Zmiany dla komorników sądowych od 12 sierpnia 2025 roku

Równe prawa w kwestii odwołania z urzędu w wieku 70. lat dla zawodów prawniczych

Od 12.8.2025 r. obowiązuje ustawa z 25.6.2025 r. o zmianie ustawy o komornikach sądowych (Dz.U. z 2025 r. poz. 1018). Nowelizacja wprowadza zmiany w ustawie z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1458; dalej KomSądU). Jak wskazało Ministerstwo Sprawiedliwości uzasadnieniem wprowadzonej zmiany była potrzeba wyeliminowania sprzeczności, jakie wyłaniały się na tle regulacji ustawy o komornikach sądowych obowiązującej od 1.1.2029 r. wobec art. 2 ust. 2 (a) dyrektywy Rady z 27.11.2000 r. 2000/78/WE ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy.

Regulacja obowiązująca od 1.1.2019 r. przewidywała, że Minister Sprawiedliwości odwoływał z urzędu komornika sądowego, z zajmowanego stanowiska, jeżeli komornik ukończył 65. rok życia, natomiast prezes właściwego sądu apelacyjnego odwoływał z urzędu asesora komorniczego, z zajmowanego stanowiska, jeżeli asesor ukończył 65. rok życia. Do czasu wejścia w życie tych przepisów, czyli do 31.12.2018 r., obowiązywała ustawa z 29.8.1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Zgodnie z jej treścią Minister Sprawiedliwości odwoływał komornika ze stanowiska z chwilą ukończenia 70. roku życia. Podobne określenie wieku, którego osiągnięcie skutkowało odwołaniem ze stanowiska, dotyczyło asesora. Zmiana przepisów obniżyła wówczas granicę wieku odwołania komornika i asesora o 5 lat (z 70 lat na 65 lat).

Nowelizacja przepisów ustawą z 25.6.2025 r. przewiduje podniesienie granicy wieku odwołania komornika i asesora komorniczego z funkcji z 65 do 70 lat – tak jak w przypadku innych zawodów prawniczych. Zmiana ta kończy więc dyskryminujący stan prawny. Nowelizacja znosi również sześcioletni limit trwania asesury komorniczej.

Możliwość a nie obowiązek pracy do 70. roku życia

Przyznanie komornikom prawa do wykonywania zawodu do czasu osiągnięcia przez nich 70. roku życia nie wyłącza możliwości przejścia na emeryturę z chwilą osiągnięcia przez komornika (czy asesora) wieku uzasadniającego nabycie uprawnień emerytalnych. Zgodnie z treścią art. 33 ust. 3 KomSądU do komornika stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W związku z tym stosownie do art. 21 KomSądU z chwilą osiągnięcia wieku emerytalnego komornik może przejść na emeryturę, składając Ministrowi Sprawiedliwości rezygnację ze stanowiska. Wydłużenie wieku uprawniającego do wykonywania zawodu nie przesądza zatem, że wszyscy komornicy i asesorzy będą pozostawać czynni zawodowo do ukończenia 70 lat. Nie w każdym przypadku (np. ze względu na stan zdrowia) wykonywanie zawodu przez komornika będzie wskazane, nawet przy woli kontynuowania aktywności zawodowej. Gwarantem sprawowania urzędu przez osoby zdolne do pełnienia obowiązków komornika jest przepis art. 26 KomSądU, zgodnie z którym Minister Sprawiedliwości, prezes właściwego sądu (rejonowego, okręgowego, apelacyjnego) albo rada właściwej izby komorniczej z urzędu może skierować komornika na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika ZUS w celu ustalenia trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków komornika.

