacja zasadności zwrotu różnicy podatku może obejmować sprawdzenie rozliczenia podatnika, rozliczeń innych podmiotów biorących w obrocie towarami lub usługami, będącymi przedmiotem rozliczenia podatnika, oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji”.

Czynności sprawdzające

Zasadniczy problem pojawia się w sytuacji, gdy weryfikacja zasadności zwrotu podatku odbywa się w ramach czynności sprawdzających. Jak wskazuje się w art. 272 pkt 3 ustawy – Ordynacja podatkowa: „Organy podatkowe pierwszej instancji, z zastrzeżeniem art. 272a, dokonują czynności sprawdzających, mających na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami”.

Dodatkowo w art. 274b § 1 Ordynacji podatkowej wskazuje się, że: „Jeżeli przeprowadzenie czynności sprawdzających zasadność zwrotu podatku wymaga przedłużenia terminu zwrotu podatku wynikającego z odrębnych przepisów, organ podatkowy może postanowić o przedłużeniu tego terminu do czasu zakończenia czynności sprawdzających”, a ponadto w art. 274c § 1 Ordynacji podatkowej czytamy również, że: „Organ podatkowy w związku z postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową, może żądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia dokumentów, w zakresie objętym postępowaniem lub kontrolą u podatnika, w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności”.

Na wstępie trzeba zaznaczyć, że zakres czynności przewidziany dla organów podatkowych pierwszej instancji jest inny dla: czynności sprawdzających, kontroli podatkowej i postępowania podatkowego. Czynności sprawdzające zasadniczo dotyczą trzech obszarów aktywności urzędu skarbowego, tj. terminowości wpłat podatków, formalnej poprawności dokumentów oraz ustalenia stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi dokumentami. Innymi słowy czynności te mają charakter formalny i zasadniczo wstępny, a ich istotą nie jest załatwienie zagadnień mających charakter sporny wobec podatnika, który składa deklarację podatkową.

Stanowisko NSA dot. weryfikowania stanu faktycznego

Ustalenie stanu faktycznego może z kolei odbywać się poprzez: wezwanie do okazania określonych dokumentów, wezwanie do złożenia fotokopii dokumentów, żądanie przekazania informacji przez instytucje finansowe oraz dokonywanie oględzin. Jak wskazał NSA w uchwale 7 sędziów z 24.10.2016 r., I FPS 3/16: „Informacje i materiały zgromadzone w trakcie czynności sprawdzających mogą posłużyć organowi do wszczęcia kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego, mogą również zostać uznane za dowód w kontroli podatkowej, z tym jednak zastrzeżeniem, iż może to dotyczyć dowodów zgromadzonych w ramach uprawnień przysługujących organom podatkowym. Organ podatkowy, nie mając formalnych uprawnień do tego, aby w ramach czynności sprawdzających gromadzić w szerszym zakresie dowody ponad wyraźnie przewidziane przez przepis sytuacje – związane z uzyskaniem dokumentów – jeśli dostrzega nieprawidłowości w przestrzeganiu przepisów prawa podatkowego przez podatników, powinien wdrożyć odpowiedni, przewidziany przepisami prawa tryb postępowania (tzn. np. kontrolę podatkową), który pozwoli mu w szerszym zakresie gromadzić informacje i dowody w sprawie, celem zweryfikowania stanu faktycznego”.

Przykład
Czynny podatnik VAT złożył w marcu deklarację VAT-7, w której wykazał kwotę do zwrotu w terminie 60 dni. Urząd skarbowy nabrał podejrzeń co do wiarygodności wykazanej kwoty zwrotu i po przeprowadzeniu czynności sprawdzających wszczął kontrolę podatkową. Na jej podstawie dopiero wystąpił do kontrahentów podatnika o dostarczenie dokumentów (kontrola krzyżowa). Przeprowadzenie weryfikacji zasadności zwrotu w oparciu o kontrolę podatkową a nie tylko czynności sprawdzające jest zgodne z uchwałą 7 sędziów NSA.

Powyższa uchwała I FPS 3/16 ma zastosowanie także do innych podatków, choć została wydana w odniesieniu do podatku od towarów i usług.

(RA)