Punktem odniesienia w podanym stanowisku jest kwestia dotycząca stosowania przez powiat mechanizmów prawnych  – z urzędu – w zakresie umarzania ww. należności budżetowych w przypadku, gdy zmarł dłużnik (osoba fizyczna będąca właścicielem pojazdu). Regionalna izba  obrachunkowa dokonywała zaś oceny wspomnianej problematyki z uwzględnieniem art. 56 FinPubU. Z jej treści wynika z kolei, że:

Należności, o których mowa w art. 55, mogą być z urzędu umarzane w całości, jeżeli:

1) osoba fizyczna – zmarła, nie pozostawiając żadnego majątku albo pozostawiła majątek niepodlegający egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawiła przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 6000 zł;

2) osoba prawna – została wykreślona z właściwego rejestru osób prawnych przy jednoczesnym braku majątku, z którego można by egzekwować należność, a odpowiedzialność z tytułu należności nie przechodzi z mocy prawa na osoby trzecie;

3) zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwoty wyższej od kosztów dochodzenia i egzekucji tej należności lub postępowanie egzekucyjne okazało się nieskuteczne;

4) jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej uległa likwidacji;

5) zachodzi interes publiczny.

Skoro zaś mowa o niepodatkowych należnościach budżetowych należy również wspomnieć o art. 64 ust. 1 ww. ustawy, z którego m.in. wynika, że:

1. Należności, o których mowa w art. 60, właściwy organ może:

1) z urzędu umarzać w całości – w przypadku gdy zachodzi jedna z okoliczności, o których mowa w art. 56 ust. 1 pkt 1-4;

2) na wniosek zobowiązanego (…).

Zatem, z powyższych regulacji prawnych wynika jednoznacznie, że istnieje możliwość umorzenia z urzędu przez jednostkę samorządową określonych należności (związanych z czynnościami dotyczącymi pojazdów) podejmowanymi przez powiat, które pierwotnie obciążają właściciela. Umorzenie jest możliwe m.in. ze względu na śmierć dłużnika, jednakże – nie automatycznie. Właśnie na ten fakt zwrócono uwagę w podanym stanowisku regionalnej izby obrachunkowej, gdzie pojawiła się wątpliwość jak oceniać sytuację, gdy zmarł dłużnik, a pozostały koszty. Chodziło o to, czy wystarczającą przesłanką umorzenia należności z urzędu, jest sam fakt śmierci dłużnika. 

Regionalna izba obrachunkowa stwierdziła w podanym zakresie przedmiotowym, że: (…) w myśl art. 56 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 305), właściwy organ może z urzędu umorzyć niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym z uwagi na śmierć dłużnika. Jednakże w ocenie Izby skorzystanie z ww. uprawnienia jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy dłużnik ten nie pozostawił żadnego majątku albo pozostawił majątek niepodlegający egzekucji na podstawie odrębnych przepisów, albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty 6000 zł. Co to w praktyce oznacza? Mianowicie tyle, że np. starosta powiatu nie może umorzyć należności tylko z tego powodu, że dłużnik zmarł. Musi podjąć dodatkowe czynności weryfikacyjne właśnie w zakresie tego, czy wystąpiła jednak z powyższych przesłanek legalizująca umorzenie należności, np. brak majątku dłużnika albo majątek niepodlegający egzekucji. W każdym razie, starosta musi te fakty ustalić, bowiem w przeciwnym razie podjęcie decyzji o umorzeniu należności byłoby przedwczesne.

Podsumowując, dla zastosowania mechanizmu umorzenia z urzędu należności budżetowej z powodu śmierci dłużnika, konieczne jest uprzednie dokonanie przez powiat czynności weryfikujących istnienie ewentualnego majątku, który umożliwiłby pokrycie długu.