Odnosząc się do sytuacji zaistniałej w przedstawionym przykładzie, wskazać w pierwszej kolejności należy, że przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej daje podstawę do pomniejszenia dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej o kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. W orzecznictwie sądów administracyjnych na tle wykładni powołanego przepisu pojawiły się dwa rozbieżne stanowiska.
Dla zobrazowania powyższego zagadnienia problemowego posłużyć się należy następującym przykładem.
Adam Z. 10.11.2019 r. wystąpił o przyznanie zasiłku stałego. Decyzją z 15.1.2020 r. Prezydent Miasta K. odmówił przyznania zainteresowanemu zasiłku stałego. W uzasadnieniu decyzji odmownej organ pomocy społecznej wskazał, że wnioskodawca przekroczył kryterium dochodowe wynoszące 701 zł. Jak wynika bowiem z ustaleń przeprowadzonych w sprawie, pobiera emeryturę w wysokości 779,52 zł.
Jednocześnie w ocenie organu brak było podstaw, aby od dochodu wnioskodawcy odliczyć kwotę 175 zł, które ZUS potrąca Adamowi Z. z tytułu zaległych alimentów.
Zdaniem organu w świetle art. 8 ust. 3 pkt 3 ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1876 ze zm.; dalej: PomSpołU) kwota dochodu ulega pomniejszeniu wyłącznie o kwoty alimentów świadczonych w celu spełnienia bieżącego obowiązku alimentacyjnego. Brak jest natomiast podstaw do pomniejszania przychodu o kwotę zaległych świadczeń alimentacyjnych i ewentualnych odsetek, a także kosztów egzekucyjnych.
Odnosząc się do sytuacji zaistniałej w przedstawionym przykładzie, wskazać w pierwszej kolejności należy, że przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 PomSpołU daje podstawę do pomniejszenia dochodu osoby ubiegającej się o przyznanie świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej o kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób.
W orzecznictwie sądów administracyjnych na tle wykładni powołanego przepisu pojawiły się dwa rozbieżne stanowiska. Kwestia sporna dotyczyła tego, czy z odliczenia określonego w art. 8 ust. 3 pkt 3 PomSpołU korzystać może tylko ten zobowiązany, który spłaca alimenty dobrowolnie, w wysokości i w terminie określonym tytułem wykonawczym, czy też obejmuje on również osoby, od których alimenty egzekwowane są środkami przymusowymi jak np. zajęcie komornicze zasiłku dla bezrobotnych.
W myśl pierwszego z poglądów z pomniejszenia dochodu, o którym mowa w art. 8 ust. 3 pkt 3 PomSpołU, korzystać może tylko ten zobowiązany, który świadczy alimenty w terminie, co wyklucza możliwość odliczania alimentów egzekwowanych przymusowo (zob. wyr. NSA z 14.11.2014 r., I OSK 904/14; por. też wyr. NSA z 5.12.2012 r., I OSK 957/12 oraz z 3.2.2012 r., I OSK 1433/11; Legalis).
Z kolei w ramach drugiego stanowiska, ustalając dochód wnioskodawcy, należy odliczyć od przychodu zaległe alimenty, w tym płacone na skutek egzekucji komorniczej na rzecz ZUS – likwidatora funduszu alimentacyjnego.
Prezentując podobny pogląd, NSA w jednym z najnowszych orzeczeń (wyr. z 11.8.2020 r., I OSK 633/20, Legalis), stwierdził, że przepis art. 8 ust. 3 pkt 3 PomSpołU wyraźnie stanowi o alimentach świadczonych na rzecz innych osób, nie precyzując, czy świadczenie to ma być dobrowolne, czy nie, a także czy mają to być alimenty zaległe czy bieżące. W związku z tym od dochodu powinna podlegać odliczeniu kwota alimentów, które są z tego przychodu świadczone nawet przez przymusowe zajęcie komornika.
Pogląd ten, w świetle aktualnego orzecznictwa NSA, uznać należy za dominujący (por. wyr. NSA: z 15.9.2009 r., I OSK 94/09; z 8.1.2016 r., I OSK 1358/14; z 1.6.2017 r., I OSK 556/16; z 17.1.2020 r., I OSK 3593/18; z 18.5.2020 r., I OSK 1905/19; Legalis).
W tym kontekście postępowanie organu pomocy społecznej, w podanym wyżej przykładzie, ocenić należy jako nieprawidłowe.
