1. Czy zmiana wymaga zawarcia kolejnej umowy a tym samym powołania nowego podmiotu (nowej sp. z o.o. w organizacji) i jakie to ma konsekwencje dla już istniejącej spółki w organizacji (np. wniesionych wkładów, osób powołanych do zarządu itp.)? A jeżeli nie to jak rozumieć zapis, że zmiana umowy „wymaga zawarcia umowy przez wspólników”?
  2. Czy zmiana umowy zgodnie ze znowelizowanym art. 161 § 4 KSH, wpływa na 6 miesięczny termin na złożenie dokumentów do KRS? 
  3. Jak wyglądać ma dokonywanie zmian umowy spółki z o.o. w organizacji w oparciu o ogólne zasady przewidziane dla zmian umowy w KC, zwłaszcza zważywszy na fakt, iż umowa spółki z o.o. w organizacji ma zazwyczaj wielostronny charakter? 
  4. W jaki sposób wspólnicy spółki powinni podejmować uchwały nie stanowiące zmiany umowy spółki (np. powołanie/odwołanie zarządu, rady nadzorczej, powołanie pełnomocnika do zawarcia umów z członkami zarządu – art. 210 KSH itp.). 
  5. Jak mają zachowywać się wspólnicy, którzy zmienili umowę spółki z o.o. w organizacji przed 1.3.2019 r., jednakże nie zdążyli przed tą datą zarejestrować spółki w KRS?

Dotychczasowy stan prawny i praktyka w zakresie zmiany umowy spółki z o.o. w organizacji, a także powiązanych z nią zagadnień (problematyka reprezentacji, odpowiedzialności, zgłaszania do KRS itp.)

Problematyka zmian umowy spółki w organizacji, nie została uregulowana wprost w KSH. Stosownie do powyższego, stosowano w tym zakresie art. 11 § 2 KSH, zgodnie z którym problematyka zmian umowy spółki w organizacji polegała na odpowiednim stosowaniu w tym zakresie przepisów o sp. z o.o. w docelowej formie. Spór praktyczny (i teoretyczny) wynikał, z tego jak ową „odpowiedniość” rozumieć, tj. czy stosować w tym zakresie wprost art. 255 § 1 ab inito KSH (a tym samym dokonywać zmian umowy spółki w organizacji uchwałą wspólników), czy też nie stosować go wcale (a tym samym zmieniać umowę spółki poprzez jednomyślne oświadczenia woli wspólników o zmianie umowy, nie przyjmujące postaci uchwały). Pierwsze stanowisko było dość powszechnie reprezentowane w doktrynie (zamiast wielu: M. Trzebiatowski, Glosa do post. SN z 25.2.2009 r., II CSK 489/08, Gl. 2010, Nr 1, s. 30; Z. Kuniewicz, B. Ziemianin, Wybrane problemy dotyczące zmiany umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, [w:] Prawo handlowe XXI wieku. Czas stabilizacji, ewolucji czy rewolucji. Księga jubileuszowa Profesora Józefa Okolskiego, red. M. Modrzejewska, s. 534; M. Chomiuk, Glosa do post. SN z 25.2.2009 r., II CSK 489/08, MoP 2010, Nr 2, s. 110).

Drugie stanowisko, przyjmowało, iż odpowiednie stosowanie art. 255 § 1 KSH, polega na braku jest zastosowania, skutkiem czego zmiany umowy wymagają zgodnych oświadczeń woli wszystkich wspólników [tak np. A. Szajkowski, M. Tarska, w: Sołtysiński, Szajkowski, Szumański, Szwaja, Komentarz KSH, t. II, 2005, s. 150; Rodzynkiewicz, Komentarz KSH, 2009 r., s. 269; J.P. Naworski, w: Potrzeszcz, Siemiątkowski, Komentarz KSH, t. I, 2010 r., s. 134]. Stanowisko to zostało także poparte przez orzecznictwo (postanowienie SN z dnia 25 lutego 2009 r., sygn. II CSK 489/08). Natomiast kwestią bezsporną, na gruncie obu ww. stanowisk, była okoliczność, iż zmiana dotyczy już istniejącej umowy, a tym samym nie wpływa to na termin zgłoszenia jej do KRS (art. 169 KSH), na konieczność powoływania na nowo członków zarządu i reprezentantów spółki (art. 13 § 1 KSH), konieczność zmiany firmy spółki (art. 13 § 3 KSH) itp.

