BHP przy obsłudze zwierząt gospodarskich

Rozporządzeniem określono wymagania bhp przy obsłudze zwierząt gospodarskich, przez co rozumie się czynności związane z chowem, hodowlą oraz użytkowaniem zwierząt, wykonywane codziennie lub okresowo, w szczególności prace związane z karmieniem, pojeniem, dojeniem, rozrodem, wymianą ściółki, pomocą podczas zabiegów lekarsko-weterynaryjnych, pielęgnacją i transportem.

Przypomnijmy, że zgodnie z art. 2 ustawy o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich do zwierząt gospodarskich zaliczono:

1. koniowate – zwierzęta gatunków:

a) koń (Equus caballus),

b) osioł (Equus asinus);

2. bydło – zwierzęta gatunków:

a) bydło domowe (Bos taurus),

b) bawoły (Bubalus bubalus);

3. jeleniowate – zwierzęta z gatunków:

a) jeleń szlachetny (Cervus elaphus),

b) jeleń sika (Cervus nippon),

c) daniel (Dama dama)

utrzymywane w warunkach fermowych w celu pozyskania mięsa lub skór, jeżeli pochodzą z chowu lub hodowli zamkniętej, o których mowa w przepisach prawa łowieckiego, albo chowu lub hodowli fermowej;

4. drób – ptaki gatunków:

a) kura (Gallus gallus),

b) kaczka (Anas platyrhynchos),

c) kaczka piżmowa (Cairina moschata),

d) gęś (Anser anser),

e) gęś garbonosa (Anser cygnoides),

f) indyk (Meleagris gallopavo),

g) przepiórka japońska (Coturnix japonica),

h) perlica (Numida meleagris) oraz

i) utrzymywany w warunkach fermowych struś (Struthio camelus);

5. świnie (Sus scrofa);

6. owce (Ovis aries);

7. kozy (Capra hircus);

8. pszczołę miodną (Apis mellifera);

9. zwierzęta futerkowe:

a) lisa pospolitego (Vulpes vulpes),

b) lisa polarnego (Alopex lagopus),

c) norkę amerykańską (Mustela vison),

d) tchórza (Mustela putorius),

e) jenota (Nyctereutes procyonoides),

f) nutrię (Myocastor coypus),

g) szynszylę (Chinchilla lanigera) oraz

h) królika (Oryctolagus cuniculus)

utrzymywanych w celu produkcji surowca dla przemysłu futrzarskiego, mięsnego i włókienniczego.

1. Pomieszczenia inwentarskie

W pomieszczeniach przeznaczonych do utrzymywania zwierząt (pomieszczeniach inwentarskich) należy:

1. utrzymywać czystość i porządek,

2. podejmować działania w celu przeciwdziałania zagrzybianiu powierzchni, szczególnie ścian i sufitów,

3. zapewnić oświetlenie umożliwiające bezpieczne wykonywanie pracy przy obsłudze zwierząt,

4. wyznaczyć bezpieczne miejsca do przechowywania maszyn, urządzeń, narzędzi oraz odzieży ochronnej,

5. zapewnić dostęp do umywalki z ciepłą i zimną wodą, dozownikiem ze środkiem myjącym do rąk, dozownikiem ze środkiem dezynfekcyjnym do rąk oraz pojemnikiem z ręcznikami jednorazowego użytku.

W nowo budowanych lub przebudowywanych pomieszczeniach inwentarskich należy zastosować urządzenia techniczne ułatwiające pracę przy dowozie i dozowaniu pasz, usuwaniu odchodów zwierzęcych oraz pojeniu zwierząt.

W nowych pomieszczeniach niedopuszczalne jest umieszczanie progów w otworach drzwiowych, na ciągach komunikacyjnych i w przejściach. Podczas przebudowy dotychczasowych budynków należy pozbyć się wszystkich progów.

W nowo budowanych lub przebudowywanych pomieszczeniach inwentarskich studzienki oraz kanały odprowadzające ścieki, gnojówkę i gnojowicę muszą być zabezpieczone pokrywami lub rusztem zabezpieczającymi przed przypadkowym wpadnięciem.

W pomieszczeniach, w których znajdują się poddasza użytkowe, otwory w stropach i ścianach służące do zrzucania pasz i słomy zabezpiecza się balustradami. Każda balustrada powinna składać się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m, licząc od poziomu stropu pod poddaszem. Pomiędzy poręczą a krawężnikiem umieszcza się w połowie wysokości poręcz pośrednią lub przestrzeń tę wypełnia się w sposób uniemożliwiający wypadnięcie.

W pomieszczeniach, gdzie wykorzystywane są urządzenia z silnikiem elektrycznym, należy zabezpieczyć te urządzenia, stosując obudowy lub zabudowy chroniące przed wydostaniem się elementów konstrukcyjnych silnika podczas jego pracy, jak również przed czynnikami zewnętrznymi, które mogą spowodować jego uszkodzenie.

