Przede wszystkim przypomnieć należy, że umowy dzierżawy czy najmu nieruchomości mają podstawy normatywne zawarte w KC. Z art. 659 KC wynika, że przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju. Z kolei z art. 693 KC wynika, że -przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków.

Jeśli zaś chodzi o inkasentów, to ich ustawowe kompetencje przypisane są zasadniczo poborowi należności publicznoprawnych, a nie cywilnoprawnych. Do tych pierwszych zaliczamy m.in. podatki lokalne, w tym podatek od nieruchomości czy opłaty lokalne, w tym opłatę targową czy miejscową. W kontekście ich uprawnień na szczególną uwagę zasługują jednak regulacje OrdPU, m. in. art. 9 w zw. z art. 3 pkt 3 i art. 2 § 4. Z pierwszej regulacji wynika, że inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Natomiast z zestawienia pozostałych regulacji wynika, że przez podatki rozumie się również: 

a) zaliczki na podatki, 

b) raty podatków, jeżeli przepisy prawa podatkowego przewidują płatność podatku w ratach, 

c) opłaty oraz niepodatkowe należności budżetowe.

Nadto, przepisów OrdPU nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.

Na kanwie ww. regulacji warto odnotować wystąpienie pokontrolne RIO w Warszawie z 14.10.2021 r. (WK.510.54.2021.MM; źródło: https://warszawa.rio.gov.pl). W podanym wystąpieniu pokontrolnym stwierdzono m.in. nieprawidłowość polegającą  na pobieraniu czynszu za dzierżawę nieruchomości przez inkasenta wyznaczonego do poboru podatków. W zaleceniu pokontrolnym wskazano zaś, aby przestrzegać art. 9 w związku z art. 3 pkt 3 i art. 2 § 4 OrdPU, z których wynika, że inkasent jest uprawniony wyłącznie do poboru podatku, a przepisów OrdPU nie stosuje się do należności z tytułu czynszu za dzierżawę gruntów rolnych, które są świadczeniami pieniężnymi wynikającymi ze stosunków cywilnoprawnych.

Podsumowując, wskazane ustalenia kontrolne RIO są trafne i uzasadnione. Brak jest podstaw prawnych do tego, aby inkasenci należności publicznoprawnych pobierali również należności cywilnoprawne. Ordynacja podatkowa wiąże bowiem uprawnienia inkasentów zasadniczo z poborem podatków i opłat.