Problemy interpretacyjne i systemowe wynikające z konieczności zmiany umowy spółki w organizacji poprzez „zawarcie umowy” przez wspólników

Problem 1 

Czy zmiana umowy spółki w organizacji wymaga zawarcia kolejnej umowy spółki?
Zgodnie z treścią uzasadnienia wprowadzonych zmian, intencją ustawodawcy było rozstrzygnięcie problemów interpretacyjnych, związanych z trybem zmiany umowy spółki z o.o. w organizacji. Ustawodawca poparł w tym zakresie stanowisko SN zawarte w postanowieniu z 25.2.2009 r. (II CSK 489/08), przyjmując, że zmiana „(…) umowy spółki w organizacji powinna nastąpić w drodze zmiany samej umowy wspólników (…)”. Niestety zamiast powielić powyższe sformułowanie w treści aktu prawnego, stwierdzając, np. że „zmiana umowy spółki wymaga jednomyślnych oświadczeń woli wszystkich wspólników”, ustawodawca posłużył się sformułowaniem „zawarcie umowy”. Pojęcie „zawarcie umowy” ma bardzo jasny kontekst interpretacyjny, określony w Dziale II Tytułu IV Księgi pierwszej KC (tj. art.66 – 72 [1] KC). Odczytanie art. 161 § 4 KSH z uwzględnieniem np. art. 72 § 1 KC a contrario z art. 77 § 1 KC, prowadzi konkluzji, że zmiana umowy spółki z o.o. wymaga zawarcia nowej umowy spółki. Biorąc pod uwagę, że umowa spółki z o.o. ma charakter podmiototwórczy (tj. prowadzi do powstania odrębnego od wspólników podmiotu prawa – art. 13 § 1 KSH), prowadziłoby to do przyjęcia, iż jedynym sposobem zmiany umowy spółki z o.o. zgodnie z art. 161 § 4 KSH, jest zawarcie kolejnej umowy. Tego typu interpretacja, implikowałaby konieczność rozstrzygnięcia kolejnych kwestii np. co zrobić z wkładami już wniesionym na pierwotnie powołaną spółkę (czy konieczne, jest przeprowadzanie likwidacji wcześniej powołanej spółki, aby można było rozpocząć działalność nowej), jak wygląda kwestia np. zakazu konkurencji pomiędzy członkami zarządu (art. 211 KSH) powołanymi w pierwszej spółce i nowej spółce itp.

Problem 2

Czy konieczność złożenia po raz kolejny oświadczeń woli o zawarciu umowy będzie wydłużać 6 miesięczny okres na złożenie dokumentów do KRS wynikający z art. 169 KC?
Zgodnie z art. 169 § 1 ab initio KSH, umowa spółki z o.o. powinna być zgłoszona do KRS w terminie 6 miesięcy od jej zawiązania. Skoro zmiana umowy spółki ma polegać na „zawarciu umowy”, to czy należy przyjąć, że z momentem „zawarcia umowy” dochodzi do ponownego zawiązania spółki w rozumieniu art. 169 § 1 KSH? Pozytywna odpowiedź na to pytanie, prowadziłaby do konkluzji, iż każdorazowa zmiana umowy spółki w organizacji, powodowałaby ponowne rozpoczęcie biegu 6 miesięcznego terminu do zgłoszenia spółki do KRS.

Problem 3

Jak dokonywać zmiany umowy spółki z o.o. „na ogólnych zasadach przewidzianych dla zmiany umów w KC”?
Przyjęcie, że zmiana umowy spółki wymaga jednomyślności wszystkich wspólników, nie rozwiązuje problemu w jaki sposób wspólnicy mają dokonać tej zmiany? W szczególności jak dokonać zmiany umowy spółki z o.o. w oparciu o „ogólne reguły KC przewidziane dla zmiany umowy”, o których ustawodawca wspomina w uzasadnieniu? Konstrukcja całego KC, bazuje na założeniu, iż umowa ma charakter dwustronny (np. przepisy o zawieraniu umów art. 66 – 721 KC), skutkiem czego brak jest ogólnych reguł zmian umowy z udziałem więcej niż dwóch stron. Co implikuje szereg problemów praktycznych np. komu poszczególni wspólnicy mają składać oświadczenia woli, czy możliwe jest ich modyfikowanie/ odwoływanie, od kiedy można mówić o związaniu zmiana umowy wielostronnej, czy możliwe jest np. „sukcesywne” składanie ofert zmiany umowy przez jednego ze wspólników pozostałym i „sukcesywne” ich przyjmowanie przez pozostałych itp.