Sześcioletni limit trwania asesury komorniczej

W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości, z uwagi na okoliczność, że po ponad 5 latach obowiązywania ustawy z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych, jest możliwe dokonanie krytycznego przeglądu zawartych w niej rozwiązań, to nowelizacja zawiera także zmiany korygujące ograniczenie do 6 lat trwania asesury komorniczej. W stanie prawnym sprzed 12.8.2025 r. funkcjonowały dwa reżimy prawne regulujące okres, przez jaki asesor może zajmować stanowisko. Pierwszy wynikający z uprzednio obowiązującej ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, która nie przewidywała czasowego ograniczenia asesury, oraz drugi wynikający ze stanu prawnego sprzed omawianej nowelizacji, który ograniczał czas trwania asesury do 6 lat. Rozwiązanie przewidujące nieograniczony czas trwania asesury daje asesorom swobodę podjęcia decyzji o momencie wystąpienia z wnioskiem o powołanie na stanowisko komornika. Decyzja ta może być zależna od wielu czynników, np. od indywidualnego poczucia przygotowania do wykonywania zawodu komornika, zdobytego doświadczenia, sytuacji rodzinnej, zdrowotnej czy w końcu możliwości finansowych.

Rozwiązanie ograniczające do 6 lat czas asesury komorniczej, liczony od dnia pierwszego powołania na stanowisko asesora, skutkowałoby już w 2025 r. wygaśnięciem uprawnień zawodowych asesorów, w sytuacji gdyby nie wystąpili o powołanie ich na stanowisko komornika. Podwójny reżim statusu asesora stanowił niezrozumiałe uprzywilejowanie jednych asesorów wobec innych. Jak wskazywał resort sprawiedliwości, zasadny więc był powrót do poprzednich rozwiązań ustawowych, w których nie było określonej daty granicznej zmuszającej asesora do złożenia wniosku o powołanie na stanowisko komornika w chwili, w której mógłby nie być na to gotowy. Tym samym ujednolicenie okresu asesury komorniczej dla wszystkich asesorów wykonujących taki zawód uznano za uzasadnione.

Certyfikacja wykonawców zamówień publicznych

Znaczna część poprawek ma charakter doprecyzowujący oraz mający na celu zapewnić zgodność ustawy o certyfikacji wykonawców z Zasadami techniki prawodawczej. Uzupełniony został m.in. słownik ustawowy o definicję pojęcia „postępowanie w sprawie udzielenia certyfikacji”. Decydując się na dodanie tej definicji wzięto pod uwagę, że ustawodawca posługuje się w ustawie także określeniem „procedura certyfikacji”. Biorąc pod uwagę podstawową słownikową definicję pojęcia „procedura” mogłyby pojawić się wątpliwości, czy „postępowanie w sprawie udzielenia certyfikacji” i „procedura certyfikacji” oznaczają na gruncie ustawy to samo. Uwzględniając art. 18 ust. 1 ustawy o certyfikacji wykonawców, stwierdzono, że intencją ustawodawcy jest, aby wskazane pojęcia miały inny (choć w dużej mierze zbieżny) zakres. Określenie „postępowanie w sprawie o udzielenia certyfikacji” jest zakresowo szersze, choćby z tego powodu, że obejmuje również czynności podejmowane przed zawarciem umowy.

Ponadto w związku z tym, że dane, o których mowa w art. 27 ust. 1 pkt 4 ustawy o certyfikacji wykonawców, nie dotyczą wykonawcy, a podmiotu certyfikującego, konieczne było przeformułowanie art. 27 ust. 2 ustawy o certyfikacji wykonawców, w taki sposób, aby zakres odesłania i przepisy, do których się odsyła, były spójne. Stosownie więc do nowego brzmienia art. 27 ust. 2 ustawy o certyfikacji wykonawców dane, o których mowa w art. 26 ust. 2 pkt 2 ustawy o certyfikacji wykonawców, gromadzone w bazie certyfikacji obejmują dane:

1) o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2;

2) dotyczące złożonych wniosków o certyfikację, w tym:

a) zakresu certyfikacji objętej wnioskiem,

b) daty złożenia wniosku,

c) podmiotu certyfikującego, do którego wniosek został złożony, o których mowa w ust. 1 pkt 4;

d) dotyczące odmowy udzielenia certyfikacji, w tym dane, o których mowa w ust. 1 pkt 9, o ile przepis ten miał zastosowanie.

