Pomimo wieloletniego informatyzowania polskiej administracji, sądownictwa, policji, więziennictwa itd., powszechności komputerów i dostępu do internetu załatwienie sprawy czy wszczęcie postępowania drogą elektroniczną jest albo trudne, albo z wielu przyczyn niemożliwe.

Ostatnimi laty istotnie zmieniono przepisy prawa. Mimo uchylenia wielu barier prawnych nie zmieniła się mentalność ani społeczeństwa, ani szeroko rozumianej administracji czy wymiaru sprawiedliwości. Nie wytworzyła się potrzeba przejścia na komunikację elektroniczną. W dalszym ciągu drukuje się i podpisuje oraz tradycyjnie przesyła dokumenty.

Powodów jest kilka, jak choćby nieprzyjazność interfejsów, skomplikowany sposób składania i doręczania pism, problem z identyfikacją, przyzwyczajenie itd. Na to, że informatyzacja może być skuteczna i chętnie wykorzystywana, wskazuje natomiast sukces składania rozliczeń podatkowych online czy elektroniczne odpisy KRS liczone rocznie w milionach.

Powszechność metod identyfikacji elektronicznej (darmowy ePUAP) czy kwalifikowanych podpisów elektronicznych nie jest dziś przeszkodą. Dlatego z radością należy przyjąć projekt ustawy przygotowywanej przez Ministerstwo Rozwoju likwidującej szereg barier w przejściu na komunikację elektroniczną oraz wprowadzającej ją dla wielu czynności, z wyłączeniem możliwości komunikacji papierowej. Takie rozwiązanie w odniesieniu do podmiotów zawodowych należy uznać za właściwe i godne poparcia. W szczególności gdy koszt miesięczny kwalifikowanego podpisu elektronicznego jest niższy niż wysyłka dwóch listów poleconych.

Dla większości Polaków płatność za pomocą instrumentów płatniczych jest oczywista i naturalna. Niestety, taka forma płatności chociażby podatków nie dla wszystkich była możliwa. Propozycja zmiany ordynacji podatkowej ma temu zaradzić.

Obowiązek umożliwienia opłaty w formie bezgotówkowej zostaje nałożony w projekcie nowelizacji ustawy o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne. Natomiast zgodnie z propozycją zmiany przepisów o emeryturach i rentach z FUS, ubezpieczeniu społecznym rolników wskazuje się, że wypłata świadczeń następuje w formie bezgotówkowej na wskazany rachunek płatniczy. Regulacja ze wszech miar potrzebna.

Korzystne jest także umożliwienie w umowach z konsumentem możliwości wezwania do zapłaty w formie elektronicznej na wskazany w umowie adres poczty elektronicznej dłużnika.

Ustawodawca proponuje, odnośnie do wielu wniosków, wykluczenie drogi tradycyjnej, wprowadzając wyłącznie komunikację elektroniczną. Przykładowo: wniosek o wpis do rejestru zgodnie z art. 10 ust. 4 i 6 prawa telekomunikacyjnego czy wpis do rejestru przedsiębiorców prowadzących stację kontroli pojazdów i wiele innych.

Jak wynika z uzasadnienia ustawy, jej celem jest ograniczenie wymogu stosowania papierowej formy pisemnej na rzecz komunikacji elektronicznej. Założenie to jest słuszne, tym bardziej że obecnie aż 94 proc. dokumentów wychodzących z urzędów to dokumenty papierowe. Najwięcej ma wymiar sprawiedliwości, ministerstwa Finansów oraz Obrony Narodowej.

Projektowane zmiany należy uznać za słuszne i idące w dobrym kierunku. Wprawdzie normą ogólną art. 25 ust. 2 rozporządzenia UE eIDAS już dzisiaj można zastosować postać elektroniczną, wszędzie tam, gdzie jest wymagany podpis własnoręczny, o czym świadomość nie jest powszechna. Wiele też osób doszukuje się argumentów przeciwnych w przepisach szczególnych.

Największą zaletą projektowanej regulacji jest uniemożliwienie tradycyjnej drogi dla korespondencji i wniosków. Takie rozwiązanie, aczkolwiek z pewnością u tradycjonalistów i osób wykluczonych cyfrowo wywołuje sprzeciw i obawę, należy aprobować – gdyż dotyczy wyłącznie podmiotów profesjonalnych, dla których współcześnie komunikacja elektroniczna stanowi oczywisty sposób porozumiewania się i nie jest powiązana z nadmiernymi kosztami. Ponadto doświadczenie ostatnich 15 lat wskazuje, iż dobrowolność stosowania komunikacji elektronicznej obok tradycyjnej nie za bardzo sprzyja tej pierwszej.

Autor jest dr hab., prof. Uniwersytetu Opolskiego, partnerem Kancelarii Szostek-Bar i Partnerzy.