Konsultacje społeczne dla osób ze szczególnymi potrzebami
Nie wszystkie spotkania konsultacyjne muszą się odbyć w miejscach przystosowanych dla osób ze szczególnymi potrzebami. Wymóg ten dotyczy sytuacji, gdy konsultacje są prowadzone bez użycia środków porozumiewania się na odległość.
Konsultacje dotyczące planu ogólnego gminy podlegają ogólnym zasadom partycypacji społecznej, określonym w rozdziale 1a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej: PlanZagospU). Zgodnie z art. 8h ust. 3 PlanZagospU:
3. Sposoby, miejsca i terminy prowadzenia konsultacji społecznych ustala się w sposób zapewniający udział możliwie szerokiego grona interesariuszy, w szczególności organizując konsultacje społeczne w formach, o których mowa w art. 8i ust. 1 pkt 2, 3 i 5 PlanZagospU:
1) po godzinach pracy;
2) w miejscach przystosowanych do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami, o których mowa w ustawie z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, chyba że są przeprowadzane za pomocą środków porozumiewania się na odległość zgodnie z art. 8i ust. 6 pkt 2 PlanZagospU [podkr. aut.].
Wskazany przepis prawa zawiera więc wyjątek od ogólnej reguły. Jeśli więc nie ma możliwości zorganizowania konsultacji w miejscach dostępnych dla osób ze szczególnymi potrzebami, to wówczas należy takie wydarzenie transmitować. Art. 8i ust. 6 pkt 2 PlanZagospU określa zaś warunki, jakie powinny spełniać środki porozumiewania się na odległość. Zgodnie z tym przepisem powinny one zapewniać jednoczesną transmisję obrazu i dźwięku, w sposób umożliwiający zadawanie pytań w formie zapisu tekstowego.
Planowane zmiany w ustawie o PPK
Nowelizacja przepisów ustawy o PPK przewiduje przyjęcie rozwiązania zakładającego, że wezwania PFR do zawarcia umów o zarządzanie PPK będą kierowane do podmiotów zatrudniających wyłącznie w drodze elektronicznej za pomocą Platformy Usług Elektronicznych ZUS. Rozwiązanie to sprawdziło się podczas obowiązywania ustawy COVID-19. Koszty odpowiednich rozwiązań teleinformatycznych zostały już poniesione, a same rozwiązania mogą z powodzeniem być dalej wykorzystywane, dlatego wdrożenie tego rozwiązania na stałe jest racjonalne i uzasadnione.
Projekt ustawy przewiduje cztery zasadnicze zmiany:
1) wprowadzenie rozwiązania zakładającego, że wezwania do zawarcia umów o zarządzanie PPK będą kierowane przez PFR do podmiotów zatrudniających wyłącznie w drodze elektronicznej za pomocą Platformy Usług Elektronicznych ZUS oraz jednoczesne usunięcie wskazania formy pisemnej, a także wskazania skuteczności wezwania określonego jako moment zwrotnego potwierdzenia odbioru lub poprzez nadanie przesyłką poleconą po bezskutecznej dwukrotnej próbie dostarczenia pisma za zwrotnym potwierdzeniem odbioru;
2) ustalenie, zgodnie z przyjętymi wymogami dla pism urzędowych, że PFR zobowiązany będzie do opatrzenia pisma kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym, podpisem osobistym, mechanicznie odtwarzanym podpisem osoby uprawnionej do jego podpisania lub kwalifikowaną pieczęcią elektroniczną PFR, ze wskazaniem w treści pisma osoby opatrującej pismo pieczęcią;
3) określenie, że wezwanie będzie uznawane za skutecznie doręczone w momencie odbioru tego wezwania przez podmiot zatrudniający, na profilu informacyjnym utworzonym w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS, bądź po upływie 14 dni od dnia umieszczenia tego wezwania na profilu informacyjnym utworzonym w systemie teleinformatycznym udostępnionym przez ZUS – w przypadku jego nieodebrania;
4) wprowadzenie przepisu dotyczącego pokrywania przez PFR kosztów obsługi przez ZUS wezwań, kierowanych przez PFR do podmiotów zatrudniających za pomocą profilu informacyjnego utworzonego w systemie teleinformatycznym ZUS; wysokość kosztów będzie określana na podstawie porozumienia pomiędzy PFR i ZUS.
Status strony osoby składającej deklarację o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
Przyjmując założenie, że źródłem powstania obowiązku publiczno-prawnego jest prawo własności (użytkowania wieczystego), to w tym zakresie można mówić o statusie strony osoby składającej deklarację, a to legalizuje wtórnie prawo dostępu do danych objętych tajemnicą skarbową.
Z przepisów nie wynika jednoznacznie, czy możliwe jest udzielenie informacji o deklaracji o wysokości opłaty względnie o zakresie danych ujętych w tej deklaracji. W ocenie prawnej należy mieć na uwadze uwarunkowania systemowe wynikające z przepisów Ordynacji podatkowej. Na uwagę zasługują m.in. przepisy:
„Art. 293
§ 1. Indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów objęte są tajemnicą skarbową.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się również do danych zawartych w:
1) informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez podmioty inne niż wymienione w § 1;
2) aktach dokumentujących czynności sprawdzające”.
