Dodatkowy urlop wypoczynkowy był znany już pod rządami ustawy o służbie cywilnej z 1998 r., ale wówczas ustalanie jego wymiaru było stosunkowo proste – urlop zależny był od stażu pracy w tej służbie i wynosił, w zależności od długości stażu: 6 dni roboczych (gdy staż pracy w służbie cywilnej wynosił co najmniej 10 lat) albo 12 dni roboczych (gdy staż pracy w służbie cywilnej wynosił co najmniej 20 lat).

Obecnie przepis art. 105 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej przewiduje, że urzędnikowi służby cywilnej przysługuje corocznie dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze wynoszącym po 5 latach zatrudnienia w służbie cywilnej 1 dzień. Urlop ten wzrasta z każdym rokiem pracy o 1 dzień aż do osiągnięcia 12 dni.

Tym samym urlop nabywany jest niejako „progresywnie”, czyli z każdym rokiem potencjalny plan urlopowy, lub ustalenia co do udzielania urlopu muszą przewidywać urlop o 1 dzień dłuższy, np. pracownik który pracuje już 6. rok, ma prawo do 27 dni urlopowych (zakładając, że w tym roku ma prawo do 26-dniowego urlopu wypoczynkowego).

Ważne
Ponieważ maksymalny wymiar urlopu wynosi 12 dni, a wzrost następuje corocznie o 1 dzień, natomiast dodatkowy urlop przysługuje dopiero po 5 latach pracy w służbie cywilnej, to maksymalny wymiar urlopowy urzędnik osiągnie po 17 latach pracy w służbie cywilnej.

Sposób udzielania

Przepis art. 105 ustawy o służbie cywilnej nic nie wspomina o sposobie udzielania dodatkowego urlopu, poprzestając na ustaleniu jego wymiaru. Oznacza to, że w zakresie udzielania takiego urlopu stosować należy odpowiednio zasady udzielania urlopów wypoczynkowych określone w przepisach KP, co wynika z zasady określonej w art. 9 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej, który stanowi, że w sprawach dotyczących stosunku pracy w służbie cywilnej, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy.

W tym przypadku stosować należy z art. 1542 § 1 KP, zgodnie z którym zasadniczo urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Natomiast ustalając wymiar urlopu, zgodnie z art. 1542 § 2 KP, jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, chyba że dobowa norma czasu pracy dla danego pracownika, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.

Ważne
Jeżeli dany urzędnik służby cywilnej korzysta ze zmniejszonej normy dobowej czasu pracy, będąc niepełnosprawnym, urlop dodatkowy również ustala się zgodnie ze zmniejszoną normą.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 ze zm.), czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Normy te dotyczą także urzędników służby cywilnej i rzutują również na godzinowy wymiar urlopu wypoczynkowego – także dodatkowego.

Przykład
Maciej A. jest urzędnikiem służby cywilnej od roku, w służbie przepracował łącznie 20 lat. To oznacza, że ma on obecnie prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w pełnym wymiarze 12 dni. Jego „podstawowy” wymiar urlopu wynosi 26 dni, co daje łącznie 38 dni urlopu wypoczynkowego. Ponieważ jednak jest on pracownikiem niepełnosprawnym, z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, to przysługuje mu krótszy, 7-godzinny dzień pracy i podobnie, każdy dzień jego urlopu odpowiada 7 godzinom pracy. To oznacza, że jego łączny wymiar urlopu wypoczynkowego (standardowy i dodatkowy) wynosi 266 godzin zamiast 304 godzin (gdyby nie był niepełnosprawnym w ogóle, lub był osobą niepełnosprawną w stopniu lekkim, względnie dysponował orzeczeniem lekarskim zezwalającym na wykonywanie pracy na zasadach ogólnych, według „zwykłej” 8-godzinnej normy dobowej czasu pracy). W tym przypadku należy pamiętać, że Maciej A. nie ma już prawa do dodatkowego urlopu dla pracownika niepełnosprawnego, ponieważ jego dodatkowy urlop jako urzędnika służby cywilnej niejako „konsumuje” prawo do urlopu dodatkowego wynikającego z niepełnosprawności (art. 19 ust. 2 ustawy z 27.8.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).

Nabycie z mocy prawa

Przepisy ustawy o służbie cywilnej przewidują nabycie prawa do dodatkowego urlopu praktycznie na mocy samej ustawy. To natomiast oznacza, że urzędnik służby cywilnej nie ma obowiązku składania dodatkowych wniosków o udzielenie takiego urlopu. Jak już wskazano wcześniej, nabycie prawa do dodatkowego urlopu oznacza w praktyce jego wydłużenie, a więc pracodawca – ale też i pracownik (urzędnik mianowany) muszą brać pod uwagę jego zwiększony wymiar. W podobnym duchu, odnosząc się do dodatkowych uprawnień urlopowych pracowników niepełnosprawnych wypowiedział się też Sąd Najwyższy w wyroku z 29.6.2005 r. (II PK 339/04) wskazując, że prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikowi zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, chociażby nie wystąpił do pracodawcy o przyznanie takiego urlopu. Ponieważ urlop dodatkowy dla urzędnika mianowanego służby cywilnej praktycznie niczym się nie różni od innych dodatkowych urlopów tego typu, wykładnia zawarta w cytowanym orzeczeniu może także odnosić się do urzędników.