Zidentyfikowano też, że odesłanie wewnętrzne w art. 31 ust. 1 pkt 3 ustawy o certyfikacji wykonawców sugeruje, że w art. 27 ust. 1 pkt 8–10 ustawy o certyfikacji wykonawców mowa jest o danych zastrzeżonych przez wykonawcę, które stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa. Nie jest to zgodne z treścią przepisów, do których się odsyła. Poprawka dotycząca tego przepisu ma więc na celu wyeliminowanie wprowadzającej w błąd sugestii. Poprawka oddaje intencję prawodawcy w prawidłowy sposób. Zakres odesłania musi być spójny z przepisami, do których ono odsyła.

W związku z tym, że podmiot certyfikujący będzie musiał spełniać wymagania w zakresie określonym w normie PN-EN ISO/IEC 17029 „Ocena zgodności – Ogólne zasady i wymagania dla jednostek walidujących i weryfikujących” przez cały okres posiadania akredytacji, a nie tylko w momencie ubiegania się o nią, uchwalono poprawkę dotyczącą art. 34 ust. 1 ustawy o certyfikacji wykonawców, która jednoznacznie przesądzi o intencji prawodawcy w tym zakresie.

Źródło: https://www.senat.gov.pl/prace/posiedzenia/tematy,640,1.html

Zwrot kaucji w przypadku umowy najmu lokalu komunalnego

Zgodnie z art. 691 § 1 ustawy Kodeks cywilny (dalej: KC) w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują:

1) małżonek niebędący współnajemcą lokalu;

2) dzieci najemcy i jego współmałżonka;

3) inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych;

4) osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą.

Osoby wymienione wyżej wstępują jednocześnie w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci (art. 691 § 2 KC).

Przepis art. 691 KC stanowi zatem wyjątek od ogólnych zasad dziedziczenia, wskazując, iż w skład spadku nie wchodzi prawo najmu lokalu mieszkalnego, a zatem w stosunek najmu po śmierci najemcy wejść mogą osoby niebędące nawet spadkobiercami najemcy (art. 922 § 2 KC). Jeżeli zaś brak jest osób spełniających warunki opisane w powołanym wyżej przepisie – najem wygasa. Pozostające zaś w wyniku jego wygaśnięcia, nierozliczone należności z najem z tym związane, wchodzą w skład spadku po zmarłym stosownie do art. 922 § 1 KC.

Oznacza to tym samym, iż po zmarłym najemcy kwota kaucji podlegającej zwrotowi może być wydana jedynie jego spadkobiercom, od których należy oczekiwać okazania się postanowieniem sądu o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym bądź aktem notarialnym poświadczenia dziedziczenia. Jeżeli osób takich brak lub nie mogą wylegitymować się aktem potwierdzającym nabycie spadku, wynajmujący może złożyć wniosek do sądu właściwego o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. Śmierć wierzyciela – osoby uprawnionej i niezgłoszenie się wylegitymowanych spadkobierców upoważnia bowiem dłużnika (tu gminę jako dłużnika co do zwrotu kwoty kaucji) do złożenia świadczenia do depozytu sądowego.

Zwrot następuje po potrąceniu należności wynajmującego z tytułu najmu lokalu. Zwrot uwzględnia waloryzację. Wskazać bowiem należy, iż stosownie do art. 6 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (dalej: OchrLokU), zwrot zwaloryzowanej kaucji następuje w kwocie równej iloczynowi kwoty miesięcznego czynszu obowiązującego w dniu zwrotu kaucji i krotności czynszu przyjętej przy pobieraniu kaucji, jednak w kwocie nie niższej niż kaucja pobrana. Z kolei, na podstawie szczególnej regulacji zawartej w art. 36 OchrLokU, ustawodawca przesądził, iż kaucja wpłacona przez najemcę przed 12.11.1994 r., pomniejszona o ewentualne należności wynajmującego z tytułu najmu, podlega zwrotowi w ciągu miesiąca od dnia opróżnienia lokalu lub nabycia jego własności przez najemcę. Kaucja wpłacona przez najemcę w okresie obowiązywania zaś ustawy, o której mowa w art. 39 OchrLokU, podlega zwrotowi w zwaloryzowanej kwocie odpowiadającej przyjętemu przy jej wpłacaniu procentowi wartości odtworzeniowej lokalu obowiązującej w dniu jej zwrotu, w terminie określonym wyżej. Zwrócona kwota nie może być jednak niższa od kwoty kaucji wpłaconej przez najemcę.

