Istota współsprawstwa jako podstawa przypisania przestępstwa

Opis stanu faktycznego 

M.B.C. został oskarżony o popełnienie zbrodni z art. 148 § 2 pkt 1 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, polegającej na tym, że 24.10 2011 r. w W., wspólnie i w porozumieniu z R.T.L., w zamiarze bezpośrednim pozbawienia życia, dokonał zabójstwa J.S. ze szczególnym okrucieństwem w ten sposób, że przez około półgodzinny okres, podczas gdy R.L. zadawał pokrzywdzonemu kilkadziesiąt ciosów w głowę, tułów, ręce i nogi, uderzając rękami, w tym zaciśniętymi w pięść, łokciami, kolanami, poręczą od fotela oraz drewnianą skrzynką, wchodząc na ciało pokrzywdzonego i zadając mu uderzenia piętą, kopiąc po całym ciele, w tym w twarz, wykręcając pokrzywdzonemu ręce i nogi, w tym uderzając kolanem w wykręconą i unieruchomioną lewą rękę pokrzywdzonego oraz uderzając jego głową o posadzkę, M.B.C. zadał pokrzywdzonemu szereg uderzeń pięścią i kolanem w twarz i tułów oraz kopnięć piętą w okolice krocza, w wyniku czego J.S. doznał obrażeń skutkujących zgonem w wyniku wstrząsu pourazowego, przy czym sprawca czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za podobne przestępstwo umyślne.

Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 22.6.2017 r., orzekając w ramach zarzucanego temu oskarżonemu czynu, uznał M.B.C. za winnego przestępstwa z art. 158 § 3 KK w zw. z art. 64 § 1 KK, polegającego na tym, że 24.10.2011 r. w godzinach między 0:55 a 1:23 przy ul. C. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z innym ustalonym mężczyzną, umyślnie w zamiarze bezpośrednim brał udział w pobiciu J.S. w ten sposób, że wielokrotnie uderzali i kopali J.S., w wyniku czego pokrzywdzony doznał obrażeń skutkujących jego zgonem, a za to Sąd skazał go na karę 15 lat pozbawienia wolności.

Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator oraz obrońca oskarżonego. Obrońca M.C. oparł apelację o wszystkie podstawy z art. 438 pkt 1-4 KPK i zarzucił:

1) mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów postępowania, a mianowicie art. 5 § 2 KPK, art. 7 KPK w zw. z art. 410 KPK, art. 85 § 2 KPK, w zw. z art. 6 KPK, art. 399 § 1 KPK, w zw. z art. 6 KPK oraz art. 193 KPK;

2) powstały w wyniku obrazy ww. przepisów postępowania błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia i mający wpływ na jego treść, a polegający na bezpodstawnym przyjęciu, że oskarżony M.C. był współsprawcą przypisanego mu czynu obok drugiej osoby i zrealizował znamiona przestępstwa z art. 158 § 3 KK;

3) obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 158 § 3 KK, przez błędne przyjęcie, że zachowanie oskarżonego realizowało znamiona tego czynu;

4) niewspółmierność orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności w rozmiarze 15 lat.

W konkluzji obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie oskarżonego M.C. od zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Prokurator Prokuratury Rejonowej w W. zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 438 pkt 2 i 3 KPK zarzucił mającą zasadniczy wpływ na jego treść obrazę przepisów postępowania karnego, a mianowicie art. 7 KPK, art. 366 § 1 KPK i art. 424 § 1 KPK, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i bezpodstawnym przypisaniem oskarżonemu czynu z art. 158 § 3 KK, zamiast zarzucanej zbrodni z art. 148 § 2 pkt 1 KK.

W konkluzji prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Po rozpoznaniu apelacji, Sąd Apelacyjny wyrokiem z 28.12.2017 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uznał M.C. za winnego tego, iż 24.10.2011 r. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z R.L., w zamiarze ewentualnym pozbawienia życia, dokonał zabójstwa J.S. ze szczególnym okrucieństwem, w sposób szczegółowo opisany w sentencji wyroku, przy czym czynu dopuścił się w warunkach powrotu do przestępstwa określonego w art. 64 § 1 KK, tj. zbrodni z art. 148 § 2 KK w zw. z art. 64 § 1 KK i za to skazał na karę 15 lat pozbawienia wolności.

Kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego w jednym piśmie procesowym wniosło dwóch obrońców skazanego M.C., którzy zaskarżyli go w całości i na zasadzie art. 523 § 1 KPK w zw. z art. 526 § 1 KPK., zarzucając:

1) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK, w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. art. 85 § 2 KPK, w zw. z art. 6 KPK, przez nienależyte oraz pozostające w oderwaniu od zasad prawidłowego rozumowania rozważenie przez Sąd II instancji zarzutu apelacji obrońcy w zakresie naruszenia prawa skazanego M.C. do obrony polegającego na niewydaniu przez Sąd I instancji postanowienia o stwierdzeniu sprzeczności interesów M.C. oraz R.L.;

2) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 7 KPK przez niedokonanie przez Sąd II instancji kontroli apelacyjnej w zakresie zarzutu podniesionego w apelacji obrońcy dotyczącego oczywiście nieprawidłowej oceny materiału dowodowego dokonanej przez Sąd I instancji, która to ocena przeprowadzona została z rażącym naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania, bez uwzględnienia wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego;

3) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 193 § 1 KPK przez nienależyte oraz pozostające w oderwaniu od zasad prawidłowego rozumowania skontrolowanie przez Sąd II instancji zarzutu apelacji obrońcy w zakresie nieprzeprowadzenia przez Sąd I instancji z urzędu dowodu z opinii biegłego specjalisty z zakresu medycyny na okoliczność możliwych skutków zadanych ciosów;

4) rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 2 KPK w zw. z art. 457 § 3 KPK, w zw. z art. 5 § 2 KPK przez nienależyte oraz pozostające w oderwaniu od zasad prawidłowego rozumowania skontrolowanie przez Sąd II instancji zarzutu apelacji obrońcy w zakresie rozstrzygnięcia na niekorzyść oskarżonego M.C. wątpliwości, których nie usunięto w postępowaniu dowodowym;

W konkluzji obrońcy wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu II instancji oraz uchylenie utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu I instancji i uniewinnienie skazanego M.C., a w razie nieuwzględnienia tego wniosku, uchylenie zaskarżonego wyroku oraz uchylenie wyroku Sądu I instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi.

W odpowiedzi na kasację prokurator Prokuratury Regionalnej wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez obrońców, oddalił ją, jako oczywiście bezzasadną.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja okazała się bezzasadna i to w stopniu oczywistym, o jakim mowa w art. 535 § 3 KPK. Mimo podniesienia licznych zarzutów, żaden z nich nie okazał się wskazywać na zaistnienie naruszenia prawa, które mogłoby być uznane za rażące i stanowić podstawę do uznania kasacji za skuteczną na podstawie art. 523 § 1 KPK. Nie doszło bowiem w ogóle do naruszenia wskazanych przez skarżącego przepisów. W tej sytuacji kasacja podlegała oddaleniu, zaś Sąd Najwyższy z uwagi na treść ww. przepisu był zwolniony od sporządzenia uzasadnienia swego postanowienia wydanego na rozprawie. Nie ulega jednak wątpliwości, że brak wymogu sporządzenia uzasadnienia, sformułowany w art. 535 § 3 KPK, nie oznacza ustawowego zakazu jego sporządzenia. Może ono zostać sporządzone w razie podjęcia takiej decyzji przez sąd, mimo uznania kasacji za oczywiście bezzasadną. W przedmiotowej sprawie Sąd Najwyższy uznał, że celowym jest częściowe sporządzenie takiego uzasadnienia z uwagi na charakter niektórych z podniesionych zarzutów oraz ich znaczenie prawne.

Na podstawie art. 18 § 1 KK odpowiada za sprawstwo nie tylko sprawca pojedynczy, ale również ten sprawca, który wykonuje czyn zabroniony wspólnie i w porozumieniu z inną osobą. Wedle powszechnie przyjmowanego w piśmiennictwie i orzecznictwie poglądu, jurydyczna istota współsprawstwa zasadza się na stworzeniu podstaw do przypisania każdemu ze współsprawców całości popełnionego wspólnie przez kilka osób przestępstwa, a więc także tego, co zostało zrealizowane przez innych współdziałających, przy czym każdy ze współsprawców ponosi odpowiedzialność tak, jak gdyby sam „wykonał” czyn zabroniony (a więc zrealizował jego znamiona w całości własnoręcznie), niezależnie od odpowiedzialności pozostałych współdziałających. Konstytutywnymi elementami współsprawstwa są, poza znamionami wyrażonymi w przepisie części szczególnej lub przepisie pozakodeksowym: element strony przedmiotowej – wspólne wykonanie czynu zabronionego oraz element strony podmiotowej – porozumienie dotyczące wspólnego wykonania tego czynu. Współsprawstwo nie wymaga wykazywania, że każdy ze współdziałających wniósł równorzędny wkład w wykonanie czynu zabronionego.

W kasacji nie przedstawiono żadnych merytorycznych argumentów, mogących ustalenia Sądu Apelacyjnego podważyć w jakikolwiek sposób. Podniesione zarzuty stanowią w istocie rzeczy polemikę z jednoznacznymi ustaleniami faktycznymi oraz przyjętą ostatecznie kwalifikacją prawną przestępstwa przypisanego oskarżonemu. Są wyrazem kontestowania stanowiska Sądu odwoławczego oraz nieuwzględnienia oczywistej wymowy ustalonych faktów, czy też konkluzji wynikających z przytoczonych poglądów doktryny oraz judykatury, co do współsprawstwa, także w zakresie zbrodni zabójstwa.