Dodatkowy urlop w przypadku urzędnika zatrudnionego na niepełny etat

Przepisy ustawy o służbie cywilnej nie ograniczają mianowania tylko do zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Jeżeli jednak mamy do czynienia z urzędnikiem zatrudnionym na część etatu, to wówczas również jemu będzie przysługiwał dodatkowy urlop. Powstać jednak może problem – czy taki urlop powinien być liczony odrębnie, czy też sumowany ze „standardowym” urlopem kodeksowym. Tu znów może przydać się interpretacja, jaką przedstawił – w stosunku do dodatkowych urlopów dla niepełnosprawnych – Główny Inspektorat Pracy w piśmie z 10.4.2015 r., nr GNP-364-023-28-1/15. Zgodnie z tą opinią, ustalając wymiar urlopu dodatkowego w przypadku pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy należy stosować art. 154 § 2 KP, przy czym wymiar urlopu przysługującego na mocy Kodeksu pracy oraz ww. ustawy należy ustalić oddzielnie. Należy więc uznać, że i w przypadku urlopów dodatkowych, również ten dodatkowy urlop powinien być ustalony odrębnie.

Przykład

Martyna W. jest zatrudniona jako urzędnik mianowany służby cywilnej w wymiarze 2/3 etatu w urzędzie wojewódzkim. W służbie cywilnej ma już 10-letni staż pracy, dlatego przysługuje jej zarówno 26-dniowy urlop zgodnie z KP, jak i 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego dla urzędnika mianowanego.

W związku z tym przysługuje jej:

– urlop „standardowy” w wymiarze: 26 dni ×
× 2/3 etatu = 17,33…; po zaokrągleniu 18 dni,

– urlop dodatkowy w wymiarze: 10 dni x 2/3 etatu =
= 6,66…; po zaokrągleniu 7 dni.

Łączny wymiar urlopu wyniósł więc dla Martyny W. 25 dni urlopowych.

Wspomnieć jednak należy, że w podobnej sprawie resort pracy zajął wcześniej odrębne stanowisko, optujące za sumowaniem urlopu kodeksowego i dodatkowego oraz dokonaniem proporcjonalnego ustalenia do wymiaru etatu dopiero od sumy tych urlopów (pismo Departamentu Prawa Pracy MPiPS z 27.4.2011 r.).

Zaliczanie do „urlopowego” stażu pracy zatrudnienia w administracji publicznej

Artykuł 105 ust. 2 ustawy o służbie cywilnej stanowi, że do okresu zatrudnienia uprawniającego do dodatkowego urlopu wypoczynkowego wlicza się okres zatrudnienia w administracji publicznej.

Problem w ustaleniu znaczenia tego przepisu jest jednak taki, że posługuje się on terminem „administracja publiczna”, co wskazuje, że nie tylko staż pracy w służbie cywilnej ma w tym wypadku znaczenie. Przepisy ustawy o służbie cywilnej nie zawierają legalnej definicji tego pojęcia. Nie ma jej też w innych aktach prawnych.

Skoro brak jest definicji legalnej, należy więc sięgnąć do definicji znajdujących się w piśmiennictwie. Tu za administrację publiczną stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej (np. E. Ochendowski „Prawo administracyjne. Część ogólna” Toruń 2006, s. 21). Tym samym należy uznać, że przepis ten traktuje zatrudnienie w administracji w sposób rozszerzający, tzn. do stażu pracy, od którego zależy prawo do urlopu dodatkowego nie należy wyłącznie wliczać stażu pracy w służbie cywilnej, ale także zatrudnienie w organach administracji państwowej (rządowej) poza strukturą służby cywilnej, a także np. zatrudnienie w organach administracji samorządowej.

Przykład
Mateusz R. jest urzędnikiem mianowanym, od 2011 r. zatrudnionym w Wojewódzkim Inspektora­cie Nadzoru Budowlanego w G. – mianowanie otrzymał w roku bieżącym. Jego łączny staż pracy w służbie cywilnej wynosi 4 lata. Jednak przed zatrudnieniem w WINB pracował przez prawie 15 lat na stanowiskach urzędniczych w urzędzie miasta G., a później w urzędzie marszałkowskim w G. Tym samym łączny staż pracy w administracji publicznej (państwowej/rządowej i samorządowej) wynosi 19 lat i ma on już prawo do pełnego, 12-dniowego urlopu dodatkowego.

Rozszerzenie zakresu zatrudnienia, jakie należy zaliczać do stażu pracy, od którego zależy prawo do dodatkowego urlopu dla urzędnika mianowanego wynika choćby z faktu, że służba cywilna nie jest tym samym co administracja publiczna. Pojęcie administracji publicznej jest znacznie szersze i gdyby zaliczać wyłącznie staż w służbie cywilnej, to przepis by wyraźnie o tym stanowił – jak to miało miejsce z uprawnieniem do dodatkowego urlopu w przepisach ustawy o służbie cywilnej z 1998 r.