Prawo do zwrotu zwaloryzowanej na podstawie przepisu art. 6 ust. 3 i art. 36 ust. 2 OchrLokU kaucji jest zatem prawem podmiotowym wynikającym bezpośrednio z ustawy, przyznanym na wypadek nabycia lub opróżnienia lokalu.

Możliwość powołania więcej niż jednego przedstawiciela tej samej instytucji do grupy diagnostyczno-pomocowej

Co do zasady w skład grupy diagnostyczno‑pomocowej wchodzi jeden przedstawiciel każdej z instytucji, w tym jeden funkcjonariusz Policji i jeden pracownik socjalny. Taki model zapewnia interdyscyplinarność oraz zróżnicowanie kompetencyjne przy diagnozowaniu sytuacji i planowaniu pomocy. Zgodnie jednak z art. 9a ust. 12c ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej (dalej: PrzemDomU) zespół interdyscyplinarny, na wniosek grupy diagnostyczno‑pomocowej, poszerza skład grupy o przedstawicieli innych podmiotów niż wskazane w art. 9a ust. 11b PrzemDomU lub art. 9a ust. 12 PrzemDomU, działających na rzecz przeciwdziałania przemocy domowej – w zależności od potrzeb oraz konieczności dokonania oceny sytuacji i zaplanowania pomocy.

Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący – zespół interdyscyplinarny jest związany wnioskiem grupy diagnostyczno‑pomocowej i nie ma prawa oceniać jego zasadności ani odmawiać poszerzenia składu. Oznacza to, że jeżeli grupa diagnostyczno-pomocowa uzna, że dla prawidłowego działania niezbędne jest powołanie do jej składu kolejnego funkcjonariusza Policji lub pracownika socjalnego, zespół interdyscyplinarny ma obowiązek uwzględnić ten wniosek i nie może samodzielnie uznać go za nieuzasadniony.

Należy jednak zachować ostrożność przy rozszerzaniu składu grupy diagnostyczno-pomocowej. Zbyt liczna obecność przedstawicieli instytucji może działać onieśmielająco na osoby objęte procedurą „Niebieskie Karty” i utrudniać im swobodne dzielenie się doświadczeniami związanymi z przemocą domową. Wrażliwość sytuacji wymaga stworzenia bezpiecznej, kameralnej przestrzeni, w której osoby doświadczające przemocy będą mogły otwarcie mówić o swoich przeżyciach. Dlatego rekomenduje się, aby skład grupy był adekwatny do potrzeb sprawy, ale jednocześnie nieprzesadnie rozbudowany.

Objęcie funkcji inspektora nadzoru inwestorskiego przez dotychczasowego kierownika budowy

Jakkolwiek nie wynika to jednoznacznie z przepisów powszechnie obowiązujących, w tym przepisów ustawy Prawo budowlane (dalej: PrBud), należy uznać, że z punktu widzenia cywilnoprawnego jak najbardziej istnieje możliwość rezygnacji z wykonywania zadań w charakterze kierownika budowy.

Podstawą stosunku prawnego wykonywania zadań jest umowa. Strona umowy co do zasady może zrezygnować z woli jej kontynuowania, np. wypowiadając umowę czy poprzez porozumienie.

W tych okolicznościach nie ma wątpliwości co do tego, że rezygnacja z funkcji kierownika budowy jest możliwa, co jest konsekwencją cywilnoprawnego charakteru umowy, na podstawie której wykonuje on zadania (zob. np. umowa zlecenia, która może zostać wypowiedziana na warunkach określonych w art. 746 KC).

Na uwagę zasługuje również art. 77 KC:

„§ 1. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.

