W tym miejscu należy wskazać, że podstawą materialno-prawną do podjęcia wskazanej uchwały były przepisy art. art. 25 ust. 4 oraz 6-8 SamGminU.

Z podanych regulacji prawnych wynika m.in., że na zasadach ustalonych przez radę gminy radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych. Ponadto, wysokość diet przysługujących radnemu nie może przekroczyć w ciągu miesiąca łącznie 2,4-krotności kwoty bazowej określonej w ustawie budżetowej dla osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe na podstawie przepisów WynSfBudżU. Rada Ministrów określa, w drodze rozporządzenia, maksymalną wysokość diet przysługujących radnemu w ciągu miesiąca, uwzględniając liczbę mieszkańców gminy, przy czym kwota wymieniona w ust. 6 oznacza maksymalną wysokość diet w gminach o największej liczbie mieszkańców. Rada gminy przy ustalaniu wysokości diet radnych bierze pod uwagę funkcje pełnione przez radnego.

W dotychczasowym orzecznictwie sądowym akcentowało się, że używany w art. 25 ust. 4 SamGminU wyraz „dieta” postrzegać należy wyłącznie w kategoriach zwrotu kosztów związanych z pełnieniem funkcji radnego, co decyduje o typowo kompensacyjnym charakterze diety należnej radnemu. Środki uzyskiwane przez radnego w ramach przysługującej mu diety, mają w istocie tylko i wyłącznie minimalizować poniesione koszty wynikające z potrącanego mu wynagrodzenia za pracę na skutek uczestniczenia w aktywności organu stanowiąco-kontrolnego; np. udział w sesji rady, czy w posiedzeniach komisji stałych lub doraźnych tego organu (por. wyrok WSA w Opolu z 4.3.2021 r., II SA/Op 301/20).

W oparciu o ww. regulacje prawne w podanej na wstępie uchwale, rada gminy ustaliła jako zasadę stałe, miesięczne kwoty diet, różnicując je stosownie do funkcji pełnionej przez radnego (ryczałt). Organ nadzoru zwrócił jednak uwagę na kilka aspektów.

Po pierwsze, podważono możliwość ustalenia diety w formie konkretnych z góry określonych wartości kwotowych, niezależnie od tego, czy radny rzeczywiście sprawuje swoją funkcję. Według organu nadzoru takie regulacje pozostają w sprzeczności z treścią art. 25 ust. 4 ww. SamGminU.

Po drugie wskazano, że niezbędne jest wprowadzenie we wspomnianej uchwale zapisów przewidujących potrącanie diet z tytułu niewykonywania obowiązków w określonym czasie.

W konsekwencji uznano, że ww. uchwała powinna zawierać zapisy o możliwości proporcjonalnego potrącenia diety w przypadkach zaprzestania pełnienia mandatu radnego w trakcie miesiąca lub czasowej niemożliwości wykonywania funkcji radnego.

Podsumowując, rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody jest prawnie uzasadnione. Rada gminy powinna właściwie zredagować uchwałę w sprawie diet dla radnych gminy. Dieta nie może mieć charakter bezwarunkowego ryczałtu. Prawo do diety musi uwzględniać kryterium proporcjonalności w oparciu o ww. przesłanki.