Z kolei w art. 301 Ordynacji podatkowej podano:
„Art. 301 [Odesłanie] Przepisy art. 297–299 nie naruszają uprawnień strony przewidzianych w art. 178 i art. 179”.
Z podanego art. 178 Ordynacji podatkowej wynika m.in.:
„Art. 178 [Obowiązek udostępniania akt]
§ 1. Strona ma prawo wglądu w akta sprawy, sporządzania z nich notatek, odpisów oraz sporządzania kopii przy wykorzystaniu własnych przenośnych urządzeń. Prawo to przysługuje również po zakończeniu postępowania.
§ 2. Czynności określone w § 1 dokonywane są w lokalu organu podatkowego w obecności pracownika tego organu.
§ 3. Strona może żądać wydania jej kopii akt sprawy lub uwierzytelnionych odpisów akt sprawy albo uwierzytelnienia kopii akt sprawy”.
Przyjmując założenie, że źródłem powstania obowiązku publiczno-prawnego jest prawo własności (użytkowania wieczystego), to w tym zakresie można mówić o statusie strony osoby składającej deklarację, a to legalizuje wtórnie prawo dostępu do danych objętych tajemnicą skarbową.
Obowiązki jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w świetle przepisów ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej
Zakres przedmiotowy ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej
W przepisach OchrCywU wprowadzono m.in. regulacje dotyczące organów i podmiotów realizujących zadania ochrony ludności i obrony cywilnej. Wynika to wprost z art. 1 OchrCywU, który określa zakres przedmiotowy ustawy. Analizując rolę organów pomocy społecznej w tym zakresie, warto w pierwszej kolejności przywołać ustawowe definicje pojęć zawartych w tytule omawianej ustawy, które determinują jednocześnie sytuację prawną oraz zakres obowiązków wskazanych organów. I tak, zgodnie z art. 2 OchrCywU:
1) ochrona ludności – to system składający się z organów administracji publicznej wykonujących zadania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa ludności przez ochronę życia i zdrowia ludzi, mienia, w tym zwierząt, infrastruktury niezbędnej do zaspokojenia potrzeb bytowych, dóbr kultury i środowiska w sytuacji zagrożenia, zwanych dalej „organami ochrony ludności”, podmiotów wykonujących te zadania, zwanych dalej „podmiotami ochrony ludności”, oraz zasobów ochrony ludności;
2) obrona cywilna – to realizacja zadań określonych w art. 61 lit. a Protokołu dodatkowego do Konwencji Genewskich z 12.8.1949 r. dotyczącego ochrony ofiar międzynarodowych konfliktów zbrojnych (Protokół I), sporządzonego w Genewie 8.6.1977 r. (Dz.U. z 1992 r. póz. 175 oraz z 2015 r. póz. 1056), zwanego dalej „Pierwszym Protokołem dodatkowym do Konwencji Genewskich z 12 sierpnia 1949 r.”, mająca na celu ochronę ludności cywilnej przed zagrożeniami wynikającymi z działań zbrojnych i ich następstw.
Precyzując i uzupełniając powyższe, warto wskazać, że art. 61 lit. a wskazanego wyżej Protokołu dodatkowego do Konwencji Genewskich z 12.8.1949 r. stanowi, że określenie „obrona cywilna” oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych zadań humanitarnych wymienionych niżej, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych, i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania. Jak stanowi dalej wskazany przepis, są to następujące zadania:
1) służba ostrzegawcza;
2) ewakuacja;
3) przygotowanie i organizowanie schronów;
4) obsługa środków zaciemnienia;
5) ratownictwo;
6) służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną;
7) walka z pożarami;
8) wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych;
9) odkażanie i inne podobne działania ochronne;
10) dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia;
11) doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami;
12) doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej;
13) doraźne grzebanie zmarłych;
14) pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania;
15) dodatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań wyżej wymienionych, w tym planowanie i prace organizacyjne.
