1. Omówienie przepisów

Rozporządzenie określa zakres danych, które zawierają wnioski o wydanie:

1) jednorazowego pozwolenia na czasowy wywóz za granicę muzealium, które nie stanowi zabytku oraz jest wpisane do inwentarza muzealiów w muzeum będącym instytucją kultury,

2) wielokrotnego pozwolenia indywidualnego na czasowy wywóz za granicę wymienionego wyżej muzealiom,

3) wielokrotnego pozwolenia ogólnego na czasowy wywóz za granicę wymienionego wyżej muzealiów.

Jednorazowe pozwolenie na czasowy wywóz za granicę muzealium, które nie stanowi zabytku oraz jest wpisane do inwentarza muzealiów w muzeum będącym instytucją kultury.

Wniosek ten zawiera:

1) nazwę, siedzibę i adres muzeum będącego wnioskodawcą;

2) określenie muzealium ze wskazaniem autora, o ile to możliwe, oraz opisem umożliwiającym identyfikację tego muzealium, w szczególności wskazującym jego cechy szczególne, takie jak oznakowania, sygnatury, uszkodzenia;

3) wskazanie kraju, do którego muzealiom ma być wywiezione;

4) planowaną datę przywozu muzealium na terytorium RP;

5) wskazanie okresu, na jaki pozwolenie ma być wydane;

6) uzasadnienie wniosku.

Wielokrotne pozwolenie indywidualne na czasowy wywóz za granicę wymienionego wyżej muzealiom

Wniosek ten zawiera:

1) nazwę, siedzibę i adres muzeum będącego wnioskodawcą;

2) określenie muzealium ze wskazaniem autora, o ile to możliwe, oraz opisem umożliwiającym identyfikację tego muzealium, w szczególności wskazującym jego cechy szczególne, takie jak oznakowania, sygnatury, uszkodzenia;

3) wskazanie okresu, na jaki pozwolenie ma być wydane;

4) uzasadnienie wniosku.

Wielokrotne pozwolenie ogólne na czasowy wywóz za granicę wymienionego wyżej muzealiów

Wniosek ten zawiera:

1) nazwę, siedzibę i adres muzeum będącego wnioskodawcą;

2) wskazanie okresu, na jaki pozwolenie ma być wydane;

3) wskazanie imion i nazwisk przynajmniej 2 osób uprawnionych do podpisania wykazu wywożonych muzealiów dołączanego do pozwolenia;

4) uzasadnienie wniosku.

Do dwóch pierwszych wniosków dołącza się:

1) fotografie muzealium,

2) oświadczenie wnioskodawcy, że muzealiom jest wpisane do inwentarza muzealiów,

3) odpis z księgi rejestrowej instytucji kultury.

Wzory wszystkich trzech wymienionych wyżej pozwoleń określają odpowiednio załączniki nr 1-3 do rozporządzenia.

2. Komentarz

W rozumieniu art. 3 pkt 1 i 2 ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1446 ze zm.; dalej: OchrZabU) zabytek to m.in. rzecz ruchoma, jej części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Natomiast zabytek ruchomy to rzecz ruchoma, jej część lub zespół rzeczy ruchomych spełniający tę definicję zabytku. Przy czym, jak stwierdził NSA, organy ochrony zabytków posiadają szczególne uprawnienie w zakresie badania wartości artystycznych, historycznych lub zabytkowych obiektów podlegających wpisowi do rejestru zabytków. Jeżeli zatem stan faktyczny nie wymaga ekspertyzy, a jedynie oceny w świetle posiadanej wiedzy w zakresie właściwości organu, zbędne jest przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego. Z przytoczonej definicji zabytku wynika jedynie, że właściwy organ dokonuje oceny wartości danego przedmiotu, zaś pojęcia takie jak „wartość historyczna, artystyczna lub naukowa” mają charakter ocenny, a zatem podlegają wyjaśnieniu w procesie stosowania prawa (patrz wyr. NSA z 24.1.2017 r., II OSK 1052/15, Legalis).

Z art. 29a ust. 1 ustawy z 21.11.1996 r. o muzeach (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 972 ze zm.; dalej: MuzeaU), wynika, że muzealia, które nie stanowią zabytków wpisane do inwentarza muzealiów w muzeach będących instytucjami kultury nie mogą być wywożone za granicę na stałe . Wyjątek stanowią przypadki określone w art. 26 i art. 42 ustawy z 25.5.2017 r. o restytucji narodowych dóbr kultury (Dz.U. z 2017 r. poz. 1086); dalej: RestNarDóbrKultU (chodzi o prawo przysługujące państwu UE do restytucji dobra kultury wyprowadzonego z terytorium tego państwa, a także zwrot dobra kultury, które zostało przemieszczone z terytorium państwa obcego na terytorium RP – określone w tych przepisach).

Wyłączenie ma zastosowanie, gdy wywóz odbywa się:

1) w wykonaniu prawomocnego wyroku nakazującego zwrot zagranicznego narodowego dobra kultury, o którym mowa w art. 18 ust. 1 RestNarDóbrKultU, na terytorium państwa UE (chodzi o zwrot zagranicznego narodowego dobra kultury wyprowadzonego z naruszeniem prawa z terytorium państwa UE od 1.1.1993 r. i znajdującego się na terytorium RP) albo

2) na podstawie pozwoleń, o których mowa w art. 39 ust. 1 lub art. 43 ust. 1 RestNarDóbrKultU (chodzi o zwrot zagranicznego narodowego dobra kultury będącego także narodowym dobrem kultury RP, w przypadku gdy jego posiadacz lub dzierżyciel uznał roszczenie państwa UE lub zawarł ugodę obejmującą obowiązek zwrotu tego dobra kultury, albo gdy sąd polubowny wydał wyrok nakazujący zwrot tego dobra kultury na terytorium państwa UE, a także o zwrot dobra kultury – będącego także narodowym dobrem kultury RP – które zostało przemieszczone z terytorium państwa obcego na terytorium RP, jeżeli jego zwrot na terytorium, z którego dobro kultury przemieszczono lub do którego powinno zostać zwrócone na podstawie umowy międzynarodowej wiążącej RP).

Natomiast muzealia, które nie stanowią zabytków wpisane do inwentarza muzealiów w muzeach będących instytucjami kultury można czasowo wywożone za granicę po uzyskaniu jednego z trzech wymienionych wyżej pozwoleń. Do pozwoleń tych stosuje się odpowiednio przepisy art. 53-57 OchrZabU wskazujące zasady wydawania tych pozwoleń przez wojewódzkiego konserwatora zabytków (art. 29a ust. 2 i 3 MuzeaU).