Zagadnienia wstępne

W Dz.U. z 2021 r. pod poz. 1641 opublikowano ustawę z 11.8.2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (dalej: OtwarteDanePonWykU). 

Podmiotami zobowiązanymi do udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania są podmioty wymienione w art. 3 OtwarteDanePonWykU, czyli m.in. jednostki sektora finansów publicznych i inne państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, inne osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, współfinansowane lub współnadzorowane przez podmioty publiczne, a także związki tych wszystkich podmiotów itd. 

Przepisów OtwarteDanePonWykU nie stosuje się do podmiotów wymienionych w art. 4 OtwarteDanePonWykU (na zasadach w nim określonych), czyli m.in. do jednostek publicznej radiofonii i telewizji oraz Polskiej Agencji Prasowej S.A., państwowych instytucji kultury, samorządowych instytucji kultury oraz innych podmiotów prowadzących działalność kulturalną (z wyjątkiem muzeów państwowych i muzeów samorządowych oraz bibliotek publicznych), podmiotów oświatowych, zakładów karnych i aresztów śledczych itd. 

Każdemu przysługuje prawo do ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego:

  • udostępnianych w BIP podmiotu zobowiązanego lub w portalu danych, lub w innym systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego;
  • przekazanych na wniosek o ponowne wykorzystywanie. 
Ważne

Prawo do ponownego wykorzystywania podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Zasady tego ograniczenia określa art. 6 OtwarteDanePonWykU.

Przepisy OtwarteDanePonWykU nie naruszają:

  • prawa dostępu do informacji publicznej ani wolności jej rozpowszechniania, ani przepisów innych ustaw określających zasady, warunki i tryb dostępu lub ponownego wykorzystywania informacji będących informacjami sektora publicznego;
  • przepisów o ochronie danych osobowych. 

Zasady udostępniania i przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania

Podmiot zobowiązany w porównywalnych sytuacjach udostępnia lub przekazuje informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania na takich samych zasadach. Zasady te określają przepisy art. 8–13 OtwarteDanePonWykU. 

Podmiot zobowiązany:

  • jeżeli to możliwe, udostępnia lub przekazuje informacje sektora publicznego, jako otwarte dane, w celu ponownego wykorzystywania;
  • który udostępnia lub przekazuje informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania z użyciem systemów teleinformatycznych, jest obowiązany do stosowania formatów danych oraz protokołów komunikacyjnych i szyfrujących, jeżeli to możliwe w formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego wraz z metadanymi;
  • który udostępnia informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania przez interfejs programistyczny aplikacji (API), zapewnia dostępność, stabilność, jednolitość sposobu korzystania i standardów, łatwość i utrzymanie przez cały cykl użytkowania oraz bezpieczeństwo stosowanego API;
  • nie ma obowiązku tworzenia informacji sektora publicznego, ich przetwarzania w sposób lub w formie wskazanych we wniosku o ponowne wykorzystywanie oraz sporządzania z nich wyciągów, jeżeli spowoduje to konieczność podjęcia nieproporcjonalnych działań przekraczających proste czynności;
  • może udostępniać lub przekazać w celu ponownego wykorzystywania kod źródłowy lub inne elementy programu komputerowego opracowanego w ramach realizacji zadań publicznych. 

Podmiot zobowiązany niezwłocznie publikuje w systemie teleinformatycznym, w którym udostępnia informacje sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania, informacje o zaprzestaniu udostępniania lub aktualizowania takich informacji oraz informacje dotyczące dostępności informacji sektora publicznego udostępnianych za pośrednictwem API, w tym w szczególności danych dynamicznych. 

Warunki ponownego wykorzystywania

Informacje sektora publicznego udostępnia się lub przekazuje w celu ponownego wykorzystywania bezwarunkowo, z wyjątkiem określonych przypadków.

Podmiot zobowiązany określa warunki ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, mających cechy utworu lub przedmiotu praw pokrewnych w rozumieniu prawa autorskiego lub stanowiących bazę danych w rozumieniu przepisów o ochronie baz danych lub objętych prawami do odmian roślin w rozumieniu przepisów o ochronie prawnej odmian roślin, do których przysługują mu prawa, w szczególności zobowiązując użytkownika do poinformowania o nazwisku, imieniu lub pseudonimie twórcy lub artysty wykonawcy, jeżeli jest znany.