Zadania z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej realizowane przez organy pomocy społecznej
Na płaszczyźnie OchrCywU katalog zadań gminy związanych z tytułową problematyką zawarty jest w art. 10 ust. 1 OchrCywU. Stanowi on, że do zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) należy:
1) kierowanie i koordynowanie na obszarze gminy, w ramach posiadanych kompetencji, realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej przez podmioty ochrony ludności i obrony cywilnej, o ile czynności te nie są wykonywane przez terytorialny organ ochrony ludności, o którym mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 lit. b–d OchrCywU;
2) nadzorowanie, w ramach posiadanych kompetencji, realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej przez podmioty ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy;
3) organizowanie współpracy między podmiotami ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy;
4) ocena wykonywania zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy przez podmioty ochrony ludności, z którymi zawarł porozumienie lub wobec których wydał decyzję o uznaniu za podmiot ochrony ludności;
5) zawieranie ze starostą porozumienia lub umowy o współdziałaniu w zakresie realizacji zadań ochrony ludności lub obrony cywilnej;
6) udzielanie wsparcia w przygotowaniu podmiotów ochrony ludności do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy, w tym w zakresie wyposażenia w sprzęt i środki ochrony;
7) tworzenie i utrzymywanie, na obszarze gminy, zasobów ochrony ludności oraz infrastruktury niezbędnej do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej oraz zaopatrzenia w wodę;
8) wydawanie podmiotom ochrony ludności i obrony cywilnej zaleceń odnośnie do rodzajów i ilości zasobów ochrony ludności utrzymywanych przez te podmioty;
9) ewidencjonowanie podmiotów i zasobów ochrony ludności na obszarze gminy;
10) uzgadnianie z komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej zasobów gminy przeznaczonych do współdziałania na obszarze powiatu;
11) wyznaczanie, zawieranie porozumień i wydawanie decyzji o uznaniu za podmiot ochrony ludności;
12) udzielanie pomocy doraźnej przy pomocy podmiotów ochrony ludności na obszarze gminy;
13) opracowywanie wkładu do wojewódzkiego planu ewakuacji w zakresie obszaru gminy;
14) planowanie oraz organizowanie szkoleń, ćwiczeń i innych form edukacji z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej oraz wspieranie programów edukacyjnych mających na celu przygotowanie do reagowania na potencjalne zagrożenia na obszarze gminy;
15) wzmacnianie wśród radnych i pracowników jednostek organizacyjnych gminy oraz przewodniczących organów wykonawczych jednostek pomocniczych gminy świadomości lokalnych zagrożeń, w tym w ramach szkoleń i ćwiczeń z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej;
16) powiadamianie, ostrzeganie i alarmowanie ludności o zagrożeniach na obszarze gminy;
17) utrzymanie gotowości gminnych elementów systemów wykrywania zagrożeń oraz powiadamiania, ostrzegania i alarmowania o zagrożeniach;
18) planowanie liczby i pojemności obiektów zbiorowej ochrony oraz zlecanie wykonania sprawdzenia obiektu budowlanego pod względem spełniania lub możliwości spełnienia warunków dla obiektów zbiorowej ochrony;
19) wyznaczanie, zawieranie porozumień i wydawanie decyzji o uznaniu obiektu budowlanego za budowlę ochronną oraz organizowanie miejsc doraźnego schronienia;
20) wydawanie i odwoływanie poleceń udostępnienia budowli ochronnych, udzielanie pomocy w przygotowaniu budowli ochronnych do użycia oraz informowanie ludności o umiejscowieniu obiektów zbiorowej ochrony;
21) wprowadzanie danych do Centralnej Ewidencji Obiektów Zbiorowej Ochrony, zwanej dalej „Centralną Ewidencją OZO”;
22) finansowanie i współfinansowanie utrzymania, modernizacji i budowy, na obszarze gminy, infrastruktury niezbędnej do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, w tym budowli ochronnych;
23) zapewnienie funkcjonowania urzędu gminy w czasie wojny;
24) wnioskowanie do starosty o nadanie przydziałów mobilizacyjnych obrony cywilnej;
25) sporządzanie co 2 lata informacji o stanie przygotowań gminy do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej i przedstawianie jej radzie gminy.
Z przywołanego wyżej katalogu większość zadań w żaden sposób nie może być przypisana organom pomocy społecznej. Potencjalnie jednostki te mogą natomiast zostać zobligowane do realizacji zadania określonego w art. 10 ust. 1 pkt 6, 7 oraz 12 OchrCywU. Powyższe stwierdzenie nie oznacza, że przypisanie jednostkom organizacyjnym pomocy społecznej innych zadań jest wykluczone – każda gmina samodzielnie ustala podział zadań i ról poszczególnych jednostek i podmiotów działających na jej obszarze. Charakter pomocy społecznej uzasadnia jednak przypisanie jednostkom tego systemu przede wszystkim zadań wskazanych w przywołanych wyżej punktach.
Udzielanie wsparcia w przygotowaniu podmiotów ochrony ludności do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy, w tym w zakresie wyposażenia w sprzęt i środki ochrony
Realizacja zadania związanego z udzielaniem wsparcia w przygotowaniu podmiotów ochrony ludności do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na obszarze gminy, w tym w zakresie wyposażenia w sprzęt i środki ochrony opiera się na założeniu odpowiedniej dystrybucji sprzętu i środków ochrony niezbędnych do ochrony ludności. Przynajmniej w zakresie zapewnienia środków ochrony jednostki pomocy społecznej mogą przyjąć na siebie pewne zadania. Mając do dyspozycji pracowników „terenowych”, jak również doświadczenia w nadzorowaniu dystrybucji środków żywności, pomoc społeczna może zostać zobligowana do przygotowania odpowiedniej strategii i planu rozdzielenia przedmiotowych środków. Podział gminy na „tereny” poszczególnych pracowników socjalnych może być pomocny przy ustalaniu zapotrzebowania na środki ochrony. Istotne znaczenie ma wiedza pracowników socjalnych na temat lokacji osób starszych i z niepełnosprawnościami. Fakt realizacji na rzecz takich osób usług opiekuńczych lub innych podobnych świadczeń zapewnia możliwość szybkiego ustalenia miejsca pobytu tych osób i dotarcia do nich z pomocą. Inne jednostki organizacyjne gminy niekoniecznie mają wiedzę niezbędną do podjęcia tego typu działań.
