Dyrektywa 2016/680 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylająca decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW ma na celu zapewnienie ochrony danych osobowych obywateli w procesie przetwarzania danych osobowych przez organy ścigania.
Głównym założeniem nowych przepisów jest zapewnienie, by dane osobowe ofiar, świadków i podejrzanych o przestępstwa były właściwie chronione, przy jednoczesnym zagwarantowaniu właściwej współpracy transgranicznej właściwych organów w walce z przestępczością i terroryzmem.
Harmonizacja przepisów we wszystkich krajach członkowskich ma zagwarantować odpowiedni poziom ochrony, przy jednoczesnym ułatwieniu działań organów sprawiedliwości. Prawodawca unijny nie zdecydował się na ujednolicenie przepisów w formie rozporządzenia, pozostawiając tym samym państwom członkowskim pewien margines swobody w zakresie sposobu wdrożenia nowych obowiązków.
Przepisy dyrektywy mają w pierwszej kolejności zapewniać ochronę podstawowego prawa obywateli do ochrony danych podczas wykorzystywania ich przez organy ścigania: dane osobowe każdej osoby powinny być przetwarzane zgodnie z prawem, rzetelnie i tylko w konkretnym celu. Przetwarzanie danych przez organy ścigania w Unii musi być zgodne z zasadami konieczności, proporcjonalności i legalności oraz musi zapewniać odpowiednie gwarancje podmiotom danych. Nadzór nad przestrzeganiem tych norm ma sprawować niezależny, krajowy organ ochrony danych. Dyrektywa wymaga także, aby państwa członkowskie zapewniły skuteczne środki ochrony sądowej.
Kolejnym ważnym elementem harmonizacji przepisów ma być ograniczenie nadmiernych utrudnień dla organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości. Po rozpoczęciu stosowania zaimplementowanej dyrektywy policja i organy wymiaru sprawiedliwości nie będą już musiały stosować różnych przepisów w zakresie ochrony danych w zależności od kraju pochodzenia osób, których dane dotyczą, oszczędzając dzięki temu czas i pieniądze. Nowe zasady znajdą zastosowanie zarówno w postępowaniach krajowych, jak i w transferach danych osobowych między krajami UE. Zharmonizowane reguły postępowania mają na celu ułatwienie współpracy organów ścigania w ramach całej UE. Zasady dyrektywy uwzględniają specyfikę potrzeb policji i wymiaru sprawiedliwości i respektują różne tradycje prawne państw członkowskich.
Nowe regulacje mają zagwarantować łatwiejszą, ale także bardziej bezpieczną, z punktu widzenia podmiotów danych, współpracę międzynarodową, szczególnie w zakresie walki z przestępczością i terroryzmem. Dyrektywa przewiduje ogólne zasady i jasne przepisy dotyczące transferu danych osobowych przez policję i organy wymiaru sprawiedliwości poza UE, by zapewnić, że transfery te będą się odbywać przy zachowaniu odpowiedniego poziomu ochrony danych.
Należy mieć nadzieję, iż klarowne zasady ochrony dany i współpracy pozwolą organom ścigania i wymiaru sprawiedliwości na skuteczną współpracę, przy zachowaniu standardów ochrony danych osobowych.
