Projekt ustawy ma za zadanie dostosować obecną strukturę organów administracji publicznej do reformy procesu inwestycyjno-budowlanego przewidzianej w projekcie ustawy – Kodeks urbanistyczno-budowlany. Wejście w życie Kodeksu urbanistyczno-budowlanego pociąga za sobą uchylenie ustawy z 7.7.1994 r. Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1332 ze zm., dalej PrBud), w której uregulowano m.in. zakres działania organów administracji publicznej właściwej w sprawach projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych.

Nowoprojektowany Kodeks urbanistyczno-budowlany będzie regulował proces inwestycyjno-budowlany od strony przepisów materialnych i procesowych. Zabraknie w nim jednak przepisów regulujących organizacje i funkcjonowanie organów administracji publicznej właściwych w sprawach uregulowanych w Kodeksie, czyli organów administracji inwestycyjnej i nadzoru budowlanego.

Administracja inwestycyjna

Dotychczasowe organy administracji architektoniczno-budowlanej zostaną zastąpione organami administracji inwestycyjnej. Organami administracji inwestycyjnej będą starosta, wojewoda i minister. Przez ustanowienie ministra organem administracji inwestycyjnej i wyposażenie go w środki kontroli i nadzoru (art. 6, 8, 9 projektu ustawy) likwiduje się pozorne zwierzchnictwo organu II stopnia nad organem I stopnia. Minister, w przeciwieństwie do Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, po stwierdzeniu nieprawidłowości w trakcie rozpatrywania odwołania od decyzji pierwszo-instancyjnej, będzie miał narzędzia pozwalające mu je skorygować. Ponadto minister będzie mógł zlecić dokonanie określonych czynności w ramach prowadzonej przez niego kontroli wobec organów administracji inwestycyjnej – Głównemu Inspektorowi Nadzoru Budowlanego, a w przypadku starostów – wojewódzkiemu inspektorowi nadzoru budowlanego.

Do zakresu obowiązków nowych organów będzie należało prowadzenie postępowań:

1) w sprawie zgody inwestycyjnej,

2) w sprawie podziałów nieruchomości oraz scalenia i ponownego podziału nieruchomości,

3) w sprawie wywłaszczeń oraz ustanawianie publicznych ograniczeń sposobu korzystania z nieruchomości i odszkodowań z tym związanych i zwrotów nieruchomości,

4) w sprawie decyzji zintegrowanej,

Dodatkowo organy administracji inwestycyjnej będą wprowadzały dane do rejestru urbanistyczno-budowlanego na zasadach określonych w nowym Kodeksie.

Organy nadzoru budowlanego

Nie zmieni się za to obecna struktura organów nadzoru budowlanego. Organami nadzoru budowlanego będą powiatowy inspektor nadzoru budowlanego, wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego. Zmieni się jednakże sposób powoływania powiatowego i wojewódzkiego inspektora pracy. Aktualnie inspektorowie są powoływani odpowiednio przez starostów i wojewodów. Powiatowego inspektora nadzoru budowlanego za zgodą Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego i po zasięgnięciu niewiążącej opinii starosty będzie powoływał wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego. Z kolei wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego będzie powoływał Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego po zasięgnięciu opinii wojewody. W przypadku odwołania ze stanowiska powiatowego i wojewódzkiego wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego nie będzie potrzeby zasięgania opinii starosty ani wojewody.

Kontrola nadzoru budowlanego

Nowa ustawa przesądzi wprost w art. 16 ust. 4, że w celu zapewnienia organom nadzoru budowlanego możliwości skutecznego działania w zakresie nałożonych na nie obowiązków kontrolnych, właściwy miejscowo komendant Policji jest obowiązany, na wniosek organu nadzoru budowlanego, do zapewnienia jemu lub osobie działającej z jego upoważnienia, pomocy Policji w trakcie czynności kontrolnych. Dodatkowo wprowadza się przepis, który wyłącza stosowanie do kontroli przeprowadzanych przez organy nadzoru budowlanego przepisów rozdziału 5 ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1829 ze zm.). Ograniczenia wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (ograniczona ilość dni kontroli) czynią niemożliwym w praktyce wykonywanie zadań nadzoru budowlanego wobec przedsiębiorców.