Wyłączenie odpowiedzialności dotyczyło jednak tylko sytuacji, w których określone osoby – w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, nabywając towary lub usługi niezbędne dla zwalczania tej choroby zakaźnej, naruszyły obowiązki służbowe lub obowiązujące w tym zakresie przepisy, jeżeli działały w interesie społecznym, zaś bez dopuszczenia się tych naruszeń nabycie tych towarów lub usług nie mogłoby zostać zrealizowane albo byłoby istotnie zagrożone.

5 września br. weszła w życie nowelizacja dwóch tzw. tarcz antykryzysowych, tj. ustawy z 14.8.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1478).

W art. 1 pkt 2 ww. ustawy dokonano istotnych zmian KoronawirusU poprzez ustalenie nowego brzmienia art. 36 ust. 1 KoronawirusU, który otrzymał brzmienie: „1.Przepisy art. 4b–4d, art. 5, art. 6 ust. 1, art. 7b, art. 7d, art. 8, art. 10–10c, art. 11–11c, art. 12, art. 12b, art. 13, art. 14–14b i art.14h tracą moc po upływie 180 dni od dnia wejścia wżycie niniejszej ustawy”.

Wspomniana zmiana weszła w życie 4.9.2020 r. Jakkolwiek ma ona zasadniczo na celu usystematyzowanie i pewne zmodyfikowanie wymienionych wyżej odesłań – do przepisów które już utraciły moc (właśnie z dniem 4 września br.), to warto odnotować, że w tej grupie przepisów znalazł się m.in. art. 10c KoronawirusU.

Zgodnie z treścią tej regulacji: „Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 231 lub art. 296 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1950 i 2128), deliktu dyscyplinarnego ani czynu, o którym mowa w art. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1440, 1495, 2020 i 2473 oraz z 2020 r. poz. 284), kto w okresie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19, nabywając towary lub usługi niezbędne dla zwalczania tej choroby zakaźnej, narusza obowiązki służbowe lub obowiązujące w tym zakresie przepisy, jeżeli działa w interesie społecznym, zaś bez dopuszczenia się tych naruszeń nabycie tych towarów lub usług nie mogłoby zostać zrealizowane albo byłoby istotnie zagrożone”.

Praktyczna zmiana ww. stanu prawnego i wygaśnięcie z dniem 4 września br. wspomnianej regulacji, ma znaczenie m.in. dla jednostek samorządu terytorialnego. Dotąd bowiem, stosunkowo często zapadały orzeczenia stwierdzające naruszenie dyscypliny finansów publicznych w różnych kontekstach prawnych, w tym m.in. na podstawie art. 15 DyscypFinPubU. Warto podkreślić, że co do zasady, podstawą odpowiedzialności w takich przypadkach był fakt nieposiadania przez daną jednostkę (np. gminę) środków finansowych w odpowiednich paragrafach wydatkowych klasyfikacji budżetowej, z których finansowane winny być określone wydatki.

Wskazana zaś specjalna regulacja tarczy antykryzysowej, w zasadzie mogła więc wyłączyć możliwość przypisania odpowiedzialności m.in. za tego typu naruszenia, rzecz jasna, o ile wydatki miały powiązanie z COVID-19 i dodatkowo bez dopuszczenia się tych naruszeń nabycie tych towarów lub usług nie mogłoby zostać zrealizowane albo byłoby istotnie zagrożone. Jak wiadomo, praktycznie wszystkie samorządy ponosiły takie nagłe, nieplanowane wydatki, co z pewnością w wielu przypadkach można by łączyć z potencjalnym naruszeniem ww. art. 15 DyscypFinPubU.

Zatem, można stwierdzić, że wskazane wyłączenia z odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, były z pewnością rozwiązaniem korzystnym dla samorządowców, a ściślej rzecz ujmując dla osób decyzyjnych, czyli w praktyce np. w gminie dotyczy to wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

Ważne

Podkreślenia jednak wymaga, że wygaśnięcie ww. art. 10c KoronawirusU nie oznacza, że w każdym przypadku wspomniane osoby decyzyjne unikną odpowiedzialności (w przyszłości) w trybie dyscypliny finansów publicznych, choćby na podstawie ww. art. 15 DyscypFinPubU. Warto bowiem mieć na względzie, że weryfikowanie wspomnianych działań organów wykonawczych pod względem zasadności, bądź niezasadności stosowania ww. art. 10c KoronawirusU, będzie możliwe w zasadzie dopiero po kontroli przeprowadzonej przez właściwą regionalną izbę obrachunkową w danej jednostce samorządu terytorialnego. W przypadku stwierdzenia działań, które nie mogą być zalegalizowane ww. art. 10c KoronawirusU (naruszeń popełnionych rzecz jasna w okresie obowiązywania tej regulacji), istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że regionalna izba obrachunkowa wystosuje stosowne zawiadomienie do rzecznika dyscypliny finansów publicznych, który będzie analizował możliwość sporządzenia wniosku o ukaranie i przesłanie go pod osąd właściwej miejscowo regionalnej komisji orzekającej działającej przy regionalnej izbie obrachunkowej. Podsumowując, fakt wygaśnięcia obowiązywania art. 10c KoronawirusU, nie oznacza automatycznie, że w przyszłości osoby decyzyjne nie poniosą odpowiedzialności za czyny kwalifikowane jako naruszenia dyscypliny finansów publicznych.