Gmina nie musi zapewniać oświetlenia nie swoich terenów

Stan faktyczny

Sprawa rozpoczęła się w lutym 2021 r., kiedy to miasto B. zrezygnowało z finansowania i obsługi oświetlenia na terenach osiedli należących do Spółdzielni Mieszkaniowej „B.”. Spółdzielnia wezwała niedługo później miasto do przywrócenia oświetlenia terenów zewnętrznych – miejsc publicznych położonych w zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej „B.”, a znajdujących się na terenie Gminy B. oraz zaniechania naruszania praw mieszkańców Gminy B., w szczególności w zakresie ich bezpieczeństwa poprzez niedokonywanie dalszych wyłączeń oświetlenia miejsc publicznych.

Miasto jednak odmówiło podjęcia tych obowiązków. Spółdzielnia skierowała więc do WSA w Bydgoszczy skargę na bezczynność organu. Wskazała, że zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 2‒3 PrEnerg zadaniem gminnym jest m.in. planowanie oświetlenia znajdujących się na terenie gminy miejsc publicznych oraz dróg gminnych, jak również finansowanie oświetlenia znajdujących się na terenie gminy ulic, placów, dróg gminnych. Niewątpliwie tereny spółdzielni mieszkaniowej znajdują się na terenie gminy miasta B. Spółdzielnia podkreślała także, że są one miejscami publicznymi, gdyż są dostępne dla nieograniczonej i nieoznaczonej liczby osób praktycznie 24 godziny na dobę. To wskazuje na obowiązek samorządu zapewnienia i finansowania oświetlenia na ogólnodostępnych terenach należących do spółdzielni.

Stanowisko WSA

Wojewódzki Sąd Administracyjny skargę oddalił. 

Stanowisko NSA

Spółdzielnia złożyła więc skargę kasacyjną, ale NSA także i ją oddalił.

W uzasadnieniu NSA wskazał, że zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 PrEnerg stanowi przepis szczególny w stosunku do uregulowań SamGminU, zwłaszcza art. 7 określającego zadania gminy. Zakres odpowiedzialności gminy jest zatem ograniczony, a WSA prawidłowo uznał, że obowiązek finansowania oświetlenia nie dotyczy wszystkich bez wyjątku terenów gminnych. Gmina odpowiada bowiem za wykonanie tego obowiązku tylko w granicach określonych ustawowo. Skoro jednak spółdzielnia domagała się, aby gmina finansowała oświetlenie na terenach do niej należących, to powinna wykazać, które z nich odpowiadają dyspozycji przepisów PrEnerg. Wtedy sąd mógłby ocenić, czy taka skarga jest zasadna, a w braku tych danych nie można uznać skargi za zasadnej.

Wnioski z orzeczenia

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2‒3 SamGminU zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, a także  wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz. 

Z kolei art. 18 ust. 1 pkt 2 lit. a oraz pkt 3 lit. a‒b PrEnerg precyzuje zadania własne gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, obarczając gminę obowiązkiem planowania oświetlenia znajdujących się na terenie gminy miejsc publicznych, oraz  finansowanie oświetlenia znajdujących się na terenie gminy ulic i placów. Naczelny Sąd Administracyjny wskazując powyższy przepis jako lex specialis w stosunku do SamGminU kieruje jego obowiązywanie w stronę precyzowania obowiązków z zakresu oświetlenia terenów publicznych, które jednak mają znajdować się w bezpośrednim zarządzie gminy. Na takim stanowisku stoi także piśmiennictwo, wskazując, że z powyższych unormowań nie można wywodzić obowiązku gminy do planowania i zapewnienia oświetlenia wszelkim miejscom publicznym, zwłaszcza niestanowiącym własności ani nie podlegającym zarządowi gminy.  Wynikający z PrEner obowiązek finansowania przez gminę oświetlenia dotyczy wyłącznie ulic i placów, które wchodzą w skład mienia komunalnego, gdyż do zadań gmin należą sprawy gminnych ulic, mostów i placów – a więc tych które wchodzą w skład zasobów gminnych (por. komentarz do art. 18 w: „Prawo energetyczne” red. Z. Muras i M. Swora, t. II, Warszawa 2016).

Tym samym, jeżeli dany teren znajduje się w zarządzie innego podmiotu, lub wręcz stanowi jego własność (np. jeżeli teren osiedla stanowi konglomerat nieruchomości, których właścicielem lub użytkownikiem wieczystym jest spółdzielnia mieszkaniowa), to o oświetlenie tego terenu musi zadbać jego właściciel lub zarządca i czynić to na własny koszt.