Przepisy art. 156 ust. 3 i 4 GospNierU przewidują w zakresie operatów szacunkowych dwa rozwiązania prawne:
3. Operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154.
4. Operat szacunkowy może być wykorzystywany po upływie okresu, o którym mowa w ust. 3, po potwierdzeniu jego aktualności przez rzeczoznawcę majątkowego.
Wskazane wyżej przepisy GospNierU są istotne z punktu widzenia gospodarki nieruchomościami JST. Obligują one bowiem m.in. gminy do posiadania aktualnych operatów szacunkowych. Są w tym zakresie dwa rozwiązania alternatywne: albo sporządzenie nowego operatu szacunkowego, albo aktualizacja dotychczasowego przez rzeczoznawcę majątkowego.
Naruszenie ww. regulacji prawnych przez wójta gminy stwierdziła Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie w wystąpieniu pokontrolnym z 6.7.2021 r. (WK.6130.13.21). Izba obrachunkowa stwierdziła naruszenie – dokonano sprzedaży nieruchomości w trybie bezprzetargowym, bez zlecenia sporządzenia nowego, bądź aktualizacji przez rzeczoznawcę majątkowego operatu szacunkowego już istniejącego. Warto wspomnieć, że zgodnie z art. 7 GospNierU, jeżeli istnieje potrzeba określenia wartości nieruchomości, wartość tę określają rzeczoznawcy majątkowi, o których mowa w przepisach rozdziału 1 działu V. Zgodnie zaś z art. 28 GospNierU, sprzedaż nieruchomości albo oddanie w użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej następuje w drodze przetargu lub w drodze bezprzetargowej, stosownie do przepisów rozdziału 4 niniejszego działu.
Niezależnie od trybu sprzedaży nieruchomości, należy wskazać, że pod względem ekonomicznym dla gminy korzystniejsze jest zastosowanie wspomnianej wyżej aktualizacji operatu. Jak wynika zaś z ww. art. 156 GospNierU, potwierdzenie aktualności operatu szacunkowego następuje przez umieszczenie stosownej klauzuli w operacie szacunkowym przez rzeczoznawcę, który go sporządził, oraz dołączenie do operatu szacunkowego analizy potwierdzającej, że od daty jego sporządzenia nie wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154. Po potwierdzeniu aktualności operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, w kolejnych 12 miesiącach, licząc od dnia upływu okresu, o którym mowa w ust. 3, chyba że wystąpią zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154.
Z punktu widzenia zatem prowadzenia gospodarki nieruchomościami, w tym sprzedaży nieruchomości samorządowych, kluczowe jest wykonanie ww. czynności związanych z operatem szacunkowym. Czynności te pozwalają bowiem na określenie wartości nieruchomości. Natomiast wartość nieruchomości mogą określić zgodnie z GospNierU – rzeczoznawcy majątkowi. Stąd dla zachowania wspomnianych wymogów ustawowych konieczne jest uzyskanie przez gminę potwierdzenia wartości nieruchomości w drodze jednej z ww. czynności rzeczoznawcy majątkowego. Zaniechanie tych czynności będzie skutkowało stwierdzeniem nieprawidłowości przez RIO, która dokonuje cyklicznych kontroli gospodarki finansowej JST.
Podsumowując, należy wskazać, że JST zbywające mienie komunalne powinny koniecznie przestrzegać regulacji prawnych GospNierU w zakresie określania wartości nieruchomości, które będą zbywane czy to trybie przetargowym, czy bezprzetargowym. Nieprawidłowości wykazane przez RIO są zatem uzasadnione.