Od 24.2.2022 r., czyli od dnia wybuchu wojny w Ukrainie obowiązuje specjalna ustawa, na mocy której umożliwiono między innymi przyznanie osobom uciekającym przed wojną jednorazową pomoc, możliwość uzyskania numeru PESEL, pomoc dla osób, które pomagają i dają nocleg osobom z Ukrainy w wysokości 40 zł za osobę na dzień. Ustawa przewiduje również specjalny tryb umożliwienia osobom z Ukrainy podejmowania w Polsce pracy, który został bardzo uproszczony i polega przede wszystkim na tym, że pracodawca musi zgłosić pracownika na specjalnej stronie internetowej.

Ponad 66 tysięcy osób z Ukrainy znalazło już prace na mocy specustawy

Dotychczas, zgodnie z danymi prezentowanymi przez resort pracy, liczba obywateli Ukrainy podejmujących zatrudnienie na polskim rynku pracy przekroczyła już 66 tys. osób. Do tej pory zatrudnienie znalazło 66,8 tys. osób: najwięcej w woj. mazowieckim (14,1 tys.), wielkopolskim (7 tys.) i śląskim (5,8 tys.). Resort pracy podał również dane obejmujące grupy zawodów, w których pracę znalazły osoby uciekające przed wojną. Pięć największych z nich to:

  1. Pracownicy wykonujący prace proste: 31,7 tys.
  2. Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy: 9,5 tys.
  3. Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń: 6,8 tys.
  4. Pracownicy usługi sprzedawcy: 6,6 tys.
  5. Pracownicy biurowi: 5,7 tys.

Już prawie milion osób z Ukrainy otrzymało numer PESEL

Zgodnie z danymi przekazanymi przez MSWiA na dzień 14 kwietnia już ponad 927 tysięcy osób z Ukrainy otrzymało numer PESEL. Z tej grupy 48,3% stanowią dzieci, 44,7% to kobiety w wieku 18–65 lat, 3,6% stanowią mężczyźni w wieku 18–65 lat, a 3,4% to osoby w wieku powyżej 65 roku życia. Jak widać, większość osób to dzieci i kobiety. Proporcja od samego początku jest utrzymywana. Według danych Straży Granicznej do Polski od 24.2.2022 r. przyjechało już ponad 2,78 miliona osób, natomiast ponad 800 tysięcy wyjechało już z poza granice RP. Prezentowane dane nie wskazują, ile z tych osób mogło wyjechać i ponownie wrócić, natomiast widać, że ostatnio podobna liczba osób wjeżdża i wyjeżdża z Polski.

Najważniejsze zmiany jakie zostały wprowadzone w ramach kwietniowej nowelizacji wprowadzone w ustawie to:

1. dodanie do zbioru danych przechowywanych w rejestrze obywateli Ukrainy, którzy przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z terytorium Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa i złożyli wniosek o zarejestrowanie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, kolejnych danych tj. unikalnego numeru ewidencyjnego nadanego przez organ ukraiński, jeżeli występuje, miejsca urodzenia oraz kraju urodzenia, jeżeli występuje;

2. umożliwienie incydentalnego upoważnienia osób niezatrudnionych w urzędach gmin (miast) do realizacji czynności związanych z nadawaniem numeru PESEL obywatelom Ukrainy; przepis będzie miał charakter epizodyczny i będzie obowiązywał przez 18 miesięcy od 24.2.2022 r.;

3. dopuszczenie w okresie do 31.8.2022 r. tymczasowego wykorzystania obiektu budowlanego innego niż budynek zamieszkania zbiorowego, który nie spełnia wymagań przepisów techniczno-budowlanych, przeciwpożarowych oraz higieniczno-sanitarnych, jeżeli przy takim sposobie jego użytkowania występujące w nim warunki zapewniają spełnienie podstawowych wymagań w zakresie nośności i stateczności konstrukcji oraz bezpieczeństwa użytkowania, bezpieczeństwa pożarowego a także w zakresie higieny, zdrowia i środowiska;

4. umożliwienie sfinansowania z Funduszu Pomocy kosztów związanych z zapewnianiem bezpieczeństwa uchodźcom w tym wydatków związanych z przemieszczaniem się, zakwaterowaniem, wyżywieniem i wyposażeniem funkcjonariuszy służb podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych a także wydatków lub kosztów poniesionych na realizację tych zadań;

5. utworzenie w Banku Gospodarstwa Krajowego Funduszu Gwarancji Kryzysowych, w ramach, którego udzielane będą gwarancje i poręczenia spłaty kredytów lub innych zobowiązań, zaciągniętych przez przedsiębiorców;

6. umożliwienie zatrudniania obywateli Ukrainy w strukturach administracji samorządowej oraz w strukturach administracji rządowej, bez konieczności potwierdzania znajomości języka polskiego. W ramach struktur administracji samorządowej, o których mowa w art. 2 ustawy z 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z 2022 r. poz. 530), obywatele Ukrainy będą mogli być zatrudniani na stanowiskach pomocniczych i obsługowych; z kolei, w strukturach administracji rządowej, obywatele Ukrainy będą mogli być zatrudniani – zarówno w ramach korpusu służby cywilnej jak i poza korpusem służby cywilnej – na stanowiskach pracy, na których wykonywana praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa;

