Dzieci 5 i 6-letnie – preferencje przy ustalaniu przez gminy kryteriów rekrutacji

Na podstawie art. 131 ust. 4 w zw. z art. 29 ust. 2 pkt 4 ustawy z 14.12.2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 59 ze zm., dalej: PrOśw) rada gminy jest uprawniona oraz jednocześnie zobowiązana do określenia kryteriów postępowania rekrutacyjnego stosowanych w drugim etapie rekrutacji do publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych lub publicznych innych formach wychowania przedszkolnego.

Przypomnijmy, że jeżeli kandydatów zamieszkałych na terytorium gminy jest więcej, niż oferowanych miejsc, kandydatów zakwalifikowanych wyłania się w oparciu o kryteria ustawowe wynikające z art. 131 PrOśw. Jeżeli w rezultacie zastosowanych kryteriów ustawowych wyniki poszczególnych kandydatów są równorzędne, tzn. nadal nie można ustalić listy kandydatów zakwalifikowanych, przeprowadza się drugi etap postępowania rekrutacyjnego. W tym etapie do wyłonienia kandydatów stosuje się kryteria ustalone przez radę gminy. Dla ustawodawcy istotne jest, by te kryteria, nazywane „kryteriami społecznymi”, uwzględniały jak najpełniejszą realizację potrzeb dziecka i jego rodziny, zwłaszcza potrzeb rodziny, w której rodzice albo rodzic samotnie wychowujący kandydata muszą pogodzić obowiązki zawodowe z obowiązkami rodzinnymi. Kryteria społeczne powinny też uwzględniać lokalne potrzeby społeczne. Ustalając kryteria rada gminy określa również dokumenty niezbędne do potwierdzenia tych kryteriów. Kryteria społeczne są również wykorzystywane do przeprowadzenia rekrutacji na wolne miejsca, które zostały po pierwszym etapie rekrutacji. Jest to jedna przypadek rzadszy.

Konstruując kryteria społeczne na potrzeby rekrutacji rady gminy, mając na uwadze obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego, często wprowadzają postanowienia przyznające dodatkowe punkty dzieciom 6 i 5-letnim. Powyższe tłumaczą tym, że w pierwszej kolejności muszą zapewnić miejsca w przedszkolach (oddziałach przedszkolnych, innych formach wychowania przedszkolnego) dla dzieci objętych obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym. Tymczasem podstawowy przepis regulujący kwestię obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego tj. art. 31 ust. 2, 4 i 5 PrOśw, nie ustanawia żadnych preferencji w stosunku dla dzieci objętych przygotowaniem przedszkolnym.

Przepis art. 31 ust. 4 PrOśw nakłada obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego na dzieci w wieku 6 lat. Co do zasady obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat (ust. 5 art. 31 PrOśw). W przypadku dziecka, o którym mowa w ust. 2 (tj. w przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego w wieku 7-9 lat), obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego. W tym miejscu należy wskazać, że ustawodawca w przepisach art. 31 ust. 1-3 PrOśw przyznaje uprawnienie do korzystania z wychowania przedszkolnego dzieciom od początku roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 3 lata, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 7 lat (rozciągając je w przypadkach szczególnych także na dzieci posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym w wieku powyżej 7 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 9 lat oraz na dzieci, które ukończyły 2,5 roku). Mamy więc do czynienia z sytuacją, w której zakres podmiotowy obowiązku odbycia rocznego przygotowania przedszkolnego pokrywa się częściowo z zakresem podmiotowym uprawienia do korzystania z wychowania przedszkolnego.

W uzasadnieniu wyroku WSA w Gliwicach z 19.9.2017 r. ( IV SA/Gl 597/17) wskazano, że kryterium społeczne: „dziecko sześcioletnie objęte obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym oraz dziecko pięcioletnie, ubiegające się o przyjęcie do przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej położonej w odległości do 3 km od miejsca zamieszkania – 20 punktów” przyznaje traktowanie preferencyjne dla dzieci w określonym wieku tj. wieku 5 i 6 lat. W opinii składu orzekającego żaden przepis obowiązującego prawa nie daje szczególnych preferencji pięcioletnim czy też sześcioletnim kandydatom do przedszkola. Rada gminy powinna określić w sposób czytelny kryteria naboru w sposób niezależny od wieku kandydatów, tak aby kryteria te pozwalały na uwzględnienie ustawowej przesłanki „zapewnienia jak najpełniejszej realizacji potrzeb dziecka i jego rodziny (…) oraz lokalnych potrzeb społecznych” w odniesieniu do wszystkich uprawnionych kandydatów.

Tym samym należy stwierdzić, że brak jest normy prawnej zezwalającej na faworyzujące traktowanie kandydatów – dzieci 5 i 6-letnich. Zgodnie z art. 32 Konstytucji RP wszyscy są wobec prawa równi i wszyscy mają prawo do równego traktowania. Jeżeli zatem uzależnia się w sposób pośredni lub bezpośredni przyznanie lub odmowę przyznania punktów w procesie drugiego etapu rekrutacji od spełnienia kryterium, nie mającego uzasadnienia w przepisach, łamie się zasadę równości wobec prawa. Przepis art. 31 ust. 4 i 5 PrOśw dotyczy innego zagadnienia prawnego i nie daje podstaw prawnych do szczególnego traktowania dzieci objętych obowiązkiem przygotowania przedszkolnego.