Ponadto, podmiot zobowiązany może też określić warunki ponownego wykorzystywania:

  • dotyczące obowiązku poinformowania o źródle, czasie wytworzenia i pozyskania informacji sektora publicznego od podmiotu zobowiązanego lub
  • dotyczące obowiązku poinformowania o przetworzeniu informacji sektora publicznego ponownie wykorzystywanych, lub
  • dotyczące zakresu odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego za udostępniane lub przekazywane w celu ponownego wykorzystywania informacje sektora publicznego, w szczególności za dostępność, poprawność, aktualność, kompletność lub jakość udostępnianych lub przekazywanych informacji, lub
  • informacji sektora publicznego stanowiących lub zawierających dane osobowe.

Natomiast muzea państwowe, muzea samorządowe, biblioteki publiczne, biblioteki naukowe, biblioteki pedagogiczne i archiwa mogą określić inne niż wymienione wyżej warunki ponownego wykorzystywania ograniczające wykorzystywanie informacji sektora publicznego, w działalności:

  • komercyjnej lub na określonych polach eksploatacji, jeżeli dotyczą zbiorów o charakterze martyrologicznym oraz zawierają godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej, a także herby, reprodukcje orderów, odznaczeń lub odznak honorowych, odznak lub oznak wojskowych bądź innych odznaczeń;
  • niekomercyjnej, jeżeli są powiązane z obiektami objętymi roszczeniami lub prawami osób trzecich lub niebędącymi własnością podmiotu zobowiązanego. 

Podmiot zobowiązany może określić warunki ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego, stosując standardowe otwarte licencje.

Ważne

Określone przez podmiot zobowiązany warunki ponownego wykorzystywania muszą być obiektywne, proporcjonalne, niedyskryminacyjne oraz nie mogą ograniczać w sposób nieuzasadniony możliwości ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego.

Zasady ustalania opłat za ponowne wykorzystywanie

Informacje sektora publicznego udostępnia się lub przekazuje w celu ponownego wykorzystywania bezpłatnie, z wyjątkiem przypadków określonych w OtwarteDanePonWykU. Podmiot zobowiązany może nałożyć opłatę za ponowne wykorzystywanie, jeżeli przygotowanie lub przekazanie informacji w sposób lub w formie wskazanych we wniosku o ponowne wykorzystywanie wymaga poniesienia dodatkowych kosztów.

Ustalając wysokość opłaty uwzględnia się koszty:

  • przygotowania lub przekazania informacji sektora publicznego w określony sposób lub w określonej formie oraz inne czynniki, które będą brane pod uwagę przy rozpatrywaniu wniosków o ponowne wykorzystywanie, mogących mieć wpływ w szczególności na koszt lub czas przygotowania lub przekazania informacji (koszty te mogą obejmować koszty czynności związanych z anonimizacją lub ze środkami zastosowanymi w celu ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa);
  • gromadzenia, produkowania, reprodukowania, rozpowszechniania, ochrony i ustalania praw. Wysokość opłaty nie może przekroczyć sumy tych kosztów wraz z rozsądnym zwrotem z inwestycji, jednak nie wyższym niż 5 punktów procentowych powyżej stopy referencyjnej NBP.

Wysokość opłaty nie może przekroczyć sumy kosztów poniesionych bezpośrednio w celu przygotowania lub przekazania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania w określony sposób lub w określonej formie.

Warto zaznaczyć, że muzea państwowe i muzea samorządowe, w przypadku udostępniania lub przekazywania informacji sektora publicznego w celu ponownego wykorzystywania w celach innych niż niekomercyjne o charakterze badawczym, naukowym lub edukacyjnym, mogą nałożyć wyższą opłatę.

Na żądanie wnioskodawcy podmiot zobowiązany wskazuje sposób obliczenia opłaty za ponowne wykorzystywanie w odniesieniu do złożonego przez tego wnioskodawcę wniosku o ponowne wykorzystywanie.

Dane badawcze, dane dynamiczne i dane o wysokiej wartości

Dane badawcze, będące w posiadaniu podmiotów, o których mowa w art. 7 ust. 1 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce (m.in. uczelnie, instytuty: naukowe PAN, badawcze oraz działające w ramach Centrum Łukasiewicz itd.), podlegają bezpłatnie ponownemu wykorzystywaniu, jeżeli zostały wytworzone lub zgromadzone w ramach działalności naukowej finansowanej ze środków publicznych oraz są już publicznie udostępniane w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego, w szczególności w repozytorium instytucjonalnym lub tematycznym.