7. wsparcie ukraińskiego środowiska naukowego przez ułatwienie podejmowania przez kadrę akademicką zatrudnienia w polskich uczelniach. Zgodnie z art. 116 ustawy z 20.7.2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, osoby zatrudniane na stanowiskach nauczycieli akademickich w polskich uczelniach muszą posiadać tytuł zawodowy, stopień naukowy lub stopień w zakresie sztuki, lub tytuł profesora wymagany dla danego stanowiska; zagraniczne tytuły lub stopnie osób, które w Polsce chciałyby podjąć zatrudnienie na stanowiskach nauczycieli akademickich, powinny być uznane w Polsce za równoważne, na zasadach określonych w ww. ustawie; w celu umożliwienia osobom, które uzyskały stopnie lub tytuły w Ukrainie, podejmowania zatrudnienia w polskich uczelniach na stanowiskach nauczycieli akademickich, ustawa wprowadza mechanizm umożliwiający odstąpienie od konieczności spełniania wymagań określonych dla tych stanowisk w zakresie stopni lub tytułu;

8. monitorowanie aktywności zawodowej lekarzy i lekarzy dentystów a także pielęgniarek i położnych posiadających warunkowe prawo wykonywania zawodu poprzez wprowadzenie obowiązku zgłaszania do ministra właściwego do spraw zdrowia w terminie 7 dni od dnia rozpoczęcia udzielania świadczeń zdrowotnych w danym podmiocie, w jakim podmiocie leczniczym i na jaki okres zostali zatrudnieni;

9. umożliwienie tymczasowego wykonywanie zawodu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lekarzom i lekarzom dentystom z państw spoza Unii Europejskiej w celu udzielania pomocy medycznej (świadczeń opieki zdrowotnej) obywatelom Ukrainy, którzy przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

10. wprowadzenie regulacji prawnych umożliwiających Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odstąpienie od wszczynania postepowania z urzędu lub zawieszenie postępowań wszczętych przed dniem rozpoczęcia konfliktu zbrojnego na Ukrainie; w związku z toczącym się konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy i istniejącymi w związku z tym poważnymi trudnościami w skontaktowaniu się ze stroną postępowania z zakresu ubezpieczeń społecznych lub możliwością przedłożenia przez nią niezbędnych dla toczącego się postępowania dokumentów wytworzonych na terytorium Ukrainy, wprowadzono ww. regulacje umożliwiające Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych lub Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odstąpienie od wszczynania postępowania z urzędu lub zawieszenie postępowań wszczętych przed dniem rozpoczęcia działań wojennych prowadzonych na terytorium Ukrainy i niezakończonych do tego dnia, jak również postępowań wszczętych od tej daty;

11. zapewnienie możliwości rozliczenia (sfinansowania ze środków publicznych) świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych wszystkim osobom, które w okresie: 24.2.2022 r. – 12.3.2022 r. wjechały legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy.

W ramach nowelizacji ustawy z 8.4.2022 r. wprowadzono zmiany w kilku innych ustawach, między innymi:

1. w ustawie z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – zmiany wprowadzone do tej ustawy mają na celu:

  • umożliwienie odliczenia od podstawy obliczenia podatku darowizn, których wartość wytworzenia lub koszt nabycia podatnik zaliczył do kosztów uzyskania przychodów; podatnik zyska prawo do dodatkowej preferencji polegającej na odliczeniu od dochodu również wartości darowizny przekazanej na rzecz organizacji pozarządowych, której koszt wytworzenia lub cenę nabycia zaliczył już do kosztów podatkowych; dodany przepis znajdzie zastosowanie do darowizn przekazanych w okresie od 24.2.2022 r. do 31.12.2022 r.,
  • umożliwienie obywatelom Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy, złożenie oświadczenia o przeniesieniu swojego ośrodka interesów życiowych do Rzeczypospolitej Polskiej i uzyskanie statusu polskiego rezydenta podatkowego od pierwszego dnia przyjazdu do Rzeczypospolitej Polskiej;

2. w ustawie z 20.4.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy – zmiany wprowadzone do tej ustawy mają na celu:

  • umożliwienie powiatowym urzędom pracy ponoszenie wydatków z Funduszu Pracy i środków Europejskiego Funduszu Społecznego na aktywne docieranie z informacją o możliwościach wsparcia, do osób które dotychczas nie zarejestrowały się w urzędzie jako poszukujące pracy lub osoby bezrobotne, a które potencjalnie byłyby zainteresowane ofertą urzędów pracy. Zmiana ta umożliwi dotarcie z ofertą pracy do uchodźców z Ukrainy,
  • wsparcie cudzoziemców, w tym obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w konsekwencji konfliktu zbrojnego na terenie tego kraju, w sfinansowaniu kosztów postępowania nostryfikacyjnego lub postępowania w sprawie potwierdzenia ukończenia studiów na określonym poziomie.

Biorąc pod uwagę, że sytuacja na terytorium Ukrainy w wielu miejscach nie pozwala na powrót do domów, to polski rynek pracy będzie musiał się przygotować na wiele wyzwań, szczególnie, że obecne przepisy będą umożliwiały podejmowanie pracy kolejnym grupom pracowników.