W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 2161 opublikowano ustawę z 23.10.2018 r. o Funduszu Dróg Samorządowych (dalej: FDSU).

FDS, którego dysponentem jest minister transportu, gromadzi środki finansowe na:

1) zadania powiatowe, czyli polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg powiatowych, lub zadania gminne, tj. polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg gminnych;

2) zadania mostowe, czyli polegające na budowie mostów lokalizowanych w ciągach dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych;

3) zadania obronne, czyli polegające na budowie, przebudowie lub remoncie dróg wojewódzkich, dróg powiatowych lub dróg gminnych o znaczeniu obronnym.

Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, sposób podziału środków FDS na zadania powiatowe oraz zadania gminne na poszczególne województwa, mając na uwadze:

1) długość sieci dróg powiatowych i dróg gminnych w województwie;

2) liczbę ludności i powierzchnię województwa;

3) wartość produktu krajowego brutto województwa.

Jednostka Samorządu Terytorialnego może otrzymać ze środków FDS dofinansowanie zadania powiatowego, zadania gminnego albo mostowego w wysokości do 80% kosztów realizacji tego zadania. Natomiast na zadanie obronne JST otrzymuje dofinansowanie całości wartości takiego zadania.

Ważne
Dofinansowanie albo finansowanie udzielone ze środków FDS nie stanowi dotacji.

Nabór wniosków na dofinansowanie zadań powiatowych oraz zadań gminnych ogłasza i przeprowadza wojewoda dla JST znajdujących się na terenie danego województwa. Nabór przeprowadza się przynajmniej raz w roku kalendarzowym, po otrzymaniu przez wojewodę informacji od ministra transportu o wysokości środków FDS, chyba że kwota przewidziana na dane województwo w celu realizacji zadań powiatowych oraz zadań gminnych została wyczerpana ze względu na zobowiązania wynikające z umów, na podstawie których udzielono dofinansowania na zadania wieloletnie.

Spełniający wymogi z art. 21 ust. 7 pkt 2 FDSU (podane w ogłoszeniu o naborze) wniosek o dofinansowanie zadania powiatowego albo zadania gminnego składa właściwy zarządca drogi powiatowej albo drogi gminnej. We wniosku określa się przewidywany koszt i czas realizacji zadania oraz termin dokonywania wypłat na rzecz wykonawcy zadania. Wnioski o dofinansowanie składa się w terminie 30 dni od dnia udostępnienia ogłoszenia o naborze. Wnioski złożone po tym terminie pozostawia się bez rozpatrzenia.

Jeżeli wniosek o dofinansowanie nie spełnia wymogów formalnych, albo zawiera oczywiste omyłki, powołana przez wojewodę komisja wzywa wnioskodawcę, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku, do jego uzupełnienia lub poprawienia w nim oczywistych omyłek, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpatrzenia .

Komisja dokonuje oceny wniosków o dofinansowanie mając na celu wyrównywanie potencjału społeczno-gospodarczego, poprawę jakości życia mieszkańców i zapewnienie spójności terytorialnej na obszarze województwa i biorąc pod uwagę:

1) poprawę stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego;

2) zapewnienie spójności sieci dróg publicznych;

3) podnoszenie standardów technicznych dróg powiatowych i dróg gminnych oraz zachowanie jednorodności sieci dróg powiatowych i dróg gminnych pod względem spełniania tych standardów;

4) zwiększenie dostępności transportowej jednostek administracyjnych;

5) poprawę dostępności terenów inwestycyjnych.

Oceny dokonuje się w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o dofinansowanie, albo jego uzupełnienia lub poprawienia. Na podstawie tej oceny komisja ustala listę zadań powiatowych oraz zadań gminnych rekomendowanych do dofinansowania ze środków FDS. Komisja informuje wnioskodawcę o umieszczeniu jego zadania na liście.

