Ustawa o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (dalej ustawa), do której poprawki senackie Sejm zaakceptował 10.1.2018 r., czeka na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw. Jej przepisy wejdą w życie 1.3.2018 r., choć sam proces ograniczania handlu i tym samym pracy w niedziele został podzielony na trzy okresy czasowe – patrz tabela.

Harmonogram wdrażania zakazu handlu w niedziele i święta

Okres obowiązywania

Zakres obowiązywania

Zakres wyłączeń świątecznych, bez względu na etap zakazu

1 marca – 31 grudnia 2018 r.

– Handel i powierzanie pracy personelowi może się odbywać w pierwszą i ostatnią niedzielę miesiąca.

– Handel jest zakazany, gdy niedziela pokrywa się z dniem świątecznym.

Art. 16 ustawy.

– Handel i powierzanie pracy personelowi może się odbywać w kolejne dwie niedziele poprzedzające pierwszy dzień Bożego Narodzenia, niedzielę bezpośrednio poprzedzającą pierwszy dzień Wielkiej Nocy oraz ostatnią niedzielę przypadającą w styczniu, kwietniu, czerwcu i sierpniu.

– Handel jest zakazany, gdy niedziela pokrywa się z dniem świątecznym.

Art. 7 ustawy.

1 stycznia – 31 grudnia 2019 r.

– Handel i powierzanie pracy personelowi może się odbywać w ostatnią niedzielę miesiąca.

– Handel jest zakazany, gdy niedziela pokrywa się z dniem świątecznym.

Art. 17 ustawy.

Od 1 stycznia 2020 r.

– Handel i powierzanie pracy personelowi jest zakazany w każdą niedzielę i święto.

– Zakaz nie dotyczy podmiotów wymienionych w art. 6 ustawy.

Art. 5 ustawy.

Placówka handlowa

Obowiązek stosowania ustawy dotyczy przedsiębiorców, którzy wykonują zarobkową działalność handlową w placówkach handlowych. Taką placówką jest – według art. 3 pkt 1 ustawy – obiekt, w których jest prowadzony handel (proces sprzedaży, w którym dochodzi do wymiany towaru na środki pieniężne) oraz są wykonywane czynności związane z handlem (w tym magazynowanie i inwentaryzacja). Są to w szczególności: sklep, stoisko, stragan, hurtownia, skład węgla, skład materiałów budowlanych, dom towarowy, dom wysyłkowy, biuro zbytu. Ale tylko wtedy, gdy pracę wykonuje tu personel.

Definicja personelu

W używanym pojęciu „personel” mieszczą się pracownicy i zatrudnieni. Takie właśnie rozróżnienie wprowadza ustawa, zakazując powierzania pracy w niedziele i święta obu tym grupom. Pracownicy to osoby pozostające w stosunku pracy na podstawie ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.; dalej:KP) oraz wykonujące pracę tymczasową w placówce handlowej na mocy umowy o pracę z agencją pracy tymczasowej (art. 3 pkt 4 ustawy). Z kolei zatrudnionymi jest osoba fizyczna wykonująca pracę (w tym tymczasową) na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Z przedstawionych definicji wynika, że ustawa nie obejmuje właścicieli (współwłaścicieli) placówek handlowych (co ma potwierdzenie w art. 6 ust. 1 pkt 26 ustawy), ich rodzin oraz osób prowadzących działalność gospodarczą (tzw. samozatrudnionych), które mają status przedsiębiorcy. Wyklucza jednak jednoznacznie wolontariat, pozwalając na świadczenie pracy w niedziele i święta wyłącznie odpłatnie (art. 4 ustawy).

Lista wyłączeń

Zestawienie placówek, w których zakaz handlu i powierzania pracy nie działa na żadnym etapie jego wdrażania, zawiera ostatecznie 32 pozycje. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy, znajdują się tu m.in.: stacje paliw płynnych, kwiaciarnie, cukiernie, piekarnie, lodziarnie, apteki, przychodnie weterynaryjne, punkty sprzedaży w hotelach, zakładach leczniczych i jednostkach wojskowych, w sklepach internetowych, środkach transportu i zakładach pogrzebowych.

W Wigilię i Wielką Sobotę do godz. 14.00

Dla tych dwóch dni poprzedzających Boże Narodzenie i Wielkanoc ustawa przewidziała zamknięcie placówek handlowych o godz. 14.00, również wtedy, gdy 24 grudnia przypada na niedzielę (art. 8 ustawy). Ten nakaz nie dotyczy wszystkich podmiotów korzystających ze zwolnienia na mocy art. 6 ust. 1 ustawy.

Na skróceniu dnia pracy 24 grudnia i w Wielką Sobotę do godz. 14.00 nie stracą pracownicy. W art. 9 ustawy wprowadzono gwarancję zachowania wynagrodzenia. Ma być ono obliczane za czas nieprzepracowany jak za urlop wypoczynkowy.

Kara grzywny

Od 1000 zł do 100 000 zł ma wynosić grzywna za nieprzestrzeganie przepisów ustawy (art. 10 ustawy). Kara będzie orzekana na wniosek inspektora pracy w trybie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Zmiany kodeksowe

W zakresach, których ustawa nie reguluje trzeba będzie sięgać do KP. Tak przewiduje art. 2 ustawy. Z kolei jej art. 12 dokonuje zmian w samym KP:

  • dookreślając, że praca w niedziele i święta obejmująca czas od godz. 6.00 w tym dniu do godz. 6.00 w następnym dniu (o ile pracodawca nie ustalił innych godzin) dotyczy przypadków wskazanych w art. 15110 KP, w których zakaz nie obowiązuje (np. w ruchu ciągłym albo pracy zmianowej),
  • uchylając art. 1519a stanowiący o zakazie pracy w święta, co może wywołać efekt, że placówki zwolnione ze stosowania ustawy będą mogły w dni świąteczne wymagać pojawienia się w pracy osób ze statusem pracownika,
  • dodając art. 1519b odsyłający do ustawy w obszarze pracy w niedziele, święta, Wigilię i Wielką Sobotę,
  • rozszerzając obowiązek zapewnienia innego dnia wolnego w zamian za pracę w niedziele i święta w sytuacjach wymienionych w art. 15110 pkt 1-9 i 11 oraz w ustawie.