Stan faktyczny i pytanie prawne

„E.” sp. z o.o. domagała się zapłaty wierzytelności od dłużnika – A.P. W trakcie postępowania ogłoszono upadłość wierzyciela i do postępowania wstąpił syndyk, który poparł powództwo „E.” sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej. Sąd II instancji skierował do SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy syndyk masy upadłości, wytaczając na podstawie art. 144 ust. 2 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe, t. jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 2344 ze zm., dalej jako: PrUp) powództwo w imieniu własnym, ale na rzecz upadłego, może domagać się zasądzenia na swoją rzecz, a nie na rzecz upadłego?”.

Po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Zgodnie z art. 144 ust. 2 PrUp, wyżej wskazane postępowania syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Sąd wskazał, że na skutek ogłoszenia upadłości dochodzi do rozdzielnia legitymacji materialnej i procesowej (zob. postanowienie SN z 21.7.2011 r., V CZ 37/11, Legalis; wyrok SN z 16.1.2009 r., III CSK 244/08, Legalis).

Istnieją jednak rozbieżności co do tego, na czyją rzecz sąd powinien zasądzić ewentualne należności. Przyjmuje się, że w postępowaniach sądowych dotyczących masy upadłości, a określonych w art. 144 ust. 1 PrUp, jedynie syndykowi przysługuje tzw. legitymacja formalna, a więc to tylko on jest stroną w znaczeniu formalnym (procesowym), działając w tym postępowaniu we własnym imieniu. Upadły, będąc stroną w znaczeniu materialnym, pozbawiony jest legitymacji formalnej do występowania w tych postępowaniach, a podstawienie syndyka w miejsce upadłego ma bezwzględny charakter, a więc legitymację procesową ma tylko podmiot podstawiony, a zatem syndyk. Zatem to syndyk działający w imieniu własnym jest adresatem orzeczenia zawartego w wyroku wydanym w sprawie toczącej się z jego udziałem.

Prezentowany jest również pogląd, że brak legitymacji formalnej upadłego nie jest równoznaczny z brakiem po jego stronie zdolności prawnej. Skutki ogłoszenia upadłości dotyczą sfery jego zdolności do czynności prawnych. Syndyk prowadzi postępowania sądowe na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym, a świadczenia dochodzone przez syndyka lub przeciwko niemu podlegają zasądzeniu na rzecz lub od upadłego.

Postanowienie SN

Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały, pytanie prawne zadane w konkretnej sprawie nie dotyczyło bowiem jej stanu faktycznego. Syndyk przyłączył się do toczącego się już postępowania a nie wytoczył powództwo. W uzasadnieniu postanowienia SN wyjaśnił jednak, że w takiej sytuacji upadły nie ma uprawnienia do zarządzania swoim majątkiem i legitymacji do występowania w sprawie, jego uprawnienia przejmuje syndyk i to od niego lub na jego rzecz należy zasądzić należności.