Tworzenie i utrzymywanie, na obszarze gminy, zasobów ochrony ludności oraz infrastruktury niezbędnej do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej oraz zaopatrzenia w wodę
Przypisanie jednostkom pomocy społecznej zadań w zakresie tworzenia i utrzymywania, na obszarze gminy, zasobów ochrony ludności oraz infrastruktury niezbędnej do realizacji zadań ochrony ludności i obrony cywilnej oraz zaopatrzenia w wodę ma oczywiście charakter częściowy i dotyczy przede wszystkim ostatniego jego elementu, czyli zaopatrzenia w wodę. Utrzymywanie infrastruktury niezbędnej do realizacji zadań ochrony ludności bezsprzecznie wykracza poza zakres możliwości jednostek pomocy społecznej. W odniesieniu do zapewnienia zaopatrzenia w wodę, analogicznie, jak w przypadku dystrybucji środków ochrony, realizacja zadań w tym zakresie może być jednak koordynowana przez jednostki pomocy społecznej. Ważnym zastrzeżeniem jest oczywiście zapewnienie takim jednostkom dostępu do dóbr dystrybuowanych. Koordynacja jednostek pomocy społecznej będzie polegała przede wszystkim na określeniu potrzeb na poszczególnych obszarach oraz wskazanie miejsc newralgicznych, tzn. miejsc zamieszkiwanych przez osoby starsze, z niepełnosprawnościami, rodziny z dziećmi itp. Mając wiedzę na temat takich środowisk, pracownicy jednostek pomocy społecznej mogą zorganizować i skoordynować pomoc dla osób najbardziej potrzebujących.
Udzielanie pomocy doraźnej przy pomocy podmiotów ochrony ludności na obszarze gminy
Realizacja obowiązku udzielania pomocy doraźnej przy pomocy podmiotów ochrony ludności na obszarze gminy pośrednio wynika wprost z przepisów ustawy o pomocy społecznej (dalej: PomSpołU), a przede wszystkim regulacji art. 48b PomSpołU. Przepis ten wprowadza obowiązek zapewnienia osobie potrzebującej niezbędnego ubrania oraz posiłku. W odniesieniu do pojęcia „niezbędnego ubrania” ustawodawca precyzuje, że obejmuje on obowiązek dostarczenia odpowiedniego rozmiaru bielizny, odzieży i obuwia odpowiednich do pory roku (art. 48b ust. 1 PomSpołU. Natomiast w odniesieniu do wyżywienia ustawodawca przewiduje obowiązek zapewnienia pomocy doraźnej lub okresowej w postaci jednego gorącego posiłku dziennie. W art. 48b ust. 3 PomSpołU ustawodawca precyzuje, że pomoc w tym zakresie przyznana dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole może być realizowana w formie zakupu posiłków. Ponadto ustawodawca zastrzega, że osoba lub rodzina może otrzymać pomoc w formie rzeczowej w postaci produktów żywnościowych (art. 48b ust. 4 PomSpołU).
Kluczowe znaczenie z perspektywy omawianej problematyki ma jednak art. 48b ust. 5 pkt 2 PomSpołU, który stanowi, że przyznanie przywołanych wyżej form pomocy, w sytuacji kryzysowej występującej na skalę masową, a także w przypadku wystąpienia klęski żywiołowej albo zdarzenia losowego, nie jest konieczne przeprowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego oraz wydania decyzji administracyjnej, a wydatki poniesione na udzieloną pomoc nie podlegają zwrotowi.
Nie powinno ulegać wątpliwości, że sytuacja zagrożenia, w której aktualizują się obowiązki gminy i jej organów wynikające z przepisów OchrCywU będą, co do zasady, sytuacją kryzysową występującą na skalę masową. W tym przypadku obowiązek udzielenia pomocy doraźnej będzie przyjmował przede wszystkim postać zapewnienia niezbędnego ubrania i wyżywienia, oprócz omawianego wcześniej obowiązku zapewnienia wody. Jest to zadanie wprost dedykowane jednostkom pomocy społecznej.
