Sąd, który ustanowił kuratora dla osoby prawnej i określił jego kompetencje na wniosek organu podatkowego, którym może być – w przypadku podatków i opłat lokalnych, podatków od nieruchomości i in. – także gmina, orzeka także o wynagrodzeniu kuratora, nawet jeżeli samo postępowanie podatkowe jeszcze się nie zakończyło (uchw. SN z 23.2.2018 r., III CZP 106/17).

Stan faktyczny

W 2016 r. gmina miasta C. wszczęła postępowanie podatkowe wobec spółki P., w sprawie ustalenia wysokości podatku od nieruchomości za lata 2013-2014. Spółka ta była praktycznie „martwym” podmiotem, nie miała już wówczas ani zarządu, ani czynnego majątku, z którego mogłaby opłacić gminie naliczony przez nią podatek.

Postępowanie przed sądem I instancji

Na wniosek gminy sąd ustanowił dla spółki kuratora, którym był mecenas B. Został on zobligowany do zastępowania lub reprezentowania spółki w toczącym się postępowaniu podatkowym. Ponadto miał on także podjąć działania w celu powołania zarządu, a gdyby to się nie udało – rozpocząć procedurę ostatecznej likwidacji spółki.

Sprawy spółki mecenas B. prowadził przez kilkanaście miesięcy, aż do zakończenia postępowań toczących się wobec spółki. Ostatecznie w maju 2017 r. Sąd Rejonowy w T. (działający w sprawie także jako sąd rejestrowy dla spółki) uznał, że kurator wypełnił swoje obowiązki, a wobec zakończenia postępowania, zwolnił mecenasa B. z obowiązków kuratora, a następnie przyznał dla niego wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki.

Wynagrodzenie to miała zapłacić gmina C., będąca jednocześnie organem podatkowym i wnioskodawcą w kwestii ustanowienia kuratora. Orzekając o wynagrodzeniu sąd jako podstawę wskazał art. 179 § 1 ustawy z 25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 682 ze zm.), zgodnie z którym wynagrodzenie kuratora co do zasady pokrywa się z dochodów i majątku osoby, dla której kurator był ustanowiony, a w przypadku braku tego majątku, wynagrodzenie powinien pokryć organ, który zażądał ustanowienia kuratora. W tej sprawie kurator ustanowiony został na wniosek gminy a więc to gmina powinna pokryć koszta wynagrodzenia.

Stanowisko sądu okręgowego

Gmina odwołała się do sądu II instancji, kwestionując swój obowiązek zapłaty wynagrodzenia kuratorowi. Rozpoznający apelację sąd okręgowy w T. powziął poważne wątpliwości co do tego, czy sąd cywilny jest władny orzekać o wynagrodzeniu kuratora osoby prawnej, w sytuacji, gdy kurator ten został wyznaczony na wniosek organu podatkowego i w celu reprezentacji osoby prawnej przed takim organem. Gmina, która żądała ustanowienia kuratora była bowiem organem podatkowym i wykonywała obowiązek co do wniosku o ustanowienie kuratora dla osoby prawnej bez organów, określony w art. 138 § 1 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 201 ze zm.; dalej: OrdPU). O rozstrzygnięcie tych wątpliwości zwrócono się więc do Sądu Najwyższego.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy w odpowiedzi wydał uchwałę, zgodnie z którą o wynagrodzeniu należnym kuratorowi ustanowionemu na wniosek organu podatkowego orzeka sąd rejestrowy, który go ustanowił i określił jego kompetencje.

Kurator ustanowiony na wniosek gminy miał być tzw. kuratorem prawa materialnego, tj. miał jedynie reaktywować spółkę albo ewentualnie doprowadzić ją do likwidacji – wskazał w uzasadnieniu SN. Tymczasem sąd rozszerzył jego kompetencje o reprezentację spółki w postępowaniu podatkowym. Sąd też ustalił wynagrodzenie kuratora i organ zobowiązany do zapłaty którym jest gmina. Gmina zaś kwestionuje to rozstrzygnięcie wskazując, że postępowanie podatkowe jeszcze się nie skończyło. Tyle, że przepisy OrdPU w ogóle nie regulują kwestii zakresu kompetencji i wynagradzania kuratora.

Ważne
Sąd uznał więc, że w takim wypadku należy stosować odpowiednio przepisy prawa cywilnego dotyczące kuratorów osób prawnych. Tym samym sąd ma ogólną kompetencję do rozstrzygania spraw dotyczących kuratorów. To oznacza, że powinien określać zarówno wynagrodzenie, jak i zakres kompetencji kuratora – także gdy został on ustanowiony w ramach postępowania podatkowego, na wniosek organu podatkowego.