Celem przyjętej przez Sejm ustawy o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach jest wprowadzenie niezbędnych modyfikacji uwzględniających dotychczasowe doświadczenia w zakresie stosowania ustawy z 13.9.1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1399 ze zm.). Zaznaczyć należy, że nowelizacja nie obejmuje zagadnień podniesionych w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28.11.2013 r., sygn. 17/12, dotyczących określenia maksymalnej wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a także zwolnień przedmiotowych i dopłat.

W omawianej nowelizacji doprecyzowane zostało pojęcie właściciela nieruchomości w sposób usuwający wcześniejsze wątpliwości, w przypadku gdy kilka podmiotów jednocześnie odpowiada definicji właściciela nieruchomości. W takiej sytuacji – zgodnie z nowododanym ust. 2a w art. 2 ustawy, obowiązany do ich wykonania jest podmiot lub podmioty faktycznie władające nieruchomością. Osoby o których mowa art. 2 ust. 1 pkt 4 mogą w drodze umowy zawartej w formie pisemnej wskazać podmiot zobowiązany do wykonania obowiązków wynikających z ustawy. Kolejna zmiana (art. 2 ust. 3) jednoznacznie rozstrzyga, że w przypadku spółdzielni mieszkaniowych za realizację obowiązków wynikających z ustawy odpowiada zarząd spółdzielni w rozumieniu ustawy z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1443).

W obszarze zadań gmin modyfikacje dotyczą m.in. punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Gminy zobowiązane będą tworzyć punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK) w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy. Takie punkty zapewnić mają przyjmowanie, co najmniej takich odpadów komunalnych jak: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady zielone oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne, a także odpady komunalne określone w przepisach wydanych na podstawie art. 4a (rozporządzeniu wydanym przez ministra środowiska). Co istotne, nowelizacja przesądza, że punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych tworzone przez gminę mają charakter stacjonarny. Gmina jest obowiązana utworzyć, co najmniej jeden punkt, samodzielnie lub wspólnie z inną gminą lub gminami. Prowadzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych nie wymaga uzyskania wpisu do rejestru. Podmiot prowadzący taki punkt jest posiadaczem odpadów w rozumieniu ustawy z 14.12.2012 r. o odpadach, prowadzącym zbieranie odpadów (art. 9c ust. 1a).

Po nowelizacji gminy będą zobowiązane do zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych – o ile obowiązek budowy takich instalacji wynika z wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, o którym mowa w ustawie z 14.12.2012 r. o odpadach.

Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku selektywnej zbiórki odpadów obwarowanego wyższą stawką opłaty o charakterze sankcyjnym. Zgodnie bowiem z projektowanym art. 6 ust. 4 ustawy, rada gminy określając stawki opłat stosuje wyższe stawki, jeżeli odpady komunalne nie są zbierane i odbierane w sposób selektywny.

Po wejściu w życie projektowanej nowelizacji rady gminy zobowiązane będą także do zmiany regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach – w zakresie obowiązków selektywnego zbierania i odbierania lub przyjmowania przez PSZOK, co najmniej takich odpadów komunalnych jak: przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble i inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, odpady zielone oraz odpady budowlane i rozbiórkowe stanowiące odpady komunalne, a także odpadów komunalnych określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 4a. Regulamin może wprowadzić obowiązek selektywnego zbierania odpadów komunalnych innych niż wyżej wymienione.

Projekt bardziej szczegółowo normuje kwestie powstania obowiązku ponoszenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, uwzględniając przypadek zamieszkiwania na danej nieruchomości przez część miesiąca. W takiej sytuacji opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi w miesiącu, w którym nastąpiła zmiana, uiszcza się w gminie, w której dotychczas zamieszkiwała osoba zobowiązana, a w nowym miejscu zamieszkania – począwszy od miesiąca następnego, po którym nastąpiła zmiana.

W projekcie rozwiązany został problem nieruchomości niezamieszkałych – w przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn zadeklarowanej liczby pojemników z odpadami komunalnymi powstającymi na danej nieruchomości oraz stawki opłaty za pojemnik o określonej pojemności. W odniesieniu do nieruchomości na których znajdują się domki letniskowe lub innych nieruchomości wykorzystywanych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe jedynie przez część roku, rada gminy uchwala ryczałtową stawkę opłaty za rok od domku letniskowego lub od innej nieruchomości wykorzystywanej na cele rekreacyjno-wypoczynkowe. W przypadku prowadzenia w części lokalu mieszkalnego obsługi biurowej działalności gospodarczej, opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi uiszcza się w ramach opłaty dotyczącej nieruchomości mieszkalnej.

Projekt drobiazgowo reguluje kwestie deklaracji składanych przez właścicieli nieruchomości. Zgodnie ze znowelizowanym art. 6m, deklaracja zawiera dane niezbędne do określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Rada gminy określając wzór deklaracji może wymagać podania następujących danych:

1) imię i nazwisko lub nazwę właściciela nieruchomości oraz adres miejsca zamieszkania lub siedziby; 2) adres nieruchomości; 3) dane stanowiące podstawę zwolnienia z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi; 4) numer telefonu właściciela nieruchomości; 5) adres poczty elektronicznej właściciela nieruchomości; 6) inne informacje niezbędne do wystawienia tytułu wykonawczego.