Podsumowanie
Mimo że przepisy OchrCywU nie określają zadań wprost przypisanych jednostkom organizacyjnym pomocy społecznej, to jednak w katalogu zadań gminy związanych z ochroną ludności i obroną cywilną umiejscowione są zadania, które z założenia mogą, a nawet powinny być realizowane przez szeroko rozumianą pomocy społeczną. Częściowo korelują one z przepisami PomSpołU – w zakresie, w jakim dotyczą obowiązku zapewnienia niezbędnego ubrania i wyżywienia w przypadku wystąpienia zagrożenia na skalę masową. Każda gmina powinna jednak opracować własne schematy działania i określić rolę poszczególnych jednostek na wypadek zagrożenia.
Zakres zastosowania nowego art. 37c ustawy o samorządzie gminnym
Jeżeli przewodniczący zarządu osiedla/dzielnicy lub którykolwiek członek zarządu tego osiedla/dzielnicy wykonuje czynności określone w art. 37c samGminU, zachodzi obowiązek zapewnienia ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i NWW, o którym mowa w tym przepisie.
Nowelizacja, w swoim artykule 1 pkt 3, po art. 37b SamGminU dodaje art. 37c SamGminU o następującym brzmieniu: Gmina zapewnia członkom organu wykonawczego jednostki pomocniczej ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, zaistniałych w związku z wykonywaniem zadań związanych z obowiązkami inkasenta oraz poborem podatków w drodze inkasa oraz realizacją umów, o których mowa w art. 48 ust. 1b. Te ostatnie wymienione umowy, odnoszą się do nowego uprawnienia wójta, który może upoważnić przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej do zawierania umów związanych z określonym w statucie zarządzaniem i korzystaniem z mienia komunalnego (art. 48 ust. 1b SamGminU, po nowelizacji).
Przepis ten będzie obowiązywał od dnia 1.1.2026 r.
Uzasadnienie projektu nowelizacji jest właściwie jednotorowe: „Projekt w art. 1 pkt 5 zakłada wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej od odpowiedzialności cywilnej i od następstw nieszczęśliwych wypadków, podczas wykonywania jego zadań. Zwłaszcza sołtysi, wykonując w terenie swoje zadania związane w doręczaniem dokumentów podatkowych, narażeni są na niebezpieczeństwo uszczerbku na zdrowiu, a w sytuacjach wypadków z tym związanych pozostają bez odszkodowania. Część gmin ubezpiecza sołtysów, ale należy to ujednolicić w odniesieniu do całego kraju. Poza tym, w ocenie wnioskodawców przepisy ustawy z dnia 30 października 2002 r. o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (Dz.U. z 2020 r. poz. 984) są w tym zakresie niewystarczające” (uzasadnienie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy o funduszu sołeckim, druk nr 610).
Zgodnie z art. 35 ust. 1 SamGminU, organizację i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami.
Zgodnie z art. 36 ust. 1SamGminU, organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym – sołtys.
Zgodnie z art. 37 ust. 2 SamGminU, organem wykonawczym w dzielnicy (osiedlu) jest zarząd. Na czele zarządu stoi przewodniczący.
Przepis art. 37c SamGminU nie rozróżnia, czy chodzi w nim o organy wykonawcze sołectwa, dzielnicy czy osiedla. W związku z tym, nie można wykluczyć zastosowania tego przepisu do organów wykonawczych wszystkich jednostek pomocniczych.
Ratio legis nakazuje jednak najpierw ustalić, czy osoba, której obowiązek ubezpieczenia rozważa się w rozumieniu art. 37c SamGminU, wykonuje czynności określone w ww. przepisie, tj., czy:
1) pełni funkcje inkasenta oraz dokonuje poboru podatków w drodze inkasa;
2) realizuje umowy, o których mowa w art. 48 ust. 1b SamGminU.
W sytuacji pierwszego przypadku, zasadniczo takie czynności wykonuje sołtys (co też znalazło odzwierciedlenie w uzasadnieniu nowelizacji). Nie można, teoretycznie, wykluczyć, że takie obowiązki zostaną włożone na przewodniczącego zarządu osiedla/dzielnicy bądź członka tego zarządu przez radę gminy. Jeżeli tak się stanie, ubezpieczenie tej osoby staje się obowiązkowe, w związku w wykonywaniem tych obowiązków. Podobnie byłoby, gdyby takie obowiązki były włożone na ww. osoby w drodze ustawy.
Analogicznie, jeżeli wójt zdecyduje się upoważnić przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej do zawierania umów związanych z określonym w statucie zarządzaniem i korzystaniem z mienia komunalnego, powoduje to zaktualizowanie się normy z art. 37c SamGminU.
Przetarg nieograniczony w zamówieniach obronnych i bezpieczeństwa
Dla zamówień z zakresu obronności i bezpieczeństwa przetarg nieograniczony jest niedostępny.
