Przepisy SamGminU w art. 40 ust. 2 pkt 4 dają możliwość radzie gminy wprowadzenia na terenie gminy w drodze aktu prawa miejscowego zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Rada gminy nie może jednak w tych ramach przyznać pracownikom gminy uprawnienia do legitymowania osób prowadzących handel na targowisku – rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 18.8.2021 r. (PN-II.4131.247.2021; źródło: https://www.lublin.uw.gov.pl).

Analizując podaną problematykę należy zwrócić uwagę na fakt, że wskazana regulacja art. 40 ust. 2 pkt 4 SamGminU używa pojęcia zasady i tryb korzystania. Uprawnienie rady gminy zawiera w sobie kompetencję organu stanowiącego gminy do formułowania w stosunku do terenów i urządzeń użyteczności publicznej, norm i zasad prawidłowego postępowania, ustalania obowiązujących reguł zachowania oraz określenia ustalonego porządku zachowania. Oznacza to w konsekwencji uprawnienie rady gminy do wprowadzenia reguł dotyczących obowiązującego sposobu zachowania się podmiotów, które przebywają na terenach lub w obiektach o jakich mowa w tym przepisie. 

Należy pamiętać, że normy prawa miejscowego muszą się mieścić się w granicach ustawowej delegacji, która w tym przypadku nie upoważnia do odstępstw od przepisów ogólnie obowiązujących. Regulacje zawarte w akcie prawa miejscowego mają na celu jedynie uzupełnienie przepisów powszechnie obowiązujących rangi ustawowej, a zatem nie mogą ich zastępować, tak więc niedopuszczalne jest dokonywanie powtórzeń przepisów zawartych w aktach wyższej rangi i tym bardziej poddania ich jakiejkolwiek modyfikacji.

Bez wątpienia teren targowiska jest gminnym obiektem użyteczności publicznej.  Na terenie tym rada gminy władna jest ustanawiać daniny publiczne, w tym opłaty targowe, czy opłaty za rezerwację miejsc do handlu. 

W kontekście wskazanych regulacji prawnych warto odnotować jedno z nowszych rozstrzygnięć nadzorczych z podanego zakresu przedmiotowego, tj. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Lubelskiego z 18.8.2021 r. (PN-II.4131.247.2021; źródło: https://www.lublin.uw.gov.pl). W orzeczeniu tym Wojewoda zakwestionował zapis przewidujący obowiązek posiadania przez osoby prowadzące handel na targowisku dokumentu tożsamości. 

Wojewoda przede wszystkim wskazał, że nałożenie takiego obowiązku na osoby prowadzące handel na gminnym targowisku narusza wspomniany art. 40 ust. 2 pkt 4 SamGminU. Nadto podkreślono, że: Prawo do legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości wynika z przepisów regulujących działalność określonych organów. Ustawy te nie przyznają kompetencji w tym zakresie organowi samorządu. Podmiot handlujący może wykazać uprawnienie do korzystania z targowiska okazując odpowiednie pokwitowania uiszczenia opłaty targowej. Z żadnego przepisu prawa nie wynika obowiązek przedstawienia przy kontroli jej wniesienia dokumentu tożsamości czy legalności prowadzenia działalności handlowej. 

Orzecznictwo

Wojewoda ponadto odwołał się do stanowiska WSA we Wrocławiu zawartego w wyroku z 8.7.2014 r. (III SA/Wr 96/14). W wyroku tym m.in. podkreślono, że o ile zasadne (i mieszczące się w ramach upoważnienia ustawowego) byłoby nałożenie na podmioty handlujące na targowisku obowiązku przedstawienia dokumentów uprawniających do przebywania na jego obszarze i dokonywania w jego obrębie określonych czynności handlowych i usługowych (np. dowód wniesienia opłaty targowej, dokument potwierdzający rezerwację miejsca), o tyle nałożenie na nich obowiązku przedstawienia dokumentu tożsamości, czy też dokumentu potwierdzającego legalność prowadzonej działalności handlowej jest pozbawione podstaw prawnych. 

Podsumowując, wskazane rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody jest prawnie uzasadnione. Za zasadnością przemawia dodatkowo fakt, że dokument tożsamości osoba handlująca obowiązana jest okazywać jedynie uprawnionym organom i instytucjom, a nie przedstawicielom gminy.