W halach udojowych z kanałami udojowymi, przy schodach powinny być zastosowane poręcze lub barierki o właściwościach antypoślizgowych.

Jeśli występują zmiany poziomów powierzchni podłogi, należy je oznakować tablicami informacyjnymi o treści „Uwaga wzniesienie” lub „Uwaga uskok”.

Na ciągach komunikacyjnych szczególnie narażonych na wodę lub odchody zwierzęce należy zastosować posadzki w wersji antypoślizgowej.

2. Utrzymanie zwierząt

W pomieszczeniach przeznaczonych dla świń stosuje się kojce skonstruowane w sposób umożliwiający:

1. zadawanie paszy świniom spoza kojca,

2. odgrodzenie prosiąt od lochy bez konieczności wchodzenia do części kojca przeznaczonego dla lochy,

3. natychmiastowe opuszczenie kojca przez osoby wykonujące prace przy obsłudze tych zwierząt.

W przypadku zwierząt utrzymywanych w systemie otwartym należy zapewnić:

1. ogrodzone wybiegi wyposażone w wyjścia ewakuacyjne dla osób wykonujących prace przy obsłudze tych zwierząt,

2. odłownię, którą jest wydzielone pomieszczenie lub zagroda, umożliwiającą bezpieczne wykonanie zabiegów weterynaryjnych lub zootechnicznych związanych z obsługą utrzymywanych zwierząt.

Na terenie gospodarstwa, w którym są utrzymywane lisy pospolite, lisy polarne, norki amerykańskie i jenoty, należy zapewnić pomieszczenia higieniczno-sanitarne dla osób wykonujących prace przy obsłudze tych zwierząt.

Osoby wykonujące prace przy obsłudze zwierząt powinny wykonywać te prace tak, aby nie niepokoić zwierząt. W tym zakresie ważne jest szczególnie ograniczanie powstawania dźwięków, które mogą niepokoić zwierzęta. Wyjątkiem są czynności wykonywane podczas wypędzania zwierząt z pomieszczeń.

Za zwierzęta niebezpieczne uznaje się:

1. buhaje, ogiery, knury, tryki, kozły, konie wykazujące skłonności do kopania i gryzienia,

2. lochy z prosiętami,

3. strusie utrzymywane w warunkach fermowych oraz

4. jeleniowate.

Przy obsłudze zwierząt niebezpiecznych należy zachować szczególne środki ostrożności, chyba że zwierzęta te są utrzymywane w systemie otwartym.

Zwierzęta niebezpieczne powinny być:

1. obsługiwane stale przez te same osoby,

2. utrzymywane w oddzielnych kojcach albo boksach lub przywiązywane uwiązami (z wyjątkiem loch razem z prosiętami).

Kojce i boksy dla zwierząt niebezpiecznych powinny być wykonane w taki sposób, aby karmienie zwierząt w nich przebywających odbywało się bez konieczności wchodzenia do nich, a drzwi otwierały się na zewnątrz. Konstrukcja ogrodzeń boksów i kojców powinna uniemożliwiać zwierzętom w nich przebywającym ich przeskoczenie lub zniszczenie.

Zwierzętom niebezpiecznym, które wykazują skłonności do gryzienia, jeżeli przebywają poza stałym miejscem utrzymywania, nakłada się kagańce.

Zwierzęta niebezpieczne wykazujące skłonności do kopania lub gryzienia utrzymuje się w boksach, w sposób zapewniający bezpieczeństwo osób wykonujących prace przy ich obsłudze.

Nad boksami lub kojcami, gdzie utrzymuje się zwierzęta niebezpieczne, które wykazują skłonności do kopania lub gryzienia, umieszcza się napisy ostrzegawcze.

W przypadku konieczności wyprowadzenia zwierząt niebezpiecznych z miejsca, w którym one przebywają, zwierzęta te wyprowadza się pojedynczo, z zastosowaniem mocnego uwiązu, z tym że przy wyprowadzaniu:

1. ogierów – stosuje się ogłowie wędzidłowe lub kolec,

2. klaczy – wykorzystuje się kantar lub ogłowie wędzidłowe,

3. knurów i loch – stosuje się specjalną klatkę na kółkach,

4. buhajów poniżej 12. miesiąca życia – należy wykorzystywać uwiąz przy asekuracji drugiej osoby,

5. buhajów starszych – stosuje się metalowy drążek o długości około 1,5 m przymocowany do pierścienia nosowego.

Drążek ten zapina się do pierścienia nosowego przed wyprowadzeniem buhaja z boksu.

Przy obsłudze strusi w trakcie zabiegów weterynaryjnych, ważenia i transportu należy używać narzędzi przeznaczonych do łapania i unieruchamiania tych zwierząt.