Ustawodawca niedostępność przetargu nieograniczonego opisał na dwa sposoby. Po pierwsze – pozytywny. Zgodnie z art. 410 ust. 1 Prawa zamówień publicznych zamawiający może udzielić zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa w trybie przetargu ograniczonego lub negocjacji z ogłoszeniem. Są to tryby dla zamówień obronnych zawsze dostępne, bez konieczności wykazywania spełnienia przesłanek właściwych dla tych trybów. Po drugie negatywny i wprost – do zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa nie stosuje się przepisów ustawy właściwych dla przetargu nieograniczonego, partnerstwa innowacyjnego, dynamicznego systemu zakupów oraz konkursu (art. 395 ust. 3 Prawa zamówień publicznych).
Przepisy w ten sposób zmuszają ustawowo zamawiającego do trybów negocjacyjnych albo – jeżeli przedmiot zamówienia jest już ściśle doprecyzowany przez zamawiającego – trybu przetargu ograniczonego. Jak się wydaje, podstawowym celem takiego ograniczenia jest ograniczenie nieskrępowanego dostępu do informacji typowego dla przetargu nieograniczonego.
Modernizacja świetlicy wiejskiej – klasyfikacja budżetowa
Istnieją przesłanki do ujęcia podanego wydatku w § 605, bowiem zakres zadania posiada cechy modernizacji (rozdział 92109).
Analiza zapytania wymaga pośrednio odniesienia się do przepisów rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych. Należy przypomnieć, że § 427 „Zakup usług remontowych” – co do zasady – dedykowany jest do finansowania wydatków, które nie stanowią ulepszeń. Natomiast w sytuacji, gdy w wyniku realizacji zadania dochodzi do polepszenia warunków korzystania z obiektu czy wprowadzenia dodatkowych funkcji (w stosunku do przedmiotu wymienianego), to istnieją przesłanki do ujmowania wydatków w paragrafie inwestycyjnym.
Opisana wyżej koncepcja kwalifikowania wydatków ma potwierdzenie w stanowisku zawartym w „Klasyfikacji budżetowej” (red. W. Lachewicz, II wydanie), gdzie wskazano, że: „W przypadku gdyby doszło do przeróbek w substancji budynku czy takich związanych z dodatkowymi funkcjami, pod warunkiem poprawy warunków korzystania z obiektu, to byłoby może sklasyfikowanie wydatku jako ulepszenie (z ujęciem kosztów z tym związanych na koncie 080 „Środki trwałe w budowie”), co wiązałoby się z koniecznością zastosowania § 605 „Wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych”.
Mając na uwadze powyższe należy przyjąć, że skoro wskutek realizacji zadania nastąpić ma zmiana w substancji pomieszczenia (modernizacji), to w istocie rzeczy dojdzie do polepszenia warunków korzystania z tego pomieszczenia.
Założenie powyższe pośrednio ma także potwierdzenie w Krajowym Standardzie Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe”, gdzie m.in. stwierdzono, że: „Przez modernizację rozumie się unowocześnienie środka trwałego, polegające na dostosowaniu go do nowszych norm i standardów. W wyniku modernizacji poprawie mogą ulec zarówno parametry techniczne, jak i użytkowe środka trwałego. Modernizacja, w wyniku której zmianie ulegają parametry charakterystyczne, techniczne lub użytkowe środka trwałego może stanowić jednocześnie jego rozbudowę lub przebudowę. Niektóre modernizacje obiektów budowlanych traktowane są przez prawo budowlane jako remonty, jednak dla celów ewidencji środków trwałych stanowią one ulepszenie”.
W zakresie rozdziału należy rozważyć rozdział 92109 „Domy i ośrodki kultury, świetlice i kluby”.
Rola wójta w przedmiocie gospodarki wodnej
Sprawy załatwiane w formie decyzji administracyjnej
Wyznaczanie części nieruchomości umożliwiających dostęp do wód – art. 233 ust. 2 PrWod
W myśl powołanej regulacji właściciel nieruchomości przyległej do wód objętych powszechnym korzystaniem jest obowiązany zapewnić dostęp do wód w sposób umożliwiający to korzystanie – części nieruchomości umożliwiające dostęp do wód wyznacza wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji. Właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie z budżetu gminy, na warunkach określonych w art. 469 PrWod (art. 233 ust. 3 PrWod).
Każdemu przysługuje prawo do powszechnego korzystania z publicznych śródlądowych wód powierzchniowych, morskich wód wewnętrznych oraz z wód morza terytorialnego, jeżeli przepisy ustawy nie stanowią inaczej (art. 32 ust. 1 PrWod).
Zmiana stanu wody na gruncie – art. 234 ust. 3 PrWod i art. 235 ust. 2 PrWod
Jeżeli spowodowane przez właściciela gruntu zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie, wójt, burmistrz lub prezydent miasta, z urzędu lub na wniosek, w drodze decyzji, nakazuje właścicielowi gruntu przywrócenie stanu poprzedniego lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom, ustalając termin wykonania tych czynności (art. 234 ust. 3 PrWod). Postępowanie to zostało szczegółowo omówione w procedurze dotyczącej decyzji w sprawie naruszenia stosunków wodnych.