W przypadku nieruchomości zabudowanej budynkiem lub budynkami wielolokalowymi, osoba sprawująca zarząd nieruchomością wspólną lub zarząd spółdzielni może żądać od właściciela lokalu, osoby, której służy spółdzielcze prawo do lokalu lub osoby faktycznie zamieszkującej lokal podania danych niezbędnych do ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Wysokość zobowiązania określonego w deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi obowiązuje za kolejne miesiące do czasu korekty deklaracji lub zmiany stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Podkreślić należy, że w przypadku uchwalenia nowej stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi właściciel nieruchomości nie jest obowiązany do złożenia nowej deklaracji. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta zawiadamia go o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi wyliczonej jako iloczyn nowej stawki opłaty i danych podanych w deklaracji. W przypadku gdy właściciel nieruchomości nie uiszcza opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w wysokości podanej w zawiadomieniu, wójt, burmistrz lub prezydent miasta wydaje decyzję ustalającą wysokość zaległości z tytułu tej opłaty, stosując wysokość opłaty podaną w zawiadomieniu.

W razie niezłożenia deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi albo uzasadnionych wątpliwości co do danych zawartych w deklaracji wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa, w drodze decyzji, wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, biorąc pod uwagę dostępne dane właściwe dla wybranej przez radę gminy metody, a w przypadku ich braku – uzasadnione szacunki, w tym w przypadku nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy, średnią ilość odpadów komunalnych powstających na nieruchomościach o podobnym charakterze. Po doręczeniu ww. decyzji złożenie deklaracji nie jest dopuszczalne, jeżeli nie następuje zmiana danych niezbędnych do określenia wysokości tej opłaty, w tym stawki opłaty.

W przypadku złożenia korekty deklaracji lub nowej deklaracji zmniejszającej wysokość zobowiązania z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, nie stwierdza się nadpłaty w tej opłacie za miesiące, w których usługa odbierania odpadów komunalnych była świadczona.

Warto podkreślić, że nowelizacja uchyla art. 6qa; zgodnie z którym organem egzekucyjnym jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Zatem po wejściu w życie omawianej ustawy, co do zasady, organami egzekucyjnymi będą naczelnicy urzędów skarbowych.

Środki z opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi nie mogą być wykorzystane na cele niezwiązane z pokrywaniem kosztów funkcjonowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Według projektu, z pobranych opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina może pokryć koszty usunięcia odpadów komunalnych z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania w rozumieniu ustawy z 14.12.2012 o odpadach. Środki pochodzące z opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, które nie zostały wykorzystane w poprzednim roku budżetowym, mogą być wykorzystane także na wyposażenie, zgodnie z regulaminem, nieruchomości przeznaczonych do celów publicznych w pojemniki przeznaczone do zbierania odpadów komunalnych, ich opróżnianie oraz utrzymywanie w odpowiednim stanie sanitarnym, porządkowych i technicznym.

W reakcji na skargi mieszkańców w sprawie ustalania przez niektóre gminy zbyt rzadkiej częstotliwości odbierania odpadów lub nieracjonalnych limitów na odpady komunalne, wprowadzono odpowiednie regulacje w art. 6r ust. 2 b ustawy. W zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi gmina zapewnia właścicielom nieruchomości pozbywanie się wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, chociaż usługi te mogą być świadczone nie tylko poprzez odbieranie odpadów z terenu nieruchomości, ale również poprzez przyjmowanie odpadów przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz zapewnianie przyjmowania tych odpadów przez gminę w inny sposób.

Rada gminy określi, w drodze uchwały stanowiącej akt prawa miejscowego, szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług w tym zakresie, w zamian za uiszczoną przez właściciela nieruchomości opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w szczególności częstotliwość odbierania odpadów komunalnych od właściciela nieruchomości i sposób świadczenia usług przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych. W wymienionej uchwale można będzie ograniczyć ilości odpadów zielonych, zużytych opon, odpadów wielkogabarytowych oraz odpadów budowlanych i rozbiórkowych stanowiących odpady komunalne odbieranych lub przyjmowanych przez punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości w zamian za pobraną opłatę za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Ponadto, dopuszcza się zróżnicowanie częstotliwości odbierania odpadów w szczególności w zależności od ilości wytwarzanych odpadów i ich rodzajów, z tym że w okresie od kwietnia do października częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne nie może być rzadsza niż raz na tydzień z budynków wielolokalowych i nie rzadsza niż raz na dwa tygodnie z zabudowy jednorodzinnej; w przypadku gmin wiejskich oraz części wiejskiej gmin miejsko-wiejskich częstotliwość odbierania zmieszanych odpadów komunalnych oraz bioodpadów stanowiących odpady komunalne może być rzadsza.

Zmianie ulegnie także realizacja obowiązków sprawozdawczych gmin, uregulowanych w art. 9q ustawy, z tym, że sprawozdania za 2014 r. mają być sporządzone na dotychczasowych zasadach.

Projektowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, natomiast dotychczasowe akty prawa miejscowego wydane na podstawie art. 4, art. 6l, art. 6n, art. 6r ust. 3 i 4 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach zachowują moc na okres na jaki zostały wydane, jednak nie dłużej niż przez 18 miesięcy od dnia wejścia w życie omawianej ustawy.

W dniu 13.10.2014 r. ustawę przekazano Prezydentowi i Marszałkowi Senatu.