§ 2. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie wymaga zachowania formy dokumentowej, chyba że ustawa lub umowa zastrzega inną formę.

(…)”.

Powyższe znajduje potwierdzenie również w stanowisku branżowym (PIIB) – źródło: https://www.piib.org.pl/aktualnosci/informacje-biezace/4789-rezygnacja-kierownika-budowy-z-pelnienia-funkcji-wbrew-woli-inwestora, dostęp: 21.7.2025 r., gdzie podano m.in., że: „Trzeba również dokonać wpisu w dzienniku budowy potwierdzającego rezygnację z pełnienia funkcji oraz określającego stan zaawansowania i zabezpieczenia przekazywanej budowy. W tym miejscu należy jednak pamiętać o bardzo istotnym fakcie: skuteczność wpisów dokonywanych w dzienniku budowy, w tym wpisu o zrzeczeniu się pełnienia funkcji kierownika budowy stanowiącym oświadczenie woli, zależna jest od tego, czy dotarły one do adresata (art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego). Pod wpisem tym powinien więc widnieć podpis inwestora i data jego zapoznania się z treścią”.

W świetle powyższego należy zatem uznać, że z punktu widzenia przepisów PrBud jest możliwe, aby pierwszy kierownik zrezygnował z tej funkcji, dokonał odpowiednich wpisów o rezygnacji do dziennika budowy, a jego obowiązki przejął inny kierownik. Należy mieć na uwadze ograniczenie prawne z art. 24 PrBud, gdzie podano:

„Art. 24 [Zakaz łączenia funkcji]

1. Łączenie funkcji kierownika budowy i inspektora nadzoru inwestorskiego nie jest dopuszczalne.

(…)”.

Rozszerzenie raportu dotyczącego niezgodności danych z Rejestrem Dowodów Osobistych – nowelizacja przepisów o informatyzacji podmiotów publicznych

W Dz.U. z 2025 r. pod poz. 1006 opublikowano ustawę z 25.6.2025 r. o zmianie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne oraz niektórych innych ustaw.

Opłata dodatkowa za parkowanie – zarachowanie wpłaty

Zgodnie z art. 13f ust. 1 ustawy o drogach publicznych za nieuiszczenie opłat, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, pobiera się opłatę dodatkową.

Opłata dodatkowa jest niepodatkową należnością budżetową o charakterze publicznoprawnym, a więc z mocy art. 67 ust. 1 ustawy o finansach publicznych stosuje się do niej przepisy ordynacji podatkowej.

Zgodnie z art. 62 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa jeżeli na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe z różnych tytułów, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet podatku zgodnie ze wskazaniem podatnika, a w przypadku braku takiego wskazania – na poczet zobowiązania podatkowego o najwcześniejszym terminie płatności spośród wszystkich zobowiązań podatkowych podatnika. W przypadku, gdy na podatniku ciążą zobowiązania podatkowe, których termin płatności upłynął, dokonaną wpłatę zalicza się na poczet zaległości podatkowej o najwcześniejszym terminie płatności we wskazanym przez podatnika podatku, a w przypadku braku takiego wskazania lub braku zaległości podatkowej we wskazanym podatku – na poczet zaległości podatkowej o najwcześniejszym terminie płatności spośród wszystkich zaległości podatkowych podatnika.

Sposób księgowania był zatem poprawny.

Dłużnik wskazuje tytuł zapłaty w momencie jej dokonywania, jeżeli tego nie zrobił, to Autor uważa, że mieli Państwo prawo zarachować wpłacane środki na poczet najstarszego zobowiązania. Obecnie dłużnik nie może tego zmienić – mógł to zrobić przy dokonywaniu zapłaty.