Na podstawie listy zadań powiatowych oraz zadań gminnych przeznaczonych do dofinansowania w danym województwie wojewoda zawiera umowy z wnioskodawcami o udzielenie dofinansowania zadania powiatowego albo zadania gminnego. Umowa stanowi zapewnienie dofinansowania określonego w niej zadania powiatowego albo zadania gminnego oraz oznacza zaciągnięcie przez wojewodę zobowiązania do wysokości wskazanej w umowie.

Wnioskodawca, któremu udzielono dofinansowanie, ma obowiązek:

1) prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej otrzymanych środków FDS oraz wydatków dokonywanych z tych środków;

2) przekazania rozliczenia dofinansowania w zakresach rzeczowym i finansowym w terminie określonym w umowie.

Zatwierdzenie przez właściwego wojewodę rozliczenia powinno nastąpić w terminie 30 dni od dnia jego przekazania przez wnioskodawcę.

W przypadku gdy przedmiotem zadania, na które przekazano dofinansowanie, jest droga, która ma zostać zaliczona do kategorii dróg publicznych, właściwy organ JST ma obowiązek podjąć uchwałę w sprawie zaliczenia tej drogi do odpowiedniej kategorii w terminie 12 miesięcy od dnia zatwierdzenia rozliczenia dofinansowania zadania. JST niezwłocznie przekazuje uchwałę w sprawie zaliczenia wojewodzie.

Wojewoda kontroluje sposób i terminowość wykonania zadania, na które udzielono dofinansowania, mając na uwadze postanowienia umowy, a także obowiązków nałożonych na JST. Przedmiotem tej kontroli jest prawidłowość wykorzystania dofinansowania środków z FDS, pod względem zgodności z przeznaczeniem oraz wysokości wykorzystanego dofinansowania a stopniem realizacji zadania, na które udzielono dofinansowania, oraz termin oddania do użytkowania efektu tej realizacji.

Dofinansowanie:

1) wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem,

2) pobrane nienależnie lub w nadmiernej wysokości

– podlega zwrotowi do FDS wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, w terminie 15 dni od dnia stwierdzenia tych okoliczności.

Zwrotowi do FDS podlega ta część dofinansowania, która została wykorzystana niezgodnie z przeznaczeniem, nienależnie pobrana lub pobrana w nadmiernej wysokości. Odsetki od dofinansowania podlegającego zwrotowi nalicza się, począwszy od dnia:

1) przekazania dofinansowania wykorzystanego niezgodnie z przeznaczeniem;

2) stwierdzenia nienależnego pobrania dofinansowania lub pobrania go w nadmiernej wysokości.

W razie niedokonania zwrotu dofinansowania w terminie albo w przypadku stwierdzenia na podstawie rozliczenia, że dofinansowanie wykorzystano w części lub całości niezgodnie z przeznaczeniem albo pobrane niezależnie lub pobrane w nadmiernej wysokości właściwy wojewoda wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki. O wydaniu decyzji wojewoda informuje dysponenta FDS. Zwrotu dofinansowania dokonuje się wówczas na rachunek bankowy urzędu obsługującego wojewodę, który wydał decyzję. Wojewoda przekazuje zgromadzone środki do Funduszu w terminie 7 dni od dnia ich otrzymania. Odwołanie od tej decyzji rozpatruje minister transportu.

Nabór wniosków o dofinansowanie zadań mostowych przeprowadza minister transportu na zasadach określonych w przepisach art. 33-38 FDSU. Minister informuje o naborze za pośrednictwem BIP urzędu go obsługującego, wskazując w szczególności miejsce i sposób składania wniosków o dofinansowanie zadań mostowych oraz wzór tego wniosku.

FDSU traci moc z dniem 1.1.2029 r. W związku z tym, zgodnie z art. 49 FDSU, wypłata środków z FDS na dofinansowanie lub sfinansowanie zadań możliwa jest do 31.12.2028 r. Wniosków o dofinansowanie dotyczących zadań, których realizacja wykracza poza 2028 r., nie umieszcza się na liście.