W Dz.U. z 2018 r. pod poz. 416 opublikowano ustawę z 26.1.2018 r. o wykonywaniu niektórych czynności organu centralnego w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa Unii Europejskiej i umów międzynarodowych.

Ustawa określa zasady i tryb postępowania polskiego organu centralnego, polskich sądów oraz innych polskich organów w sprawach rodzinnych z zakresu obrotu prawnego na podstawie prawa UE i umów międzynarodowych , a także postępowania przed polskim organem centralnym w sprawach objętych:

1) Europejską konwencją o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń dotyczących pieczy nad dzieckiem oraz o przywracaniu pieczy nad dzieckiem, sporządzoną w Luksemburgu 20.5.1980 r. (Dz.U. z 1996 r. poz. 134 ze zm.), czyli europejską konwencją luksemburską,

2) Konwencją dotyczącą cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzoną w Hadze 25.10.1980 r. (Dz.U. z 1995 r. poz. 528 ze zm.), czyli konwencją haską z 1980 r.,

3) Konwencją o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci, sporządzoną w Hadze 19.10.1996 r. (Dz.U. z 2010 r. poz. 1158), czyli konwencją haską z 1996 r.,

4) rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003 z 27.11.2003 r. dotyczącym jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającym rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz. UE L 338 z 23.12.2003, s. 1 – Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 6, s. 243, ze zm.), czyli rozporządzeniem Rady (WE) nr 2201/2003.

Wspomnianym polskim organem centralnym jest w tym przypadkuMinister Sprawiedliwości, który będzie przyjmował wnioski, czyli pisma wnoszone na podstawie wymienionych konwencji lub rozporządzenia będące podstawą wszczęcia postępowania sądowego oraz pismo zawierające prośbę o nadesłanie informacji lub podjęcie innych czynności przewidzianych w tych przepisach.

Ustawa określa też inne zadania Ministra Sprawiedliwości podejmowane we wspomnianym wyżej zakresie, dotyczące m.in.:

1) nadawania biegu wpływającym wnioskom;

2) rozstrzygania kwestii kosztów tłumaczenia dokumentów;

3) podejmowania czynności w celu ustalenia miejsca pobytu dziecka, jego rodziców lub opiekuna (może zwrócić się do Policji o ustalenie aktualnego miejsca pobytu dziecka w RP), w razie m.in. wniesienia o powrót dziecka lub uregulowanie kontaktów z dzieckiem na podstawie konwencji haskiej z 1980 r., uznanie lub wykonanie orzeczenia o pieczy nad dzieckiem albo przywrócenie pieczy nad dzieckiem na podstawie europejskiej konwencji luksemburskiej lub uznanie albo stwierdzenie wykonalności środków podjętych na podstawie konwencji haskiej z 1996 r. itd.

Ustawa dotyczy też działań polskiego sądu dotyczących m.in. w sprawie:

1) udzielenia zgody na umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu państwa obcego – są opiekuńczy wszczyna postępowanie z urzędu;

2) o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. – w postępowaniu w tych sprawach obowiązuje zastępstwo uczestników postępowania przez adwokatów lub radców prawnych;

3) możliwości zarządzenia przeprowadzenia przez kuratora sądowego wywiadu środowiskowego w miejscu zamieszkania kandydata do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka.

W tym celu zmieniono m.in. ustawę z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 155 ze zm.; dalej: KPC). Zgodnie z art. 5182 KPC sądem drugiej instancji w sprawach o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką prowadzonych na podstawie konwencji haskiej z 1980 r. będzie Sąd Apelacyjny w Warszawie, który będzie orzekał w tych sprawach w terminie 6 tygodni od dnia przedstawienia przez sąd pierwszej instancji akt sprawy wraz z apelacją.