Od 6 sierpnia 2025 roku zmiany w udzielaniu urlopów macierzyńskich oraz zasiłków pogrzebowych po utracie dziecka

Powody zmian w prawie
Nawet 30 tys. kobiet rocznie mierzy się z poronieniem. Ostatnie, o czym powinni myśleć rodzice po stracie, jest biurokracja, dotychczasowe przepisy mnożyły jednak problemy. Kobiety nie mogły skorzystać ze skróconego urlopu po stracie dziecka (formalnie urlopu macierzyńskiego) oraz zasiłku pogrzebowego, jeżeli nie zdążyły poznać płci dziecka. Tymczasem w przypadku poronienia przed 16. tygodniem ciąży jest to praktycznie niemożliwe bez badań DNA, a i one nie zawsze są jednoznaczne. Badanie nie jest refundowane, cena wykonania go prywatnie to nawet 400–700 zł.

Ministra rodziny, pracy i polityki społecznej podpisała dwa rozporządzenia mające rozwiązać ten problem. Te rozporządzenia to opublikowane w Dzienniku Ustaw 22.7.2025 r. rozporządzenie MRPiPS z 21.7.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2025 r. poz. 969) oraz rozporządzenie MRPiPS z 21.7.2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2025 r. poz. 968).

Jedno rozporządzenie wprowadza zmiany w zakresie zasiłku macierzyńskiego, a drugie w zakresie zasiłku pogrzebowego.

Wprowadzone zmiany

Rozporządzenia wprowadzają nowy dokument uprawniający do wypłaty zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku pogrzebowego.

Zaświadczenie lekarza posiadającego tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii lub lekarza w trakcie odbywania specjalizacji w tej dziedzinie będą wydane na podstawie dokumentacji medycznej albo położniczej o martwym urodzeniu.

Zaświadczenia wydawane będą bez względu na czas trwania ciąży, na podstawie dokumentacji medycznej potwierdzającej ciążę, a w przypadku zasiłku pogrzebowego dopuszczalne jest przedstawienie również karty zgonu.

Tym samym rozporządzenia zrównują uprawnienia matek dzieci martwo urodzonych w dostępie do skróconego urlopu po stracie dziecka (formalnie urlopu macierzyńskiego) i świadczeń związanych z martwym urodzeniem dziecka (zasiłku macierzyńskiego i zasiłku pogrzebowego), bez względu na kryterium możliwości ustalenia płci takich dzieci. Państwo w najtrudniejszych momentach ma pomagać, a nie utrudniać życie.

Wejście w życie przepisów

Rozporządzenia wchodzą w życie po upływie 14 dni od ich opublikowania, czyli 6.8.2025 r.

Źródło: gov.pl

Wdrożenie rozwiązań technicznych umożliwiających złożenie wniosku o wydanie dowodu osobistego w aplikacji mObywatel

W Dz.U. z 2025 r. pod poz. 593 opublikowano komunikat Ministra Cyfryzacji z 13.6.2025 r. w sprawie określenia dnia wdrożenia rozwiązań technicznych umożliwiających złożenie wniosku o wydanie dowodu osobistego, niezawierającego odwzorowania własnoręcznego podpisu oraz odcisków palców, przy użyciu usługi elektronicznej, udostępnionej przez ministra właściwego do spraw informatyzacji w aplikacji mObywatel.

Zgodnie z art. 24 ust. 2a pkt 2 ustawy o dowodach osobistych, wnioskodawca może złożyć wniosek o wydanie dowodu osobistego, niezawierający odwzorowania własnoręcznego podpisu oraz odcisków palców, przy użyciu usługi elektronicznej, udostępnionej przez ministra informatyzacji w aplikacji mObywatel po uwierzytelnieniu z wykorzystaniem certyfikatu podstawowego.

Wynagrodzenie wykonawcy robót budowlanych a roboty dodatkowe

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych (dalej: PrZamPubl) do umów w sprawach zamówień publicznych stosuje się przepisy ustawy Kodeks cywilny (dalej: KC), jeżeli przepisy PrZamPubl nie stanowią inaczej.

