Tak stwierdził WSA w Rzeszowie w wyroku z 23.7.2020 r. (I SA/Rz 313/20).

Zgodnie z art. 15 ust. 6 VATU, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

W omawianym wyroku sprawa dotyczyła oceny pod kątem opodatkowania VAT działań gminy. I tak, po pierwsze, objęcie opieką i wychowaniem przedszkolnym ponad ustawowo czas bezpłatny jest jedynie dodatkowym elementem sprawowania opieki nad dzieckiem w ramach już realizowanego wychowania przedszkolnego. Dodatkowy czas pobytu dziecka w przedszkolu, nie jest objęty odrębną umową zawieraną przez rodziców z gminą, ale jest tylko dodatkowym świadczeniem w ramach ustawowego zadania gminy prowadzenia wychowania przedszkolnego, tyle, że odpłatnym. Gmina pobiera opłaty wynikające nie z jej kalkulacji ekonomicznych, wolnorynkowych, lecz z ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.

Po drugie, podobnie trzeba ocenić dostarczanie dzieciom wyżywienia w przedszkolach czy też w szkołach, w ramach prowadzonej stołówki. Również w tym przypadku świadczenie to skierowane jest do określonego odbiorcy, czyli ucznia lub przedszkolaka. Odbiorcę takiego świadczenia ustala się więc nie w oparciu o działania jakie podejmuje przedsiębiorca na wolnym rynku, ale jest on niejako zakwalifikowany do odbierania tego świadczenia w oparciu o procedury publicznoprawne, czyli przydział do przedszkola albo szkoły. Nie są te posiłki oferowane odbiorcy powszechnemu, ale ściśle określonym osobom, przy czym osoby te przebywają w miejscu gdzie są one świadczone w ramach wykonywania przez gminy ich zadań własnych. Sam fakt odpłatności za te posiłki nie może świadczyć o tym, że stanowią one przejaw prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza, że jej wysokość ustalana jest w sposób ryczałtowy i uproszczony.

Po trzecie, analogicznie należy traktować wydawanie przez gminę, poprzez określone jednostki budżetowe oświatowe, duplikatów świadectw szkolnych. Gmina nie działa tu jako przedsiębiorca profesjonalnie prowadzący działalność gospodarczą, lecz jako organ władzy publicznej, realizujący swe władztwo na podstawie przepisów prawa, które określają sposób i zakres wykonywania omawianych zadań nałożonych przez ustawodawcę. Za wydanie duplikatu druku szkolnego (świadectw, dyplomów i innych) pobierana jest opłata odpowiadająca kwocie opłaty skarbowej od legalizacji dokumentu, natomiast za wydanie duplikatu legitymacji opłata równa kwocie opłaty skarbowej od poświadczenia własnoręczności podpisu. Podobnie jak wyżej, gmina nie ma dowolności w ustalaniu tych opłat, gdyż jej wysokość została skalkulowana przepisami prawa, poza rachunkiem gospodarczym, w oparciu o który działa przedsiębiorca.

Po czwarte, pobierane przez gminę opłaty z tytułu udzielenia świadczeń z pomocy społecznej, nie mają charakteru cywilnoprawnego, a gmina nie działa w tym zakresie jako podatnik VAT, lecz jako organ władzy publicznej. Zadania w tym zakresie nałożone na gminę wynikają z przepisów prawa, które określają sposób i zakres ich wykonywania, a od ich realizacji gmina nie ma możliwości odstąpienia. Pobierane opłaty nie są uzależnione od jakości i standardu usług, a od sytuacji materialno-finansowej osoby z niej korzystającej. Zdaniem WSA, nie zachodzi także ryzyko naruszenia konkurencji, gdyż odpłatność za czynności ukształtowane decyzją administracyjną, z uwagi na kryterium dochodowe, może być obniżana do poziomu znacznie poniżej kosztów wykonania tej czynności.

A zatem, w tym zakresie gmina jako działa jako podmiot prawa publicznego, JST, w celu sprawowania władzy publicznej, czyli realizowania nałożonych przepisami prawa zadań z zakresu pomocy społecznej. Działania te nie mają charakteru działalności gospodarczej i nie prowadzą do zakłócenia konkurencji. W konsekwencji, działalność ta jest wyłączona ze strefy objętej VAT.

Ważne

Reasumując, WSA w Rzeszowie uznał, że w omawianym przypadku spełniono przesłanki określone w art. 15 ust. 6 VATU. Gmina realizując opisane wyżej czynności działa bowiem jako podmiot publiczny w celu sprawowania władzy publicznej, to jest realizując nałożone przepisami prawa zadania z zakresu edukacji publicznej oraz opieki społecznej, które to działania nie mają charakteru działalności gospodarczej i nie prowadzą do zakłócenia zasad konkurencji. W rezultacie, są one formą sprawowania przez gminę władztwa publicznego, a nie działaniem na podstawie czynności cywilnoprawnych, co wyłącza tę działalność ze sfery VAT.