Co ma zrobić organ gminy w sytuacji, kiedy zostanie wydana decyzja nakazująca usunięcie odpadu z miejsca nieprzeznaczonego do jego składowania (strunobetonowe podkłady kolejowe), a osoba, na którą zostanie nałożony ten obowiązek nie wywiąże się z niego? Jaki organ wówczas należy wezwać do współdziałania?
Wójt został wyposażony przez ustawodawcę w narzędzia egzekwowania obowiązków wynikających z wydanych decyzji administracyjnych. Obowiązek usunięcia odpadów, o charakterze niepieniężnym, może być egzekwowany w oparciu o przepisy ustawy z 17.6.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1314 ze zm.; dalej: EgzAdmU). Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte po uprzednim pisemnym upomnieniu zawierającym wezwanie do wykonania obowiązku. Właściwymi środkami egzekucyjnymi są: w pierwszej kolejnościgrzywna, a w przypadku jej nieskuteczności wykonanie zastępcze.
Tryb postępowania i środki egzekucyjne służące wykonaniu obowiązku wynikającego z ostatecznej decyzji administracyjnej zawiera EgzAdmU. Dopóki decyzja istnieje w obrocie prawnym, wynikające z niej obowiązki muszą być wykonane , a w razie bezczynności zobowiązanego wierzyciel jest obowiązany, na mocy art. 6 § 1 EgzAdmU, uruchomić środki prawne niezbędne do realizacji określonych obowiązków.
Obowiązek usunięcia odpadów jako obowiązek o charakterze niepieniężnym może być egzekwowany w oparciu o przepisy EgzAdmU.
Zgodnie z art. 15 § 1 EgzAdmU egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia.
orzeczenie
Zgodnie z art. 15 § 1 EgzAdmU, egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie, zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania administracyjnego, chyba że przepisy szczególne inaczej stanowią. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte dopiero po upływie 7 dni od dnia doręczenia tego upomnienia. Celem tego unormowania jest dążenie do dobrowolnego wykonania już istniejącego obowiązku poprzez uświadomienie zobowiązanemu następstw jego niezrealizowania. Omawiana instytucja stanowi w istocie kontynuację wyrażonego w postępowaniu typu administracyjnego założenia, że nakłonienie zobowiązanego do wykonania ciążącego na nim obowiązku spowoduje realizację obowiązku przy możliwie najmniejszych uciążliwościach dla zobowiązanego. Upomnienie nie przypomina o obowiązku, ale powinności jego wykonania . Upomnienie zobowiązanego przez wierzyciela nie jest czynnością dokonywaną w postępowaniu egzekucyjnym. Ze stwierdzenia zawartego w art. 15 EgzAdmU, iż pisemne upomnienie wierzyciela skierowane do zobowiązanego zawiera wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, wynika wprost, że upomnienie jest czynnością wierzyciela poprzedzająca wszczęcie postępowania egzekucyjnego (wyr. WSA w Krakowie z 25.1. 2019 r., II SA/Kr 1462/18).
Organ egzekucyjny w pierwszej kolejności stosuje zazwyczaj grzywnę w celu przymuszenia zobowiązanego do wykonania obowiązku o charakterze niepieniężnym wynikającego z decyzji administracyjnej. Zgodnie z art. art. 7 § 2 EgzAdmU, art. 119 § 1 i 2 EgzAdmU i art. 127 EgzAdmU w postępowaniu egzekucyjnym winno stosować się środki egzekucyjne mniej dotkliwe, jeżeli tylko mogą one doprowadzić do wykonania obowiązku. Jeżeli jednak grzywna w celu przymuszenia nie doprowadzi do wykonania decyzji administracyjnej, to wówczas pozostaje organowi egzekucyjnemu zastosowanie środka egzekucyjnego w postaci wykonania zastępczego. Jak podnosi się w orzecznictwie sądowym, w przypadku nieskuteczności grzywny w celu przymuszenia, organ egzekucyjny powinien zastosować wykonanie zastępcze (wyrok NSA z 21.2.2012 r., II OSK 2315/10). Zgodnie z art. 128 § 1 i § 1a EgzAdmU celem zastosowania wykonania zastępczego, wójt doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego oraz postanowienie określające, że obowiązek objęty tytułem wykonawczym zostanie w trybie postępowania egzekucyjnego wykonany zastępczo przez inną osobę za zobowiązanego na koszt i niebezpieczeństwo zobowiązanego oraz z podaniem przybliżonej kwoty kosztów wykonania zastępczego.
orzeczenie
Przy egzekucji dotyczącej obowiązku usunięcia odpadów, zasadniczo w pierwszej kolejności należy stosować grzywnę w celu przymuszenia. Odwrotna sytuacja, w której w pierwszej kolejności zastosowanie znajdzie wykonanie zastępcze (skutkiem czego wykluczone będzie zastosowanie grzywny w celu przymuszenia) powinna mieć miejsce wyjątkowo, np. kiedy to grzywna w celu przymuszenia z jakichś oczywistych względów nie może doprowadzić do wykonania obowiązku przez zobowiązanego. (…). Przepisy EgzAdmU w art. 7 § 2 statuują jedną z zasad tego postępowania – stosowania środków prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku. Z zasady tej wynika obowiązek badania, który ze środków egzekucyjnych prowadzi bezpośrednio do celu egzekucji. Jak wynika z utrwalonych poglądów w judykaturze nie wyodrębnia się tej zasady wprost w przepisach, lecz uznaje się w literaturze, jako główną zasadę postępowania egzekucyjnego. Jeżeli więc organ egzekucyjny ma do wyboru grzywnę w celu przymuszenia lub wykonanie zastępcze w ramach wykonania obowiązku usunięcia odpadów, powinien wybrać wykonanie zastępcze, gdyż ono prowadzi bezpośrednio do realizacji obowiązku (por. R. Hauser, Z. Leoński, A. Skoczylas, Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, C.H. Beck Warszawa 2005, s. 46) (wyr. WSA w Gdańsku z 12.4. 2017 r., II SA/Gd 557/16).
orzeczenie
Przy egzekucji dotyczącej obowiązku usunięcia odpadów zasadniczo w pierwszej kolejności należy stosować grzywnę w celu przymuszenia. Spośród przewidzianych ustawą środków egzekucyjnych należy bowiem stosować ten, który w możliwie najmniejszym stopniu będzie ingerował w prawa i wolności zobowiązanego. To od zobowiązanego zależy, czy wykona nałożony obowiązek, a w konsekwencji, czy poniesie koszty wymierzonej grzywny. W sytuacji wykonania obowiązku określonego w tytule wykonawczym, nałożone, a nieuiszczone lub nieściągnięte grzywny w celu przymuszenia podlegają umorzeniu. Taka sytuacja, zwolnienia ze zobowiązania finansowego, którym niewątpliwie jest uiszczenie grzywny, nie zaistnieje w sytuacji zarządzenia w stosunku do dłużnika wykonania zastępczego, co już samo przez się wskazuje, że ten środek egzekucyjny wiązałby się ze znacznie większą dolegliwością. Nie może ujść uwadze, że wykonanie zastępcze polega na wykonaniu nałożonego obowiązku przez inną osobę, na zlecenie organu egzekucyjnego i na koszt zobowiązanego. Osoba taka zostałaby zatem obciążona kosztami wynagrodzenia wykonawcy wyłonionego w drodze przetargu. Koszt ten z pewnością byłby większy niż dobrowolne, samodzielnie wykonanie obowiązku (wyr. WSA w Poznaniu z 8.3.2018 r., II SA/Po 1131/17).