Dostosowanie progów w stabilizującej regule wydatkowej
Wejście w życie ustawy z 9.5.2014 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2014 r. poz. 911) skutkuje wprowadzeniem zmian zarówno w ustawie z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 885 ze zm.) jak i w ustawie z 8.11.2013 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1646). Jednym z głównych zadań nowelizacji jest wprowadzenie zmian w celu dostosowania progów w stabilizującej regule wydatkowej. Należy bowiem zauważyć, że zmiana w systemie emerytalnym wprowadzona ustawą z dnia 6.12.2013 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1717) spowoduje obniżenie kwoty państwowego długu publicznego. W tej sytuacji konieczne staje się dostosowanie progów w stabilizującej regule wydatkowej. Ustawodawca w ustawie z 9.5.2014r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw wprowadza obniżenie progów relacji długu do PKB, skutkujących uruchomieniem mechanizmu korygującego stabilizującej reguły wydatkowej, określonego w art. 112aa ust. 4 ustawy o finansach publicznych. Obniżenie progów relacji kwoty państwowego długu publicznego (dług przeliczony na walutę polską i obniżony o kwotę wolnych środków służących finansowaniu potrzeb pożyczkowych budżetu państwa w kolejnym roku budżetowym) do produktu krajowego brutto w tzw. mechanizmie korygującym reguły wydatkowej polega zatem na zmniejszeniu tych progów. W ustawie zmieniającej zaproponowano, aby progi zostały zmniejszone odpowiednio z 55% do 48% i z 50% do 43%. Jak podkreślono w uzasadnieniu do omawianej ustawy propozycja obniżenia progów o 7 punktów procentowych uwzględnia niepewność związaną zarówno z ostatecznym ukształtowaniem się relacji długu do PKB w bazowym roku 2013, jak i rzeczywistym wpływem zmian w systemie emerytalnym na dług.
Umożliwienie zlecania prowadzenia gospodarki finansowej innej jednostce podległej Ministrowi Spraw Zagranicznych
Kolejną zmianą wprowadzoną ustawą nowelizującą jest wprowadzenie możliwości zlecenia prowadzenia gospodarki finansowej innej jednostce podległej MSZ. Zmiana jest możliwa dzięki dodaniu w art. 53 ustawy o finansach publicznych ustępów 3 i 4. Taki zapis ma na celu wprowadzenie uprawnienia dla ministra właściwego do spraw zagranicznych do powierzenia, w drodze zarządzenia, określonych obowiązków w zakresie gospodarki finansowej jednostki podległej temu ministrowi, mającej siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, kierownikowi innej jednostki podległej temu ministrowi. W praktyce zatem powierzenie obowiązków skutkować będzie odpowiedzialnością za gospodarkę finansową tej jednostki w zakresie powierzonych obowiązków kierownika jednostki, któremu powierzono określone obowiązki w zakresie gospodarki finansowej innej jednostki, i wyłączeniem odpowiedzialności w tym zakresie kierownika jednostki macierzystej.
Przepisy dotyczące powierzenia prowadzenia gospodarki finansowej jednostki podległej Ministrowi Spraw Zagranicznych położonej za granicą, kierownikowi innej jednostki podległej temu Ministrowi weszły w życie z dniem 25.7.2014 r.
Konsolidacja przepływów finansowych między funduszami zarządzanymi przez ZUS
Środki transferowane z Funduszu Rezerwy Demograficznej do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie mają formy dotacji. Niezbędne zatem okazało się doprecyzowanie w ustawie o finansach publicznych (art. 112aa ust. 2) oraz ustawie o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (art. 14 ust. 3) w jakiej formie będą przekazywane powyższe środki. Ustawodawca wprowadził zapis, zgodnie z którym wartość zasilenia funduszu emerytalnego przez FRD będzie podlegała konsolidacji na potrzeby stabilizującej reguły wydatkowej. Wprowadzenie eliminacji przepływów finansowych między organami i jednostkami objętymi stabilizującą regułą wydatkową skutkuje wprowadzeniem zmian o charakter porządkującym. W ten sposób ustawodawca rozszerza zakres konsolidacji o przepływy finansowe między funduszami zarządzanymi przez ZUS, przy założeniu, że tym samym nie wystąpi efekt „podwójnego” liczenia tych samych wydatków. W praktyce konsolidacja przepływów finansowych między funduszami zarządzanymi przez ZUS będzie polegała na wyłączeniu z kwoty wydatków ustalanych na podstawie reguły wydatkowej przepływów między funduszami zarządzanymi przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (wydatki samego ZUS są wyłączone z reguły wydatkowej).
