Tak, o ile powstałe dzieło stanowi „utwór” w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: PrAut) oraz mieści się w zakresie działalności wymienionej w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: PDOFizU), a honorarium przysługuje za przeniesienie praw autorskich do tego utworu.
Z tytułu korzystania z praw autorskich przez twórców oraz z praw pokrewnych przez artystów wykonawców – zgodnie z odrębnymi przepisami – koszty uzyskania przychodu wynoszą 50% uzyskanego przychodu. Koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i chorobowe) potrącone przez płatnika w danym miesiącu, jeżeli podstawę ich wymiaru stanowi ten przychód.
Zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodu możliwe jest wyłącznie w odniesieniu do działalności określonej w art. 22 ust. 9b PDOFizU, tj.:
1) działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa,
2) działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki,
3) produkcji audialnej i audiowizualnej,
4) działalności publicystycznej,
5) działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej,
6) działalności konserwatorskiej,
7) prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 PrAut, do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia,
8) działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej.
Utwór może powstać w ramach stosunku pracy. Część wynagrodzenia z umowy o pracę może wówczas stanowić honorarium autorskie, do którego przysługują 50% koszty uzyskania przychodów.
Aby zastosować 50% koszty uzyskania przychodów do części wynagrodzenia, konieczne są:
1) powstanie w ramach stosunku pracy utworu będącego przedmiotem prawa autorskiego, zgodnie z ustawą z 4.2.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych tj. zamawianego i oczekiwanego przez pracodawcę, oryginalnego wytworu o indywidualnym charakterze,
2) dysponowanie obiektywnymi dowodami potwierdzającymi stworzenie przez pracownika utworu będącego przedmiotem prawa autorskiego; przy czym dowodem może być oświadczenie pracodawcy i pracownika stwierdzające, że została wykonana praca twórcza, jeżeli określa, jaki utwór powstał,
3) wyraźne wyodrębnienie honorarium autorskiego od innych składników wynagrodzenia pracownika – twórcy.
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci – niezależnie od jego wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności są to utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
2) plastyczne,
3) fotograficzne,
4) lutnicze,
5) wzornictwa przemysłowego,
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne,
7) muzyczne i słowno-muzyczne,
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
9) audiowizualne (w tym filmowe).
Zgodnie z art. 12 ust. 1 PrAut, jeżeli umowa lub ustawa nie stanowią inaczej, pracodawca nabywa autorskie prawa majątkowe do utworu stworzonego przez pracownika z chwilą jego przyjęcia – w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Oznacza to tzw. nabycie pochodne (cessio legis). Przed przyjęciem utworu prawa autorskie majątkowe przysługują twórcy. Zatem na skutek przyjęcia utworu pracodawca nabywa w sposób pochodny majątkowe prawa autorskie do utworu. W konsekwencji, z chwilą przyjęcia utworu dochodzi do rozporządzenia majątkowym prawem autorskim. W przypadku utworu pracowniczego niezbędne jest przyjęcie tego utworu przez pracodawcę, gdyż oznacza to ustawowe (lub umowne) rozporządzenie prawem autorskim na rzecz pracodawcy.
Pracodawca programisty nabywa autorskie prawa majątkowe w całości już z chwilą ich powstania. Jest to pierwotne nabycie praw autorskich przez pracodawcę – zatem twórca programu komputerowego nie korzysta z praw autorskich, ani nie rozporządza tymi prawami. Programista nie otrzymuje honorarium autorskiego, co wyklucza prawo do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów do wynagrodzenia programisty. Jednak można tę kwestię odwrócić zawierając w umowie o pracę odpowiednie postanowienia.
Strony mogą w niej uzgodnić, że majątkowe prawa autorskie do programu komputerowego stworzonego (współtworzonego) przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracownikowi, a nie pracodawcy (art. 74 ust. 3 PrAut). Wówczas następuje powrót do zasady wtórnego nabycia przez pracodawcę majątkowych praw autorskich do programu za odpowiednim wynagrodzeniem i uchylona zostaje – stanowiąca wyjątek od tej zasady – ustawowa regulacja pierwotnego nabycia przez pracodawcę całości majątkowych praw autorskich do programu.
