Przez „Książki naszych marzeń” należy rozumieć szereg inicjatyw podejmowanych obecnie przez MEN w celu promowania czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. W jej ramach w 2014 r. resort edukacji ogłosił konkurs umożliwiający uczniom wybór książek, o przeczytaniu których marzą. MEN rozpoczął także prace nad programem zakładającym wsparcie finansowe bibliotek szkolnych, które dzięki temu będą mogły dokonać zakupu nowych książek. W rezultacie do konsultacji społecznych trafił projekt rozporządzenia MEN w sprawie szczegółowych warunków, form i trybu realizacji Rządowego programu wspierania w 2015 r. organów prowadzących szkoły podstawowe i ogólnokształcące szkoły muzyczne I stopnia w zakresie rozwijania zainteresowań uczniów przez promocję czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży – „Książki naszych marzeń”. Program zakłada dofinansowanie w 2015 r. bibliotek na kwotę 15 mln złotych. Jednocześnie zakłada się, że program ten będzie stanowił wstęp do wieloletniego Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa, który miałby być realizowany w latach 2016-2020.

Cele programu „Książki naszych marzeń”

Głównym celem realizowanego w roku szkolnym 2015/2016 programu rządowego ma być wspieranie organów prowadzących szkoły podstawowe oraz ogólnokształcące szkoły muzyczne I stopnia w zakresie rozwijania kompetencji czytelniczych i indywidualnych zainteresowań uczniów. Rozwijanie kompetencji, o którym mowa powyżej, ma polegać przede wszystkim na promowaniu czytelnictwa, a także wyodrębnieniu i pogłębieniu nawyku czytania. Program zakłada osiągnięcie powyższych celów w drodze realizacji szeregu szczegółowych zadań, które miałyby polegać na:
1) doposażeniu biblioteki szkolnej w książki o tematyce bliskiej współczesnym doświadczeniom uczniów w poznawaniu i rozumieniu otaczającego świata;
2) promowaniu czytelnictwa wśród uczniów szkół podstawowych;
3) wzbogacaniu oferty bibliotek szkolnych w książki wybrane przez uczniów – atrakcyjnych dla nich;
4) urozmaicaniu realizacji programów nauczania przez zapewnienie uczniom atrakcyjnej oferty lekcji bibliotecznych;
5) rozwijaniu samorządności uczniowskiej przez umożliwienie uczniom wpływu na kształtowanie księgozbioru biblioteki szkolnej;
6) rozwijaniu współpracy bibliotek szkolnych z bibliotekami publicznymi.
Widać więc, że książki zakupione w ramach programu rządowego mają być nie tylko interesujące dla uczniów, ale mają także służyć realizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego. Program przewiduje także stworzenie warunków, które przyczynią się do lepszego zrealizowania podstawy programowej, a także umożliwią ściślejszą współpracę bibliotek szkolnych z bibliotekami publicznymi.

Podstawa prawna nowego rządowego programu

Podstawą funkcjonowania bibliotek szkolnych jest art. 67 ust. 1 pkt 2 SysOśwU, zgodnie z którym do realizacji zadań statutowych szkoła publiczna powinna zapewnić uczniom możliwość korzystania z biblioteki. Zgodnie z tym przepisem biblioteka jest pracownią szkolną, natomiast jej utworzenie, a także udostępnienie jej uczniom jest obowiązkowe. Dzięki temu biblioteka stanowi ważny element w realizacji celów wyznaczonych przez podstawę programową. Powyższe założenia stanowiły podstawę do stworzenia nowego programu, mającego doprowadzić do wspierania bibliotek szkolnych przy zakupie książek rozwijających kompetencje i zainteresowania dzieci i uczniów, a także promowanie czytelnictwa.

Podstawą prawną nowego programu rządowego jest art. 90u ust. 1 pkt 6 SysOśwU, zgodnie z którym Rada Ministrów może przyjąć rządowy program albo programy mające na celu rozwijanie kompetencji, zainteresowań i uzdolnień dzieci i młodzieży oraz innych grup społecznych, w tym wspomaganie organów prowadzących szkoły lub placówki w realizacji przedsięwzięć w tym obszarze. W omawianym przypadku projekt rozporządzenia przewiduje, że Rada Ministrów ustanowi, w drodze uchwały, program rządowy, który będzie obejmował swoim zakresem publiczne i niepubliczne szkoły podstawowe oraz ogólnokształcące szkoły muzyczne I stopnia.