Zmiany dotyczące jednostek samorządu terytorialnego
W zakresie zastępczego ustalania budżetu jednostki samorządu terytorialnego przez regionalną izbę obrachunkową w ustawie wskazano, że zmiana przez tę jednostkę budżetu ustalonego przez izbę, w którym wyznaczono inne niż ustawowe ograniczenia wydatków, nie może powodować zmiany tych ograniczeń. Ustawodawca przewidział, że w wypadku ustalenia przez regionalną izbę obrachunkową budżetu i jego zmian będą miały zastosowanie ograniczenia wynikające z postępowania naprawczego tj.:
1) zakaz podejmowania nowych inwestycji finansowanych kredytem, pożyczką lub emisją papierów wartościowych,
2) zakaz udzielania pomocy finansowej innym jednostkom samorządu terytorialnego,
3) zakaz udzielania poręczeń, gwarancji i pożyczek,
4) zakaz ponoszenia wydatków na promocję jednostki,
5) zakaz tworzenia funduszu sołeckiego oraz nakaz ograniczenia realizacji zadań innych niż obligatoryjne, finansowanych ze środków własnych.
W takim budżecie nie będzie można podnosić wysokości wydatków na diety radnych, ani na wynagrodzenia zarządu jednostki samorządu terytorialnego, w stosunku do roku poprzedniego. Regionalna izba obrachunkowa uzyskuje także uprawnienie do zastępczego ustalania budżetu, gdy jednostka samorządu nie może uchwalić wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu zgodnie z ustawowymi regułami ograniczającymi wydatki budżetowe, a nie ma konieczności podjęcia działań naprawczych, czyli zagrożenia realizacji zadań publicznych.
Głównym celem powyższych zmian jest unormowanie kwestii dokonywania przez jednostkę samorządu terytorialnego zmian budżetu ustalonego zastępczo przez regionalną izbę obrachunkową oraz usunięcie wątpliwości w zakresie zastępczego ustalania budżetów jednostek samorządu terytorialnego przez regionalne izby obrachunkowe. Jednakże w sytuacji, gdy regionalna izba obrachunkowa ustali budżet, który spowoduje naruszenie relacji określonych w art. 242–244, jednostka samorządu terytorialnego – dokonując nowelizacji tego budżetu – nie może wprowadzać takich zmian w tym budżecie, które pogłębią stopień niezachowania tych relacji. Ponadto zmiany budżetu ustalonego zastępczo, dokonywane przez jednostki, które nie opracowały programu postępowania naprawczego lub nie uzyskały pozytywnej opinii regionalnej izby obrachunkowej do programu, jak i samo ustalenie zastępcze budżetu przez regionalne izby obrachunkowe dla ww. jednostek, powinny nastąpić z zastosowaniem ograniczeń, o których mowa w art. 240a ust. 5 i 6.
Ponadto należy zauważyć, że art. 240b ustawy o finansach publicznych jednoznacznie wskazuje w ust. 1 podstawę prawną, która umożliwia ustalenie przez regionalną izbę obrachunkową budżetu jednostki bez zachowania relacji, o których mowa w art. 242–244, w sytuacji, gdy jednostka nie ma możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego, zgodnie z zasadami określonymi w art. 242–244, jednakże w jednostce tej nie występuje zagrożenie realizacji zadań publicznych. Tym samym eliminowane są wątpliwości w zakresie dotyczącym możliwości zastępczego ustalenia budżetu. Natomiast zapis przepisu art. 240b ust. 2 zawiera nakaz analogicznego stosowania przepisu art. 240a ust. 9 w zakresie dokonywania zmian budżetu „zastępczego” przez jednostkę samorządu terytorialnego, która nie była obowiązana do opracowania i uchwalenia programu postępowania naprawczego. Takie unormowanie kwestii dla jednostek samorządu terytorialnego, niemających możliwości uchwalenia wieloletniej prognozy finansowej, odgrywa ogromną rolę z punktu widzenia prowadzenia gospodarki finansowej przez te jednostki.
Na koniec należy wspomnieć o dokonanych zmianach w art. 226 ustawy o finansach publicznych. W celu zwiększenia przejrzystości finansowej dodano pkt 6a w art. 226 ust. 1, który potwierdza wymóg zamieszczania w wieloletniej prognozie finansowej jednostek samorządu terytorialnego informacji o relacjach, o których mowa w art. 242–244. Regulacja ta wprowadza również dla jednostek samorządu terytorialnego, którym budżet ustaliła izba obrachunkowa lub które realizują program naprawczy, obowiązek przedstawienia informacji o stopniu niezachowania ww. relacji