Sejm na posiedzeniu w dniu 8.11.2024 r. uchwalił ustawę o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Akt prawny ma fundamentalne znaczenie dla gospodarki finansowej JST wszelkich szczebli. Na szczególną uwagę zasługuje art. 1, na mocy którego mają być wprowadzone zmiany w ustawie o finansach publicznych (dalej: FinPubU).
Dodanie nowego przepisu art. 243 ust. 2a FinPubU
Omawiana nowelizacja przewiduje wprowadzenie nowego ust. 2a w art. 243 FinPubU o treści: „Przy obliczaniu relacji, o której mowa w ust. 1, do dochodów bieżących budżetu pomniejszonych o wydatki bieżące dodaje się wykonane dochody ze sprzedaży majątku wynikające ze sprawozdań, o których mowa w ust. 2 pkt 4”.
Regulacja ta umożliwi doliczenie do relacji z art. 243 FinPubU dochodów ze sprzedaży majątku, wychodząc naprzeciw postulatom strony samorządowej. Proponowane rozwiązanie minimalizuje dotychczas występujący problem zawyżania maksymalnych indywidualnych wskaźników spłaty zobowiązań, określonych w art. 243 ust. 1 FinPubU, wynikający ze zbyt optymistycznego prognozowania tego źródła dochodów. Jednocześnie umożliwi uwzględnienie w wieloletniej prognozie finansowej dochodów ze sprzedaży majątku faktycznie uzyskanych, wynikających ze sprawozdań budżetowych.
Dodanie nowego działu w FinPubU
Nowelizacja zakłada również wprowadzenie nowego działu VIA o następującej treści:
„Art. 296a. 1. Do ustalenia na lata 2026–2029 relacji, o której mowa w art. 242 ust. 1 i 2, dochody bieżące jednostki samorządu terytorialnego mogą być powiększone także o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 6.
2. W latach 2024–2029 jednostka samorządu terytorialnego może w danym roku budżetowym przekroczyć relację, o której mowa w art. 242 ust. 1 i 2, jeżeli w latach 2022–2029 suma przekroczeń tej relacji w poszczególnych latach nie będzie wyższa od sumy nadwyżek wynikających z tej relacji w poszczególnych latach.
Art. 296b. Do ustalenia na lata 2026–2029 relacji, o której mowa w art. 243 ust. 1, nie stosuje się przepisów art. 243 ust. 1 pkt 4 oraz ust. 3 pkt 2.
Art. 296c. 1. W latach 2024–2029 relacja, o której mowa w art. 243 ust. 1, może nie być zachowana, jeżeli prognozowana łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec danego roku nie przekroczy 100% planowanych dochodów ogółem tej jednostki w tym roku budżetowym, pomniejszonych o planowane kwoty dotacji i środków o podobnym charakterze oraz powiększonych o przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4–8 nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego.
2. W latach 2024–2029 łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego, która prognozowała na koniec danego roku niezachowanie relacji, o której mowa w art. 243 ust. 1, nie może przekraczać 100% wykonanych w tym roku budżetowym dochodów ogółem tej jednostki, pomniejszonych o kwoty wykonanych dotacji i środków o podobnym charakterze oraz powiększonych o przychody z tytułów określonych w art. 217 ust. 2 pkt 4–8 nieprzeznaczone na sfinansowanie deficytu budżetowego.
3. Niezachowanie w latach 2024–2029 relacji, o której mowa w art. 243 ust. 1, nie może zagrażać realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego w roku budżetowym i latach następnych. Regionalna izba obrachunkowa, wydając opinie, o których mowa w art. 91 ust. 2, art. 230 ust. 3 i 4 oraz art. 246, ocenia również wpływ niezachowania tej relacji na realizację zadań publicznych”.
Przywołane przepisy były dotąd rozproszone w różnych aktach prawnych z ograniczonym zakresem stosowania w kontekście m.in. kolejnych lat budżetowych. Ustawa w podanym kształcie porządkuje stan prawny umożliwiając zarazem JST przyjęcie dokumentów w postaci uchwały budżetowej oraz uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej, z uwzględnieniem aspektów dot. m.in. poziomu zadłużenia.
Z uzasadnienia projektu wynika, że przedłużenie czasowych preferencji w zakresie reguł fiskalnych obowiązujących JST do 2029 r. ma na celu poprawę możliwości JST w zakresie realizacji zadań.
Z punktu widzenia konstruowania budżetu na 2025 r. kluczowe znaczenie ma nowy art. 296a ust. 1 FinPubU. Przepis ten z założenia stanowi kontynuację regulacji zawartej w art. 6 ustawy z 15.9.2022 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw. W dużym stopniu ogólności można stwierdzić, że przepis ten daje JST możliwość angażowania tzw. wolnych środków, w celu zbilansowania budżetu na dany rok. Co do zasady bowiem, przepisy art. 242 FinPubU nie przewidują angażowania tych środków (ust. 1 stanowi nadal stanowi: „Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie może uchwalić budżetu, w którym planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody bieżące powiększone o przychody, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 5, 7 i 8”). Natomiast nowy art. 296a ust. 1 FinPubU kolejny raz „łamie” tę zasadę, co rzecz jasna jest w interesie JST, bowiem wielu z nich umożliwi przyjęcie budżetów na 2025 r.
W przypadku art. 296a ust. 2 FinPubU wprowadzono mechanizm również znany JST od kilku lat, a dotyczący możliwości przekroczenia ww. relacji z art. 241 ust. 1–2 FinPubU (pod wskazanymi tamże warunkami). Ma on zostać wydłużony aż do 2029 r.
W ramach art. 296b FinPubU zachowano możliwość nieujmowania w indywidualnym wskaźniku spłaty zadłużenia JST potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych przez JST poręczeń i gwarancji.
Natomiast w ramach art. 296c FinPubU podtrzymano odstępstwa od stosowania przepisów dotyczących indywidualnego wskaźnika spłaty zadłużenia JST, po prostu wydłużając okres funkcjonowania danego rozwiązania również do 2029 r.
Zasadniczą przyczyną uchwalenia tych przepisów jest zagwarantowanie ciągłości funkcjonowania uelastycznionych reguł fiskalnych. Nowy dział przepisów epizodycznych wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. Zaproponowany termin wejścia w życie ustawy pozwoli JST na przygotowanie budżetów i wieloletnich prognoz finansowych na 2025 r., z uwzględnieniem proponowanych rozwiązań, co wpłynie na ich realistyczność. Natomiast nowy art. 243 ust. 2a FinPubU będzie miał zastosowanie na rok 2026 i kolejne lata.