Wybiegi, na których przebywają strusie, muszą mieć wyjście ewakuacyjne umożliwiające ucieczkę w przypadku ataku tych zwierząt.

Przepędzanie i łapanie strusi oraz zbiór jaj strusich na wybiegach przeprowadzają co najmniej dwie osoby, z zachowaniem następujących wymagań:

1. chwytanie dorosłych strusi wykonuje się za pomocą długiego kija zagiętego w formie laski,

2. po unieruchomieniu zwierzęcia nakłada mu się kaptur tak, aby zakrywał oczy i uniemożliwiał zranienie osób wykonujących prace przy obsłudze strusi, w szczególności wskutek ataku dziobem,

3. do strusia podchodzi się z boku w taki sposób, aby uniknąć kopnięcia.

Wykonując zabiegi pielęgnacyjne, hodowlane lub weterynaryjne na bydle, jeleniowatych, kozłach i trykach:

1. należy używać unieruchamiającego te zwierzęta poskromu lub innego środka umożliwiającego bezpieczne wykonanie zabiegu, a

2. niespokojnym zwierzętom trzeba zakryć oczy specjalnym kapturem.

Zabiegi pielęgnacyjne racic lub kopyt należy przeprowadzić dopiero po pewnym unieruchomieniu kończyny zwierzęcia.

Strzyżenie owiec przy użyciu sprzętu elektrycznego należy wykonywać na suchym podeście, a osoby wykonujące tę pracę powinny być wyposażone w obuwie antyelektrostatyczne.

Przepędzanie stada bydła, koni, owiec lub kóz liczącego powyżej 20 sztuk muszą wykonywać co najmniej dwie osoby. Muszą być to osoby pracujące przy obsłudze tych zwierząt.

W przypadku zastosowania elektrycznego ogrodzenia pastwiska należy oznaczyć je tablicami ostrzegawczymi w sposób widoczny także dla osób niewykonujących prac przy obsłudze zwierząt.

Niedopuszczalny jest wypas nieuwiązanych buhajów oraz w pobliżu krów, z wyjątkiem utrzymywania tych zwierząt w systemie otwartym.

Podczas używania koni w zaprzęgach uprząż nakłada się w sposób uniemożliwiający zerwanie lub przypadkowe jej rozpięcie.

W trakcie pracy w pasiekach należy wykorzystywać odzież ochronną oraz przyrząd do odymiania pszczół (podkurzacza). Przeglądy uli w pasiece powinny być wykonywane w dni pogodne, w godzinach przedpołudniowych, w porze najliczniejszego oblotu pszczół.

Do obsługi zwierząt przy ich załadunku, transporcie i wyładunku stosuje się przepisy załącznika 1 do rozporządzenia Rady (WE) nr 1/2005 z 22.12.2004 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniającego dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97 (Dz.Urz. UE L 3 z 5.1.2005, str. 1 ze zm.).

Podczas przewozu zwierząt środkami transportu osoby konwojujące są obowiązane przebywać w miejscu oddzielonym od zwierząt. Miejsce to powinno zapewniać bezpieczeństwo tym osobom.

3. Obowiązki pracodawcy względem osób obsługujących zwierzęta

Osobom wykonującym prace przy obsłudze zwierząt należy zapewnić:

1. wiedzę na temat zachowań zwierząt i bezpiecznej ich obsługi, zwracając szczególną uwagę na konieczność zachowania ostrożności i kierowania się zasadą ograniczonego zaufania wobec obsługiwanych zwierząt;

2. środki ochrony indywidualnej chroniące przed zagrożeniami ze strony obsługiwanych zwierząt, czynnikami biologicznymi, fizycznymi i chemicznymi, w szczególności takie jak:

a) odzież,

b) nakrycie głowy,

c) rękawice,

d) okulary oraz

e) obuwie;

3. wydzielone pomieszczenie do spożywania posiłków, z możliwością uprzedniego umycia rąk i twarzy.

Osobom wykonującym prace przy obsłudze zwierząt utrzymywanych w systemie otwartym oraz wypasającym zwierzęta w warunkach, w których występuje ryzyko ukąszenia przez kleszcze, należy zapewnić środki zabezpieczające, w szczególności:

1. obuwie kryte,

2. przewiewną, ale szczelną odzież ochronną w kolorze jasnym, osłaniającą nogi i ręce,

3. nakrycie głowy,

4. powszechnie dostępne środki odstraszające kleszcze (repelenty).

Osobom wykonującym prace przy obsłudze zwierząt, które zostały poszkodowane na skutek:

1. ugryzienia lub poturbowania przez zwierzęta albo

2. zranienia przez przedmioty zanieczyszczone odchodami, wydalinami, wydzielinami, płynami ustrojowymi lub ziemią,

niezwłocznie należy zapewnić pomoc lekarską.