Zasady finansowania bibliotek

Ważne
Program przewiduje, że dofinansowanie bibliotek nastąpi w drodze dotacji celowej. Będzie to oznaczało nałożenie nowych obowiązków na szkoły. Projekt zakłada, że szkoły korzystające z dotacji będą zobligowane do zaplanowania całościowego zakupu książek, co oznacza, że zasoby książkowe zarówno bibliotek publicznych jak i szkolnych powinny wspierać rozwój zainteresowań czytelniczych uczniów.

Program przewiduje, że na dofinansowanie bibliotek zostanie przeznaczone w wsparcie finansowe uzależnione od ilości uczniów w szkole:
1) w małych szkołach do 70 uczniów wsparcie wyniesie do 1000 zł,
2) w średnich szkołach (od 70 do 170 uczniów) wsparcie wyniesie do 1100 zł,
3) w dużych szkołach (od 171 uczniów) wsparcie wyniesie maksymalnie 1250 zł.
Udzielenie wsparcia będzie uzależnione od dodatkowych wymogów. Zgodnie z projektem organy prowadzące szkoły ubiegające się o wsparcie z programu „Książki naszych marzeń” muszą posiadać wkład własny. Wysokość wkładu własnego przeznaczonego na realizację programu musi wynosić co najmniej 20% wnioskowanej kwoty kosztów zadania. Zwrócić należy także uwagę, że program zakłada, iż w okresie jego trwania organ prowadzący może tylko jeden raz otrzymać wsparcie finansowe na zakup książek do biblioteki dla poszczególnych szkół objętych wnioskiem o wsparcie. Należy zauważyć, że w sposób analogiczny do innych dotacji uregulowano, że część niewykorzystanej dotacji powinna być zwrócona. Beneficjenci programu powinni niewykorzystane lub wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem wsparcie finansowe zwrócić na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885, z późn. zm.).

Przebieg procedury dofinansowania

Procedura ubiegania się o dotację składa się z kilku etapów. W pierwszym z nich dyrektorzy szkół z własnej inicjatywy albo odpowiednio na wniosek rady pedagogicznej, rady rodziców lub rady szkoły, przekażą do organów prowadzących wnioski o udzielenie wsparcia finansowego na zakup książek do bibliotek szkolnych. Powyższe wnioski powinny zostać zweryfikowane przez organ prowadzący. Organ powinien wnioski zweryfikować pod kątem prawidłowości danych w nich zawartych. Po weryfikacji organ prowadzący będący jednostką samorządu terytorialnego, osobą prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego lub osobą fizyczną sporządza zbiorczy wniosek o udzielenie wsparcia finansowego. Zbiorczy wniosek będzie następie kierowany do wojewody.

Podczas kolejnego etapu wojewoda będzie przekazywał ministrowi właściwego mu ds. oświaty informację o łącznej wysokości wnioskowanych przez organy prowadzące kwot wsparcia finansowego na zakup książek. Informacja będzie sporządzana na podstawie zbiorczych wniosków o udzielenie wsparcia. W przypadku szkół prowadzonych przez ministra ds. kultury, to na nim będzie spoczywał obowiązek przekazania ministrowi ds. oświaty i wychowania informacji o łącznej wysokości kwoty wsparcia finansowego na zakup książek do bibliotek szkolnych dla prowadzonych przez niego szkół.

Na następnym etapie minister ds. oświaty wystąpi do ministra ds. finansów publicznych z wnioskiem o uruchomienie środków z budżetu państwa dla poszczególnych województw oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego zaplanowanych w rezerwie celowej. Minister do spraw oświaty jest także zobowiązany do poinformowania wojewodów i ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego o wysokości przyznanych środków. Projekt przewiduje, że przekazanie środków z budżetu wojewody na zakup książek do bibliotek szkolnych następuje w wysokości 100% wnioskowanych kwot wsparcia finansowego, w terminie 14 dni od dnia wydania przez wojewodę decyzji o udzieleniu organowi prowadzącemu wsparcia finansowego.