Właściciele gruntów mogą, w drodze pisemnej ugody, ustalić zmiany stanu wody na gruntach, jeżeli zmiany te nie wpłyną szkodliwie na inne nieruchomości lub na gospodarkę wodną, przy czym ugoda nie może dotyczyć wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi (art. 235 ust. 1 PrWod). Ugodę wykonuje się po jej zatwierdzeniu, w drodze decyzji, przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta (art. 235 ust. 2 PrWod).
Opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej – art. 272 ust. 24 PrWod i art. 273 ust. 6 PrWod
Wysokość opłaty za zmniejszenie naturalnej retencji terenowej na skutek wykonywania na nieruchomości o powierzchni powyżej 3500 m2 robót lub obiektów budowlanych trwale związanych z gruntem mających wpływ na zmniejszenie tej retencji przez wyłączenie więcej niż 70% powierzchni nieruchomości z powierzchni biologicznie czynnej na obszarach nieujętych w systemy kanalizacji otwartej lub zamkniętej ustala się jako iloczyn jednostkowej stawki opłaty, wyrażonej w m2 wielkości utraconej powierzchni biologicznie czynnej oraz czasu wyrażonego w latach (art. 272 ust. 8 PrWod). W myśl art. 272 ust. 22 PrWod wysokość tej opłaty ustala wójt, burmistrz lub prezydent miasta oraz przekazuje podmiotom obowiązanym do ponoszenia opłat za usługi wodne, w formie informacji, zawierającej także sposób obliczenia tej opłaty.
Jeżeli podmiot obowiązany do ponoszenia opłaty za usługi wodne zaniechał wykonania obowiązku zapłaty, wójt, burmistrz lub prezydent miasta określa wysokość opłaty w drodze decyzji (art. 272 ust. 24 PrWod). Decyzja tego organu wydawana jest również w przypadku nieuznania reklamacji (art. 273 ust. 6 PrWod). Od tej decyzji nie przysługuje odwołanie, tylko skarga do sądu administracyjnego (art. 273 ust. 8 PrWod).
Reklamację składa się do właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, w terminie nie dłuższym niż 14 dni od dnia otrzymania informacji z art. 272 ust. 22 PrWod (art. 273 ust. 2 PrWod).
Obowiązki sprawozdawcze
Wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast oraz inne wskazane podmioty, w zakresie swojej właściwości, sporządzają roczne sprawozdania z realizacji działań zawartych w planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, planach zarządzania ryzykiem powodziowym, programie ochrony wód morskich, za rok poprzedni i przekazują te sprawozdania ministrowi właściwemu do spraw gospodarki wodnej w terminie do dnia 28 lutego roku następnego (art. 328 ust. 1 i 2 PrWod).
W myśl art. 89 ust. 1 PrWod gminy przedkładają Państwowemu Gospodarstwu Wodnego Wody Polskie (PGW WP) corocznie, nie później niż do dnia 28 lutego, sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych za rok ubiegły, m.in. zawierające informacje o stanie wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacji zbiorczej, oczyszczalnie ścieków komunalnych oraz indywidualne systemy oczyszczania ścieków. W przypadku gdy gmina nie przekaże tego w terminie, PGW WP wzywają gminę do jego przekazania w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, jednocześnie informując gminę o sankcji za naruszenie tego obowiązku (art. 89 ust. 1a PrWod). Większość gmin spełnia swój obowiązek po ustawowym terminie albo o nim zapomina (Art. 89 PrWod Filipek/Michalski/Soberski 2022, wyd. 1/Krzysztof Filipek).
Na potrzeby aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych właściwa gmina, na której obszarze została wyznaczona aglomeracja, przekazuje PGW WP na ich wniosek, w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku, wypełnione ankiety (art. 96a ust. 1 PrWod).
W przedstawionych wypadkach ustawodawca posłużył się pojęciem gminy, a nie organu.
Zgodnie z art. 472a ust. 1 pkt 1 i 3 PrWod administracyjnej karze pieniężnej podlega, kto wbrew przepisowi art. 89 ust. 1a PrWod nie przekazuje PGW WP sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, o którym mowa w art. 89 ust. 1a PrWod oraz wbrew przepisowi art. 96a ust. 2 PrWod nie przekazuje PGW WP ankiety na potrzeby aktualizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania, o którym mowa w art. 96a ust. 2 PrWod.
Kąpieliska
Wójt, burmistrz lub prezydent miasta prowadzi i aktualizuje ewidencję kąpielisk oraz ewidencję miejsc okazjonalnie wykorzystywanych do kąpieli (art. 38 ust. 1 i art. 40 ust. 1 PrWod). Ponadto organ ten uczestniczy w procedurze określenia wykazu kąpielisk zgodnie z regulacją art. 37 PrWod oraz przyjmuje zgłoszenie w sprawie utworzenia miejsca okazjonalnie wykorzystywanego do kąpieli (art. 39 ust. 2 PrWod). Prowadzenie powyższych ewidencji oraz przekazywanie informacji w nich zawartych jest zadaniem z zakresu administracji rządowej (art. 38 ust. 7 PrWod i art. 40 ust. 7 PrWod).
