Spółka P., dzierżawca ponad 121 hektarów gospodarstwa rolnego w gminie K., złożyła do Agencji Nieruchomości Rolnych (ANR) wniosek o wykup dzierżawionych gruntów. Agencja odmówiła, twierdząc, że spółka nie spełniała warunków określonych w art. 29 pkt 3 ustawy z 19.10.1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1491 ze zm.) oraz w art. 4 ustawy z 16.9.2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2011 r. poz. 1382).
Prawo pierwokupu ziemi rolnej z zasobów państwowych zasadniczo przysługuje dzierżawcy, jeżeli dzierżawa trwała faktycznie przez okres, co najmniej 3 lat.
Zmiany przepisów wprowadziły wymogi dla dzierżawcy wnioskującego o pierwokup gruntów rolnych, dla umów dzierżawy, które zostały zawarte przed 3.12.2011 r. W takim przypadku ANR przedstawiała dzierżawcy zawiadomienie zawierające propozycję dokonania zmian tej umowy w zakresie wyłączenia z dzierżawy 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem dzierżawy, a wraz z nim projekt zmian umowy. Dzierżawca w terminie 3 miesięcy od zawiadomienia o propozycji zmiany umowy dzierżawy przyjmował zaproponowane zmiany i wraz z ANR zawierał stosowną umowę lub aneks zmieniający dotychczasowe zasady dzierżawy gruntu.
Spółka P. uważała, że spełniła wymienione warunki. Spór dotyczył głównie zmian w umowie dzierżawy, skutkiem czego skierowany został na drogę sądową. Spółka wytoczyła powództwo o nakazanie ANR zawarcia z nią umowy sprzedaży gruntów.
Sąd w I instancji wydał korzystny dla Spółki wyrok, ale w wyniku kolejnych apelacji ANR sprawa ostatecznie trafiła do Sądu Najwyższego, ponieważ sądu II instancji, powziął wątpliwość, czy Spółka P. w ogóle miała prawo żądania zawarcia umowy pierwokupu gruntów rolnych. Zatem o rozstrzygnięcie kwestii został poproszony SN.
W odpowiedzi SN wydał uchwałę, niekorzystną dla powodowej Spółki. Stwierdził, że dzierżawcy, który złożył ANR oświadczenie o skorzystaniu z uprawnienia do zakupu dzierżawionej nieruchomości rolnej Skarbu Państwa, z zastosowaniem prawa pierwszeństwa, nie przysługuje roszczenie o zawarcie umowy sprzedaży. Oznacza to, że Spółka dysponuje prawem wnioskowania o pierwokup dzierżawionych gruntów rolnych, ale w razie odmowy, nie ma roszczenia o nakazanie złożenia oświadczenia woli, w tym zawarcia umowy sprzedaży przez ANR.