Problem 4

Jak będzie wyglądać podejmowanie przez wspólników uchwał, nie stanowiących zmian umowy spółki zo.o. w organizacji (powołanie/odwołanie zarządu, powołanie pełnomocnika w trybie art. 210 KSH, uchwał z art. 229, art. 230 KSH itp.)?
Czy regulacja art. 161 § 4 KSH będzie w jakikolwiek sposób wpływać na problematykę uchwał podejmowanych prze wspólników spółki w organizacji, a w szczególności ich zmian (np. odwołanie jednego i powołanie nowego członka zarządu spółki z o.o. w organizacji)?

Problem 5

Problemy intertemporalne. Ze względu na fakt, że zgodnie z przepisami przejściowymi tj. art. 54 pkt 1 ustawy z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. z 2018 r. poz. 2244), powstaje pytanie jak mają zachowywać się wspólnicy spółek, którzy zmienili umowę przed 1.3.2019 r. jednakże nie zdążyli złożyć przed tą datą umowy do rejestracji w KRS? Jakie ryzyka wiążą się ze zmiana stanu prawnego dotyczącego sposobu zmian umowy spółki w kontekście postępowania rejestrowego?

REKOMENDOWANE ROZWIĄZANIA Z UZASADNIENIEM

Problem 1

Czy zmiana umowy spółki w organizacji wymaga powołania kolejnej umowy spółki?
Wykładnia art. 161 § 4 KSH bazująca wyłącznie na jego literalnym brzmieniu, prowadziłoby do rozwiązań sprzecznych z bezpieczeństwem obrotu gospodarczego i systemową konstrukcją spółek. Wspólnicy dokonujący zmiany umowy poprzez „zawarcie umowy”, powoływaliby nowy podmiot (nową spółkę z o.o. w organizacji). Stosownie do powyższego, musieliby ponownie wnosić do nowej spółki wkłady (co w przypadku wniesienia wkładów na pierwotną spółkę, wymagałoby uprzedniego jej zlikwidowania i odzyskania wniesionych wkładów), dochodziłoby do dublowania się organów (członkowie zarządu z pierwszej spółki byliby jednocześnie członkami zarządu z drugiej itp.). Ze względu na powyższe, wykładnia pojęcia „wymóg zawarcia umowy” musi uwzględniać nie tylko wykładnię językową, ale także wykładnię systemową oraz funkcjonalną. W kontekście powyższego, pojęcie „zawarcia umowy” należy intepretować zgodnie z treścią art. 2 zd. 2 KSH, tj. z uwzględnieniem natury stosunku spółki handlowej w organizacji (a w szczególności jej podmiototwórczego charakteru). Stosownie do powyższego, nie jest możliwe przyjęcie, iż zmiana umowy spółki w organizacji może następować przez zawarcie nowej umowy, a tym samym powołanie nowego podmiotu. Interpretacja art. 161 § 4 KSH w z.w z art. 2 zd. 2 KSH prowadzi zatem do konkluzji, iż przez „zawarcie umowy” należy rozumieć „odpowiednie stosowanie przepisów o zawieraniu umów zawartych w art. 66-721 KC”, nie literalnie wymóg zawierania nowej umowy. Podsumowując, zmiana umowy spółki w organizacji następuje poprzez zgodne złożenie przez wszystkich dotychczasowych wspólników oświadczeń woli o zmianie już istniejącej umowy spółki.

Problem 2

Czy konieczność złożenia po raz kolejny oświadczeń woli o zawarciu umowy będzie wydłużać 6 miesięczny okres na złożenie dokumentów do KRS wynikający z art. 169 KC?
Zaprezentowana powyżej wykładnia art. 161 § 4 KSH z uwzględnieniem brzmienia art. 2 zd. 2 KSH, prowadzi do konkluzji, że zmiana umowy spółki w organizacji, nie stanowi zawarcia nowej umowy. Innymi słowy, zmiana umowy spółki w trybie art. 161 § 4 KSH, nie prowadzi do ponownego zawiązania umowy spółki w organizacji w rozumieniu art. 169 § 1 KSH. Stosownie do powyższego, zmiana umowy spółki w organizacji nie będzie wydłużać terminu w którym umowa spółki z o.o. winna być zarejestrowana. Termin zgłoszenia umowy spółki z o.o. w organizacji będzie więc zawsze wynosił 6 miesięcy od daty pierwotnego jej zawarcia.

