Jak definiować stronę w postępowaniu o stwierdzenie nieważności pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego? Czy decydujący jest w tym przypadku art. 59 ust. 7 ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 ze zm., dalej: PrBud), który stanowi, że stroną w sprawie pozwolenia na użytkowanie jest wyłącznie inwestor.

Taki problem powstał w jednym z postępowań: w 2010 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego wydał inwestorowi pozwolenie na użytkowanie budynku. Lokale zostały sprzedane, ale w 2012 r. właściciele wystąpili o stwierdzenie nieważności pozwolenia (wcześniej wdali się w spór sądowy). We wniosku właściciele lokali podnosili, że inwestor odstąpił od zatwierdzonego projektu budynku, co PINB powinien był uwzględnić.

Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego (WINB) odmówił wszczęcia postępowania twierdząc, że właściciele nie mają statusu strony. Powołał się przy tym na art. 61 § 1 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1257, dalej: KPA) (postępowanie wszczyna się na wniosek strony lub z urzędu) w zw. z art. 59 ust. 7 PrBud (stroną może być tylko inwestor).

Następnie Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (GINB) uchylił tę decyzję i przekazał ją do ponownego rozpatrzenia. GINB zauważył, że WINB przy odmowie wszczęcia postępowania nie wyjaśnił, dlaczego jego zdaniem właściciele lokali nie mają przymiotu strony. Trzeba było rozstrzygnąć, czy decydujące znaczenie ma tutaj art. 59 ust. 7 PrBud, czy raczej zasady ogólne z art. 28 KPA (stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie).

Przed sądem I instancji właściciele lokali argumentowali, że wobec odstąpienia przez inwestora od zatwierdzonego projektu budynku, mogło dojść do naruszenia interesu prawnego innych osób, dlatego nie można powoływać się na art. 59 ust. 7 PrBud. Ponieważ WSA oddalił tę skargę, sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

NSA stwierdził (II OSK 1698/15), że nie ma przeszkód do uznania, że podmiotem postępowania o stwierdzenie nieważności pozwolenia na użytkowanie był ktoś inny niż inwestor. „Nie można zatem postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego opierać na stwierdzeniu, że podmiot wnoszący o stwierdzenie nieważności takiej decyzji nie jest inwestorem. (…)Zdaniem NSA, w każdym przypadku, gdy został złożony wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji o pozwoleniu na użytkowanie obiektu budowlanego konieczna jest ocena, czy żądanie to pochodzi od strony legitymowanej, czyli takiej, która w myśl art. 28 k.p.a. żąda czynności organu administracji (…) ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”.

Warunkiem dopuszczalności takiego żądania jest, zdaniem NSA, jedynie to, żeby żądanie stwierdzenia nieważności było związane z ochroną praw podlegających ochronie na gruncie PrBud.