Przypomnieć należy tu zaś więc, że zgodnie z art. 649 KC w razie wątpliwości poczytuje się, iż wykonawca podjął się wszystkich robót objętych projektem stanowiącym część składową umowy. Powołany wyżej przepis zawiera zatem normę interpretacyjną, w jaki sposób należy ustalać zakres prac, do wykonania których jest zobowiązany wykonawca, przy czym – jak zauważa się to w doktrynie – nie jest on spójny z art. 648 § 2 KC, który stanowi z kolei o dokumentacji wymaganej przez właściwe przepisy jako części składowej umowy o roboty budowlane. Sama literalna wykładnia art. 649 KC mogłaby więc sugerować, że – określając zakres robót wykonawcy – należy brać pod uwagę jedynie załączony projekt, co nie ma oczywiście uzasadnienia. Zasadne jest przyjęcie, że w razie sporu sąd powinien dokonać wykładni (art. 65 § 2 KC) na podstawie całej umowy i dokumentacji, w tym również projektu (architektoniczno-budowlanego, budowlanego, a także wykonawczego, o ile został sporządzony).

W procesie interpretacji treści umowy niezbędne może okazać się również odwołanie się do decyzji o pozwoleniu na budowę zatwierdzającej projekt architektoniczno-budowlany, która może zawierać:

– a więc postanowienia, które wpływają na ustalenie zakresu robót, a także sposobu i terminu ich realizacji.

Słusznie wskazuje się przy tym, że jeżeli strony uregulowały w umowie zarówno zakres robót, jak i sposób ustalania wynagrodzenia, nie ma potrzeby ustalania ich na podstawie art. 647 i 649 KC. Innymi słowy do zastosowania reguły interpretacyjnej z art. 649 KC wprowadzającej domniemanie rozszerzenia obowiązków wykonawcy, przy uwzględnieniu charakteru umowy, jej cech uzgodnionych przez strony oraz treści praw i obowiązków stron, dochodzi tylko w razie wątpliwości co do treści umowy, a punktem odniesienia jest projekt budowlany oraz istota umowy o roboty budowlane, polegająca na wzniesieniu obiektu budowlanego, z której wynika, że co do zasady obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest wykonanie wszystkich robót objętych projektem. W praktyce projekt (szczególnie wykonawczy) może być zatem niezbędny celem określenia szczegółowego zakresu prac, o ile taki nie został określony w umowie o roboty budowlane.

Co tyczy się samych zaś robót dodatkowych, to – jak zauważa się to w doktrynie – żaden z aktów prawnych nie zawiera legalnej definicji pojęcia prac lub robót dodatkowych. Jest to pojęcie języka prawniczego, na gruncie którego roboty dodatkowe rozumie się jako świadczenia wykonywane poza istniejącym zobowiązaniem dotyczącym robót budowlanych, którego zakres określa projekt – art. 649 KC (vide: wyr. SA w Białymstoku z 19.2.2016 r., I ACa 894/15). Są to więc roboty, które nie zostały przewidziane w umowie, ale których wykonanie było niezbędne, aby w prawidłowy sposób wykonać przedmiot umowy. Mogą one zostać uzgodnione przez strony (np. w wyniku zmiany projektu), jak i zostać wykonane bez zawarcia ważnego aneksu do umowy.

W orzecznictwie przyjmuje się jednocześnie, że ponieważ umowa o roboty budowlane akcentuje jej wykonanie na podstawie projektu, to ewentualne rozbieżności pomiędzy specyfikacją techniczną wykonania i odbioru robót budowlanych i projektem budowlanym, kierując się dyspozycją art. 649 KC, powinny być rozstrzygane na korzyść projektu budowlanego (vide: wyr. SA w Szczecinie z 8.11.2013 r., I ACa 429/13). Gdyby natomiast przedmiar robót nie obejmował jakiegoś zakresu ujętego jednakże w projekcie budowlanym, wykonawca musi go wykonać w ramach zamówienia podstawowego i nie może przyjąć, że są to roboty dodatkowe (vide: wyr. SA w Rzeszowie z 21.3.2013 r., I ACa 552/12).