Aglomeracje
Organ wykonawczy gminy co 2 lata dokonuje przeglądu obszarów i granic aglomeracji i w razie potrzeby informuje radę gminy o konieczności zmiany obszarów i granic aglomeracji (art. 92 PrWod). Odnosi się to do aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców co najmniej 2000, które wyznacza rada gminy w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego (art. 86 ust. 1 PrWod, art. 87 ust. 1 PrWod). Definicje aglomeracji i „równoważnej liczby mieszkańców” zawarte są w art. 86 ust. 3 pkt 1 i 2 PrWod.
Planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
Projekty planu ogólnego gminy, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wymagają uzgodnienia z PGW WP w zakresie dotyczącym zabudowy i zagospodarowania terenu położonego na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią (art. 166 ust. 2 PrWod). Procedura w tym zakresie z udziałem wójta, burmistrza albo prezydenta miasta uregulowana jest w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (m.in. art. 17 pkt 6 lit. „b” tiret jedenaste, art. 53 ust. 4 pkt 11).
Rewitalizacja
Projekt gminnego programu rewitalizacji wymaga uzgodnienia z PGW WP w zakresie dotyczącym zabudowy i zagospodarowania terenu położonego na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią (art. 166 ust. 2 pkt 6 PrWod).
Zgodnie z art. 17 ust. 2 pkt 4 lit. b ustawy o rewitalizacji (tiret szóste) wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po podjęciu przez radę gminy uchwały o przystąpieniu do sporządzenia gminnego programu rewitalizacji, przeprowadza konsultacje społeczne projektu tego gminnego programu i w przypadku, gdy jest to uzasadnione specyfiką obszaru rewitalizacji, występuje o zaopiniowanie tego projektu przez właściwego dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej PGW WP – w zakresie zagospodarowania obszarów szczególnego zagrożenia powodzią.
Odpowiedzialność materialna za szkodę pracownika zatrudnionego w jednostce finansów publicznych
W ocenie autora odpowiedzi, pracodawca powinien dochodzić od pracownika pokrycia szkody w w granicach wynikających z przepisów Kodeksu pracy (dalej: KP).
Pracownik, który wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych ze swej winy wyrządził pracodawcy szkodę, ponosi odpowiedzialność materialną według regulacji art. 115-122 KP. W przypadku winy nieumyślnej pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę (ale z ograniczeniem kwoty trzech jego wynagrodzeń miesięcznych) do i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Jeżeli natomiast pracownik umyślnie wyrządził szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia w pełnej wysokości.
Przy winie nieumyślnej pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę i tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda (art. 115 KP). Inaczej niż szkodzie z winy umyślnej lub w mieniu powierzonym występuje tu więc ograniczenie do straty (uszczuplenia majątku, obciążenia wprost kosztem), z wyłączeniem utraconych korzyści. Mamy zatem zasadniczo do czynienia ze stratą, czyli pewną – bardzo potocznie to określając – luką w majątku pracodawcy, którą należy zapełnić. Koszt poniesiony przez jednostkę finansów publicznych z tym związany jest wynikiem nieprawidłowości w działaniach pracownika (nieprawidłowości w realizacji przez niego zobowiązania), stąd należy przyjąć za trafny pogląd, że jednostka finansów publicznych, dbając o środki publiczne powinna dochodzić tej należności. Oczywiście w pełni znajdą zastosowanie zasady odpowiedzialności uregulowane w Kodeksie pracy, co związane jest m.in. z wyłączeniem odpowiedzialności w zakresie działania w granicach dopuszczalnego ryzyka.
Postępowanie spółki gminnej w przypadku niedostępności KSeF lub awarii systemu
Sposób działania będzie różnił się w zależności od tego czy KSef będzie niedostępny, przez co rozumieć należy sytuację, w której minister właściwy do spraw finansów publicznych zamieści w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra informację dotyczącą okresu trwania niedostępności Krajowego Systemu e-Faktur, czy też nastąpi awaria systemu.
W tym pierwszym przypadku, po myśli art. 106nh ust. 1 ustawy o VAT, podatnik będzie miał obowiązek wystawienia faktury w postaci elektronicznej zgodnie ze wzorem udostępnionym, a następnie będzie musiał ją przesłać do Krajowego Systemu e-Faktur w celu przydzielenia numeru identyfikującego fakturę w Krajowym Systemie e-Faktur, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu zakończenia okresu trwania niedostępności Krajowego Systemu e-Faktur.
Jeżeli natomiast nastąpi awaria Krajowego Systemu e-Faktur podatnik będzie musiał przesłać fakturę do KSeF w terminie 7 dni roboczych od dnia zakończenia awarii wskazanego w komunikacie o zakończeniu tej awarii (art. 106nf ust. 4 ustawy o VAT).
