Niemal tuż po tym, jak rząd wprowadził ograniczenia w poruszaniu się oraz liczne zakazy dla obywateli z powodu pandemii koronawirusa – w internecie pojawił się wzór oświadczenia, którego autor zaleca wożenie go przy sobie i okazywanie służbom w przypadku zatrzymania, np. w drodze do sklepu, rodziny czy pracy. Zaroiło się także od „dobrych i sprawdzonych” rad, które mają uchronić przed mandatem. Kierowcy natychmiast zaczęli udostępniać wzór oświadczenia, by wspomóc kolegów za kółkiem. Jego treść (oświadczenie nie jest zbyt długie) ma rzekomo uchronić przed mandatem lub karą administracyjną.

Co napisano w oświadczeniu?

Okazujący oświadcza, że:

– jest w trakcie zaspokajania niezbędnych potrzeb życiowych (o takich mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów);

– odmawia wyjaśnień na temat szczegółów owych potrzeb (krótko mówiąc, nie zamierza się tłumaczyć);

– zapowiada – w przypadku skierowania przez policję sprawy do sądu – złożenie doniesienia na funkcjonariuszy do prokuratury za przekroczenie uprawnień na szkodę interesu prywatnego (art. 231 KK), zagrożonego karą pozbawienia wolności do lat trzech, oraz

– zawiadomienie o wystawieniu dokumentu, w którym poświadczono nieprawdę o okolicznościach mających znaczenie prawne, za co grozi do pięciu lat więzienia.

Co o skuteczności takiego oświadczenia myślą prawnicy?

Marta Lech, adwokat:

– Jestem sceptycznie nastawiona do takich oświadczeń, mimo że mam wątpliwości, czy legalne są obowiązujące obostrzenia i wynikające z tego kary finansowe – mandaty. Policja wykonuje polecenia i nie dokonuje interpretacji zgodności przepisów z konstytucją czy innymi ustawami. Stąd wszelką polemikę z funkcjonariuszami zasadniczo odradzam. Policja może ukarać obywatela mandatem lub skierować wniosek do sanepidu o ukaranie.

Obywatel ma prawo jednak nie przyjąć mandatu – co w tym przypadku zalecam – i wówczas przed sądem w sprawie o wykroczenie powoływać się na argumentację prawną. Ponieważ sądy, co do zasady, nie prowadzą obecnie rozpraw, nie ma jeszcze żadnych wyroków, które mogłyby stanowić ewentualny precedens i ujawniać linię orzeczniczą.

Ponieważ mandaty stanowią źródła dochodu samorządów, a kary administracyjne wymierzane w drodze decyzji administracyjnej dochód budżetu państwa, przypuszczam, że większą popularnością będzie cieszyć się druga z możliwych procedur ukarania obywatela – wniosek do sanepidu o zastosowanie kary. Tym bardziej że decyzja sanepidu opatrzona jest rygorem natychmiastowej wykonalności, a kary wymierzane w tym trybie są zdecydowanie wyższe niż mandaty. Nie oznacza to, że nie można się od decyzji odwołać (jedynie w trybie postępowania administracyjnego, i to nie przed sądem powszechnym, lecz administracyjnym), tylko że odwołanie nie wstrzymuje natychmiastowej egzekucji.

Odwołanie może być rozpoznawane przez bardzo długi czas, a pieniądze zostaną ściągnięte.

Drugi sposób to gotowe i sprawdzone wymówki. Na liście: jazda do pracy, sklepu spożywczego czy apteki. To wystarczające powody.

Najważniejsze jest, by zachować opanowanie i okazywać szacunek funkcjonariuszowi. Stawianie się i pyskówki nie doprowadzą do polubownego rozwiązania sprawy, jakim mogłoby być pouczenie.

Czasem warto jest także spróbować nagrać interwencję (wcześniej o zamiarze poinformujmy funkcjonariusza). Może się to okazać ważnym dowodem w sprawie, a także elementem powstrzymującym funkcjonariusza od nadużycia swoich kompetencji.

W samochodzie warto mieć przy sobie maseczkę, rękawiczki i płyn dezynfekujący. Wprawdzie nie ma wyraźnego przepisu do tego obligującego, ale fakt ich posiadania świadczy o tym, że poważnie podchodzimy do problemu koronawirusa. W dodatku przecież w trakcie nawet najkrótszej podróży możemy zostać zmuszeni wysiąść z auta – zatankować czy dolać olej. Na stacji benzynowej obowiązuje już wprost obowiązek zakrywania nosa i ust i noszenia rękawiczek.