Rozstrzygnięcie w powyższym zakresie, a więc czy dane roboty uznać jako wchodzące w zakres robót budowlanych objętych umową o roboty budowlane, czy też nie, i przyjąć, że są to roboty dodatkowe, ma istotne znaczenie z punktu widzenia ustalenia, czy wykonawcy należy się stosowna kwota z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 KC), nawet jeżeli umowa powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (gdy chodzi o zamówienia publiczne – art. 432 PrZamPubl) lub strony zastrzegły taki rygor dla jej zmian. W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się bowiem, że jeżeli wykonawca wykonał prace wykraczające poza zakres robót wynikających z ustaleń, w tym projektu, ale były one niezbędne do prawidłowego wykonania przedmiotu umowy, a nie doszło do zawarcia umowy na piśmie w tym zakresie, gdy ustawa lub wola stron wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, te prace stanowią korzyść majątkową inwestora, a sąd może uwzględnić roszczenie o zapłatę za nie (ich równowartość) właśnie na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, także gdy umowa została zawarta w trybie zamówień publicznych (vide: wyr. SN: z 5.12.2006 r., II CSK 527/06; z 7.11.2007 r., II CSK 344/07; z 2.2.2011 r., II CSK 414/10; z 21.2.2013 r., IV CSK 354/12; z 9.10.2014 r., I CSK 568/13). Przy czym jeżeli roszczenie dotyczy wykonawcy, który z tytułu robót wykonanych przez podwykonawcę otrzymał wynagrodzenie od inwestora, to wówczas wykonawca staje się bezpodstawnie wzbogacony.

Jak podkreśla się to bowiem w doktrynie, to na zamawiającym spoczywa obowiązek podjęcia wszelkich środków w celu wyeliminowania niepewności wykonawców co do przedmiotu zamówienia, a więc takie jego określenie, aby nie pozostawiało możliwości interpretacji. Jeżeli inwestor nie opisze przedmiotu zamówienia w wyczerpujący sposób, to nie można przerzucać na wykonawcę wszelkich możliwych ryzyk, jakie mogą zaistnieć przy wykonywaniu przedmiotu umowy. Ocena ryzyka powinna być bowiem możliwa na podstawie opisu przedmiotu zamówienia, z uwzględnieniem innych okoliczności (szczególnie wizji lokalnej terenu, na którym mają być wykonywane roboty), w związku z czym jeżeli dokumentacja (w tym specyfikacja warunków zamówienia) nie została sporządzona w jasny i jednoznaczny sposób, zaś wizja lokalna nie dawała podstawy do zakwestionowania opisu przedmiotu zamówienia (i zwrócenia uwagi zamawiającemu), ryzyko nieprzewidzianych zdarzeń obciąża zamawiającego, a nie wykonawcę. Wykonawcy zamówienia publicznego nie wolno zatem obciążać kosztami wykonania dodatkowych prac niewymienionych w umowie ani dokumentacji technicznej zamówienia, jeżeli z tejże umowy lub dokumentacji nie wynikało, że muszą one być zrealizowane (vide: wyr. SN z 4.7.2019 r., IV CSK 363/18).

W orzecznictwie, mając powyższe na uwadze, zauważa się dodatkowo więc, że wynagrodzenie ryczałtowe co do zasady odnosi się do przedmiotu robót, jaki zgodnie z zawartą z inwestorem umową wykonawca miał obowiązek wykonać, a nie całkowicie nowe prace nieprzewidziane wcześniej w projektach stron sporządzonych na etapie zawierania umowy (vide: wyr. SA w Krakowie z 10.5.2023 r., I ACa 943/21). Ustalenie ryczałtowego wynagrodzenia za wykonanie robót budowlanych wyklucza możliwość domagania się zapłaty za prace dodatkowe jedynie zatem wtedy, gdy te prace są naturalną konsekwencją procesu budowlanego i w naturalny sposób z niego wynikają. Co więcej, dotyczą takich sytuacji, w których wykonawca dysponując dokumentacją przedstawioną przez inwestora przy kalkulowaniu wynagrodzenia przed zawarciem umowy powinien przewidzieć jako konieczne do wykonania (vide: wyr. SA w Białymstoku z 28.10.2021 r., I ACa 869/18).