Elektroniczne postępowanie upominawcze w sprawach niespornych jako alternatywa dla zwykłego procesu

Elektroniczne postępowanie upominawcze (dalej jako EPU) w praktyce odciąża sądy cywilne, choć wciąż opiera się na zasadach, zgodnie z którymi wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym jestde facto obligatoryjną częścią zwykłego procesu cywilnego. Powoduje to konieczność rozpoznania sprawy w zwykłym procesie w przypadku niewydania, uchylenia bądź zaskarżenie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym powoduje. Dostosowanie pozwu wniesionego przez EPU do wymogów zwykłego postępowania jest często tak problematyczne, że powód często sam z tego rezygnuje. W związku z tym nowelizacja KPC z 2015 r. (ustawa z 10.7.2015 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2015 r., poz. 1311) wprowadziła w takich sytuacjach możliwość umorzenia postępowania w EPU. Regulacja ta okazała się jednak niewystarczająca wobec czego ustawodawca zdecydował się wyodrębnić EPU ze zwykłego postępowania. Przewiduje to rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk 3137), skierowany 5.07.2019 r. do podpisu Prezydenta.

Tym samym ustawodawca zdecydował, że „postępowanie upominawcze co do zasady powinno się kończyć uprawomocnieniem się nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, a w wyjątkowych przypadkach, jeżeli nakazu nie da się wydać albo już wydany utraci moc wskutek uchylenia albo zaskarżenia – umorzeniem postępowania (względnie odrzuceniem pozwu)” – art. 505³³ i art. 505³⁶ KPC. W związku z tym jedynie w wyjątkowych sytuacjach dopuszczalne jest przekazanie sprawy sądowi właściwości ogólnej. Może mieć to miejsce w razie złożenia przez stronę skargi o wznowienie postępowania.

Koszty umorzenia elektronicznego postępowania upominawczego

Umorzenie EPU pociąga za sobą konieczność rozstrzygnięcia o zwrocie kosztów postępowania. W związku z tym, iż umorzenie zazwyczaj nie pozwala stwierdzić, która ze stron wygrała, nowelizacja KPC przewiduje, że każda ze stron ponosić będzie koszty swojego udziału w postępowaniu (505³⁷ § 1 KPC).

Utrzymanie w mocy niektórych regulacji dotyczących zwykłego postępowania

Ponieważ system teleinformatyczny obsługujący EPU ma pewne ograniczenia, nowelizacja utrzymuje w mocy pewne wyjątki związane z funkcjonowaniem EPU, zazwyczaj obecne w zwykłym postępowaniu upominawczym. I tak w EPU nie można wydać nakazu zapłaty w sytuacji, gdy powód dochodzi roszczenia innego niż pieniężne (art. 505²⁸ § 2 KPC). Ponadto postanowienia wydane na posiedzeniu niejawnym oraz zarządzenia przewodniczącego, które podlegają zaskarżeniu, uzasadniane są z urzędu, a termin na wniesienie od nich zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia postanowienia albo zarządzenia z uzasadnieniem (art. 505²⁹ § 2–3 KPC). Postanowienia o umorzeniu postępowania powinny być dostarczane z urzędu jedynie powodowi (art. 505²⁹ § 4 KPC), a w sytuacji, gdy doręczenie pozwanemu nakazu miałoby nastąpić poza granicami kraju, nie wydaje się nakazu zapłaty (proj. art. 505²⁸ § 2 KPC). Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że nie można go doręczyć pozwanemu w kraju, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i umarza postępowanie, chyba że powód w wyznaczonym terminie, nie dłuższym od niż miesiąc, usunie przeszkodę w doręczeniu nakazu zapłaty. Wezwanie do usunięcia przeszkody nie podlega powtórzeniu (art. 505³⁴ § 2 KPC).