Stan faktyczny
Prezydentem miasta B., jako reprezentant Skarbu Państwa (organ powiatu grodzkiego) wydał decyzję w przedmiocie aktualizacji opłaty za użytkowanie wieczyste nieruchomości należącej do spółki P. Zgodnie z art. 77 ust. 1 GospNierU opłata ta podlega aktualizacji raz na 3 lata, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty. W tym wypadku opłata wynosiła około 3% wartości gruntu, w sumie około 20 tys. zł rocznie.
Użytkownik wieczysty – spółka P. – odwołała się od tej decyzji do SKO w B. kwestionując obowiązek jej wniesienia do Skarbu Państwa. Działka, której dotyczył spór, należała bowiem do jednej ze spółek grupy kapitałowej PKP S.A. i miała być gruntem użytkowanym na cele transportu kolejowego. Te zaś – w świetle art. 8 TrKolejU – są zwolnione od opłat z tytułu użytkowania wieczystego.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. oddaliło odwołanie spółki P., wskazując, że sporny teren nie jest zajęty pod infrastrukturę kolejową, a spółka – użytkownik wieczysty – prowadzi na niej działalność związaną z infrastrukturą techniczną i energetyczną kolei (do tego celu została zresztą kilkanaście lat temu powołana) i nie zajmuje się w ogóle przewozami kolejowymi.
Postępowanie przed sądami powszechnymi
Spółka odwołała się do sądu, ale jej odwołanie i apelacja zostały także oddalone. Sądy, opierając się na opinii biegłego przyznały rację Prezydentowi B., który argumentował, że grunt nie jest przeznaczony pod transport kolejowy, opierając się na opinii biegłego sądowego.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Skargę kasacyjną złożyła spółka P. Została uwzględniona – SN uchylił wyrok apelacyjny, nakazując ponowne rozpatrzenie sprawy.
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wskazał, że opłata z tytułu użytkowania wieczystego nie jest daniną publiczną, ma cywilnoprawny charakter i rozstrzygnięcia dotyczące jej wysokości zapadłe w SKO czy w sądach mają konstytutywny, prawno-kształtujący charakter. Bezwzględnie zatem, przy orzekaniu w sprawie ustalenia opłaty za użytkowanie wieczyste, należy wziąć pod uwagę ustawowe zwolnienia z tych opłat. Skoro dany grunt, z uwagi na jego przeznaczenie (w tym wypadku – pod infrastrukturę kolejową), jest z mocy prawa zwolniony z wnoszenia takich opłat, to pozbawione sensu jest ustalanie takiej opłaty niejako „na przyszłość”, z założeniem, że będzie obowiązywać gdy grunt zmieni przeznaczenie. Gdyby to nastąpiło, zapewne w dość odległej przyszłości (biorąc pod uwagę trwałość infrastruktury kolejowej i jej znaczenie gospodarcze), to nawet zaktualizowana obecnie opłata nie będzie miała znaczenia prawnego. Gdy bowiem w przyszłości dojdzie ewentualnie do takich przekształceń, konieczne będzie ponowne ustalenie opłaty, być może dla nowego użytkownika wieczystego.
Skoro jednak zwolnienie z opłaty wynika z przeznaczenia gruntu, to jego sposób użytkowania należy dokładnie ocenić, nie poprzestając na jednej, fragmentarycznie branej pod uwagę opinii biegłego, w dodatku, gdy opinia ta jest sprzeczna z inną opinią biegłego, wydaną przed sądem niższej instancji.