Podmiot zobowiązany, udostępniając te dane, wraz z ich udostępnieniem informuje o braku warunków ponownego wykorzystywania albo określa te warunki.

Ważne

Zgodnie z art. 24 OtwarteDanePonWykU, dane dynamiczne udostępnia się w celu ponownego wykorzystywania: 

  • niezwłocznie po ich zgromadzeniu;
  • za pośrednictwem API;
  • jeżeli to możliwe – do zbiorczego pobrania.

W przypadku gdy udostępnianie w celu ponownego wykorzystywania danych dynamicznych niezwłocznie po ich zgromadzeniu, za pośrednictwem API, przekraczałoby możliwości finansowe lub techniczne podmiotu zobowiązanego, dane te udostępnia się w terminie późniejszym, bez uszczerbku dla możliwości wykorzystania ich potencjału gospodarczego i społecznego. Przepisy te wejdą w życie 8.3.2022 r.

Natomiast dane o wysokiej wartości udostępnia się w celu ponownego wykorzystywania: 

  • bezpłatnie;
  • w formacie nadającym się do odczytu maszynowego;
  • za pośrednictwem API;
  • jeżeli to możliwe – do zbiorczego pobrania.

Program otwierania danych

W celu zwiększenia ilości oraz poprawy jakości informacji sektora publicznego i danych prywatnych oraz metadanych opisujących ich strukturę, udostępnianych w portalu danych, minister informatyzacji opracowuje Program otwierania danych uwzględniając w szczególności:

  • aktualny stan danych udostępnianych jako otwarte dane;
  • obowiązujący stan prawny;
  • kierunki rozwoju polityki otwartych danych;
  • wyniki przeglądu prowadzonej polityki otwartych danych;
  • możliwości finansowania projektowanych rozwiązań;
  • możliwości wspierania nowoczesnych technologii wykorzystujących otwarte dane;
  • współpracę z interesariuszami otwartych danych.

Portal danych

Informacje sektora publicznego o szczególnym znaczeniu dla rozwoju innowacyjności w państwie lub rozwoju społeczeństwa informacyjnego, które ze względu na sposób przechowywania i udostępniania pozwalają na ich ponowne wykorzystywanie w rozumieniu OtwarteDanePonWykU, są udostępniane w portalu danych.

Pełnomocnicy do spraw otwartości danych

Realizowanie działań mających na celu zwiększenie ilości i poprawę jakości informacji sektora publicznego udostępnianych w portalu danych w celu ponownego wykorzystywania powierza się pełnomocnikom do spraw otwartości danych.

Pełnomocnika do spraw otwartości danych powołuje się w urzędzie obsługującym ministra kierującego działem administracji rządowej, w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz w Głównym Urzędzie Statystycznym.

Ważne

Pełnomocnika powołuje i odwołuje kierownik jednostki organizacyjnej. W zakresie wykonywanych zadań pełnomocnik podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej, w której powołano pełnomocnika.

Obsługę merytoryczną, organizacyjno-prawną, techniczną i kancelaryjno-biurową pełnomocnika zapewnia ministerstwo albo inny urząd, w którym powołano pełnomocnika.

Ponowne wykorzystywanie informacji sektora publicznego przekazywanych na wniosek

Wniosek o ponowne wykorzystywanie wnosi się do podmiotu zobowiązanego w przypadkach, gdy informacje sektora publicznego:

Ważne

Wniosek o ponowne wykorzystywanie wnosi się do podmiotu zobowiązanego w przypadkach, gdy informacje sektora publicznego:

  • nie są udostępniane w BIP lub w portalu danych;
  • są udostępniane w innym systemie teleinformatycznym i nie zostały określone warunki ponownego wykorzystywania lub opłaty za ponowne wykorzystywanie albo nie poinformowano o braku takich warunków lub opłat;
  • będą wykorzystywane na warunkach innych niż zostały dla tych informacji określone;
  • są udostępniane lub zostały przekazane na podstawie innych ustaw określających zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami sektora publicznego. 

Wniosek może dotyczyć umożliwienia ponownego wykorzystywania, w sposób stały i bezpośredni w czasie rzeczywistym, informacji sektora publicznego gromadzonych i przechowywanych w systemie teleinformatycznym podmiotu zobowiązanego. 

Zasady składania i rozpatrywania wniosków określają przepisy art. 39–44 OtwarteDanePonWykU.

Ważne

Z dniem wejścia w życie OtwarteDanePonWykU utraci moc ustawa z 25.2.2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1446).