Projekt rozporządzenia wdrażającego program określa także treść wniosku dyrektora szkoły, który chciałby uzyskać dofinansowanie. Wniosek, który dyrektor będzie kierował do organu prowadzącego musi zawierać:
1) nazwę i adres szkoły,
2) liczbę uczniów,
3) zwięzły opis dotyczący aktualnego wyposażenia biblioteki szkolnej,
4) kalkulację kosztów zakupu książek,
5) wnioskowaną kwotę wsparcia finansowego na zakup książek.
Po ich złożeniu wnioski będą podlegały weryfikacji formalnej przez zespół powołany przez wojewodę, bądź przez ministra właściwego ds. kultury. Zespoły takie będą się składać przynajmniej z czterech osób, w tym jednego przedstawiciela kuratora oświaty.

Poniżej zamieszczony został wstępny harmonogram realizacji programu, jednakże ze względu na opóźnienie w pracach legislacyjnych już teraz można zauważyć, że konieczne będzie wprowadzenie w nim zmian. Z tego względu poszczególne szkoły powinny na bieżąco śledzić zaawansowanie prac nad projektem, by nie spóźnić się z wnioskami.

Lp.

Zadanie

Termin realizacji

1

Poinformowanie organów prowadzących szkoły przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania o programie rządowym i sposobie jego realizacji.

do dnia 28 lutego 2015 r.

2

Złożenie przez dyrektorów szkół wniosków do organów prowadzących o udzielenie wsparcia finansowego na zakup książek do biblioteki szkolnej.

do dnia 30 kwietnia 2015 r.

3

Złożenie przez organy prowadzące szkoły, będące jednostkami samorządu terytorialnego, osobami prawnymi innymi niż jednostki samorządu terytorialnego lub osobami fizycznymi, wniosków do wojewodów o udzielenie wsparcia finansowego.

do dnia 29 maja 2015 r.

4

Przekazanie przez wojewodów oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania informacji o łącznej wysokości wnioskowanych kwot wsparcia finansowego.

do dnia 15 czerwca 2015 r.

5

Wystąpienie ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do ministra właściwego do spraw finansów publicznych z wnioskiem o uruchomienie środków budżetu państwa zaplanowanych w rezerwie celowej, zawierającym propozycję podziału środków pomiędzy poszczególne województwa oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

do dnia 30 czerwca 2015 r.

6

Wykorzystanie przez organy prowadzące wsparcia finansowego.

do dnia 31 grudnia 2015 r.

7

Przekazanie wojewodzie przez organy prowadzące szkoły, będące jednostkami samorządu terytorialnego, osobami prawnymi innymi niż jednostki samorządu terytorialnego lub osobami fizycznymi sprawozdania dotyczącego realizacji programu.

do dnia 15 czerwca 2016 r.

8

Przekazanie ministrowi właściwemu do spraw oświaty i wychowania sprawozdań przez wojewodów oraz ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

do dnia 30 czerwca 2016 r.

9

Analiza i ocena realizacji programu rządowego na terenie kraju przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

do dnia 15 września 2016 r.

Wydatkowanie przez szkołę środków finansowych przyznanych z budżetu państwa na zakup książek powinno odbywać się z uwzględnieniem przepisów ustawy z 29.1.2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 907, ze zm.). Sposób wykorzystania zakupionych w ramach programu książek do bibliotek szkolnych będzie nadzorowany przez organ prowadzący. Beneficjenci programu muszą liczyć się z w związku z tym z dodatkowymi obowiązkami. Projekt zakłada, że dla celów bieżącego monitoringu realizacji programu, na żądanie ministra właściwego ds. oświaty i wychowania, szkoły, organy prowadzące oraz wojewodowie (minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego) będą zobowiązani do wypełniania drogą elektroniczną ankiet dotyczących realizacji programu.