Pojęcie interesu faktycznego i interesu prawnego nie są pojęciami tożsamymi i nie mogą być one stosowane jako synonimy.

W przepisach KPA ustawodawca posługuje się pojęciem interesu prawnego m.in. w zakresie rozumienia strony postępowania administracyjnego czy też podstawy do wydania zaświadczenia. Także w innych aktach prawnych np. ustawie Prawo geodezyjne i kartograficzne używa on tego zwrotu np. w odniesieniu do możliwości uzyskania wypisu z rejestru gruntów przez osobę nie będącą właścicielem lub posiadającą tytuł prawny do korzystania z nieruchomości.  

Pojęcie interesu prawnego nie zostało zdefiniowane, choć ustawodawca wiąże z nim możliwość kształtowania sytuacji prawnej danego podmiotu. Zagadnienie to było wielokrotnie przedmiotem analizy judykatury. 

Orzecznictwo

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22.10.2021, II GSK 900/21, Legalis; stwierdził, że pojęcie interesu prawnego w postępowaniu administracyjnym, na którym oparta jest legitymacja procesowa strony, nie zostało ustawowo zdefiniowane. W orzecznictwie sądowym i piśmiennictwie utrwalony jest pogląd, że o tym, czy wnioskodawca ubiegający się o udział w postępowaniu ma interes prawny w danej sprawie, decyduje norma prawa materialnego, na której oparto zaskarżony akt administracyjny, i z której podmiot legitymujący się tym interesem może wywodzić swoje uprawnienia. Interes prawny to zatem taki interes, który jest chroniony przez prawo, a ochrona ta polega na możliwości żądania od organu administracji podjęcia określonych czynności mających na celu zrealizowanie interesu lub usunięcia zaistniałego zagrożenia. Aby interes prawny mógł być zaspokojony, musi być on interesem osobistym, własnym, indywidualnym, znajdującym swoją podstawę w konkretnym przepisie prawa materialnego oraz potwierdzenie w okolicznościach faktycznych.

Od tak rozumianego interesu prawnego należy odróżnić interes faktyczny, w ramach którego podmiot jakkolwiek pozostaje bezpośrednio zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej, jednak nie można wskazać przepisu prawa, który stanowiłby podstawę jego roszczenia i w konsekwencji uprawniał go do żądania stosownych czynności od organu administracji. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że interes faktyczny to interes indywidualny, który nie został w żaden wyraźny sposób wzięty pod ochronę przez obowiązujące prawo. Stwierdzenie istnienia interesu prawnego polega na ustaleniu związku o charakterze materialnoprawnym między obowiązującą normą prawa materialnego a sytuacją prawną konkretnego podmiotu prawa, polegającego na tym, że akt stosowania tej normy może mieć wpływ na sytuację prawną podmiotu w zakresie jego pozycji materialnoprawnej. Jeżeli natomiast akt stosowania danej normy nie wywiera bezpośredniego wpływu na sferę sytuacji prawnej danego podmiotu, wówczas nie można mówić o interesie prawnym strony, a więc także o statusie strony w postępowaniu, w którym dochodzi do konkretyzacji danej normy prawnej.

Pojęcie interesu prawnego jest kategorią normatywną, mającą swoje źródło w przepisach regulujących sposób załatwienia sprawy i stanowiących podstawę prawną jej rozstrzygnięcia i ściśle związaną z przedmiotem prowadzonego postępowania. Za ugruntowany uznać należy pogląd, że przez interes prawny, w przeciwieństwie do interesu faktycznego, rozumie się przyznany przepisami prawa materialnego zakres uprawnień podmiotu, kształtujący jego sytuację prawną.