Problem 3

Co oznacza dokonywanie zmian umowy spółki z o.o. w organizacji „na ogólnych zasadach dotyczących umów” przewidzianych przez KC?
Ze względu na specyfikę umowy spółki z o.o. (w szczególności jej wielostronny, co do zasady charakter), ogólne przepisy dotyczące zmiany umów, jako bazujące na założeniu, że umowa ma zawsze charakter tylko i wyłącznie dwustronny, będą podlegać w praktyce istotnym modyfikacjom, w ostatecznym rozrachunku zbliżając je raczej do rozwiązań stosowanych przy podejmowaniu uchwał w spółkach kapitałowych, niż do typowych zmian umów cywilnoprawnych. Celem uniknięcia problemów związanych z wymogiem złożenia oświadczenia woli każdej ze stron umowy (art. 61 KC), a także problemami związanymi ze zmianą, odwołaniem albo modyfikacją oświadczeń o zmianie umowy, wspólnicy winni zbierać się w jednym miejscu i składać zgodne oświadczenia o zmianie umowy (jedność czasu i miejsca składanych oświadczeń). Niezależnie od powyższego do zmian umowy spółki z o.o. w organizacji znajdzie wprost zastosowanie art. 77 § 1 KC, co oznacza, że zmiany umowy spółki z o.o. w organizacji będą musiały następować w takiej samej formie jak jej zawarcie (tj. aktu notarialnego – art. 157 § 2 KSH).

Problem 4

Jak będzie wyglądać podejmowanie przez wspólników uchwał, nie stanowiących zmian umowy spółki z o.o. w organizacji (powołanie/odwołanie zarządu, powołanie pełnomocnika w trybie art. 210 KSH, uchwał z art. 229, art. 230 KSH itp.)?
Nowo wprowadzony art. 161 § 4 KSH stanowi lex specialis wobec art. 11 § 2 KSH. Stosownie do powyższego, w zakresie nie objętym zakresem normowania art. 161 § 4 KSH, zastosowanie znajdzie art. 11 § 2 KSH. Zważywszy, że art. 161 § 4 ab inito KSH, wyraźnie odwołuje się do „zmian umowy spółki z o.o. w organizacji”, a contrario wszelkie uchwały wspólników spółki w organizacji (jako nie mieszczące się w pojęciu „zmian umowy”), nie będą objęte jego zakresem. Stosownie do powyższego, znajdzie do nich zastosowanie art. 11 § 2 KSH, co oznacza, że będą one podejmowana na zasadach obowiązujących po wpisie spółki do rejestru (tj. na zasadach określonych w art. 227 – art. 248 KSH).

Problem 5 

Przepisy przejściowe nie przewidują jakichkolwiek reguł dotyczących umów spółek które zostały zawarte przed datą wejścia w życie przepisów, jednakże nie zostały przed tą datą zarejestrowane w KRS (vide art. 54 pkt 1 ustawy z 9.11.2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym). W sytuacji, gdy wspólnicy dokonali zmian umowy sp. z o.o. w organizacji i złożyli wniosek o rejestrację przed 1.3.2019 r., jednakże w dacie wejścia w życie nowelizacji nie został on zarejestrowany, Sąd Rejestrowy będzie zmuszony uwzględniać stan prawny na dzień wydawania postanowienia. Jeżeli więc wspólnicy (ze względu na niejasności co do reżimu prawnego znajdującego zastosowanie do spółek osobowych w organizacji, vide pkt 3) podjęli uchwałę o zmianie umowy spółki w drodze uchwały wspólników (tj. przez odpowiednie stosowanie art. 255 § 1 KSH w zw. z art. 11 § 2 KSH), okoliczność ta po 1.3.2019 r. może stanowić podstawę od odmowy zarejestrowania zmian umowy spółki, a w konsekwencji odmowy zarejestrowania spółki w KRS.