Obecnie nadal jeszcze obowiązują przepisy ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm. – dalej: EmRentyFUSU), zgodnie z którymi wiek emerytalny pracowników jest stopniowo wydłużany – aż do osiągnięcia równego wieku emerytalnego dla kobiet i mężczyzn – 67 lat. Będą one obowiązywać jeszcze do 30.9.2017 r.

Jednocześnie zgodnie z art. 39 ustawy z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm. – dalej: KP) pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku.

Ze względu na to, że obecnie wciąż jeszcze wiek emerytalny zależy od daty urodzenia pracownika, pracownik jest objęty tą ochroną na 4 lata przed osiągnięciem „swojego” wieku emerytalnego – będzie tak do końca września 2017 r.

Przykład
Pracownica urodziła się 18.11.1958 r. Jej wiek emerytalny zgodnie z obecnymi przepisami to 62 lata; osiągnie go ona więc 18.11.2020 r. Pracownica jest więc już w okresie ochronnym przed wypowiedzeniem od 18.11.2016 r., tj. 4 lata przed osiągnięciem swojego wieku emerytalnego.

Pracownicy chronieni w dniu 1.10.2017 r.

Z dniem 1.10.2017 r. wiek emerytalny zostanie skrócony do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Spowoduje to, że począwszy od tego dnia część pracowników, która jest już w 4-letniej ochronie przedemerytalnej, będzie już z miejsca uprawniona do emerytury. Nie oznacza to jednak, że z tym dniem ustanie ta ochrona. Zdecydowano, że pracownicy, którzy na dzień 1.10.2017 r. będą już objęci ochroną przedemerytalną, zachowają prawo do tej ochrony w takim rozmiarze, w jakim mieli do niej prawo w tym dniu.

Z art. 28 ustawy z 16.11.2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 38 – dalej: ZmEmRentyFUSU) wynika, że pracownicy, którzy 1.10.2017 r. są objęci ochroną stosunku pracy wynikającą z art. 39 KP, lub osoby, które byłyby objęte taką ochroną, jeżeli w tym dniu pozostawałyby w stosunku pracy, od 1.10.2017 r. korzystają z tej ochrony stosunku pracy do osiągnięcia obecnego (wyższego) wieku emerytalnego. Tym samym pracownicy ci mimo osiągnięcia nowego (niższego) wieku emerytalnego, nadal będą chronieni przed wypowiedzeniem w pełnym 4-letnim okresie.

Przykład
Pracownica urodziła się 26.9.1956 r.; jej wiek emerytalny zgodnie z obecnymi przepisami wynosi 61 lat i 3 miesiące. Pracownica osiągnie ten wiek 26.12.2017 r., zatem jest chroniona w okresie 26.12.2013 r.-25.12.2017 r. Od 1.10.2017 r. pracownica ta będzie już mogła przejść na emeryturę, ponieważ będzie miała więcej niż 60 lat. Mimo to nadal będzie podlegała ochronie przed wypowiedzeniem umowy, na mocy art. 39 KP, tj. do 25.12.2017 r.

Przykład
Pracownik urodził się 4.10.1952 r.; jego wiek emerytalny zgodnie z obecnymi przepisami to 66 lat i 8 miesięcy. Pracownik osiągnie ten wiek 4.6.2019 r., zatem jest chroniony w okresie 4.6.2015 r.-3.6.2019 r. Od 4.10.2017 r. pracownik ten będzie już mógł przejść na emeryturę, ponieważ osiągnie wiek 65 lat. Mimo to nadal będzie podlegał ochronie przedemerytalnej, na mocy art. 39 KP, tj. do 3.6.2019 r. Gdyby natomiast na dzień 4.10.2017 r. pracownik ten nie pozostawał w stosunku pracy, np. był bezrobotny, ale podjął zatrudnienie po tej dacie, np. 1.7.2018 r., to automatycznie wraz z podjęciem tego zatrudnienia będzie podlegał ochronie na podstawie art. 39 KP.

Pracownicy, którzy osiągną nowy wiek emerytalny do 30.9.2021 r.

Niektórzy pracownicy osiągną nowy, niższy wiek emerytalny wkrótce po wejściu w życie nowych przepisów emerytalnych, tj. w okresie pierwszych 4 lat od dnia 1.10.2017 r. Pracownicy ci nie są jednak jeszcze obecnie objęci ochroną przedemerytalną, w związku z obowiązującymi wciąż przepisami o dłuższym wieku emerytalnym. Także tym pracownikom ustawa gwarantuje jednak pełny 4-letni okres ochronny przed wypowiedzeniem.

Z art. 29 ZmEmRentyFUSU wynika, że pracownicy, którzy 1.10.2017 r. nie będą objęci ochroną stosunku pracy wynikającą z art. 39 KP i osiągną wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 60 lat i dla mężczyzn 65 lat przed upływem 4 lat od tego dnia, będą podlegać tej ochronie przez okres 4 lat, licząc od 1.10.2017 r., także wówczas, gdy upływ tego okresu przypadnie po osiągnięciu wieku 60 lat przez kobiety i wieku 65 lat przez mężczyzn. Dotyczyć to będzie także osób, które 1.10.2017 r. nie będą pracownikami. Oznacza to, że pracownicy ci zaczną być chronieni przed wypowiedzeniem umowy na podstawie art. 39 KP z dniem 1.10.2017 r. Tylko w ten sposób można im zapewnić pełną 4-letnią ochronę przed wypowiedzeniem.

Przykład
Pracownica urodziła się 22.5.1960 r.; jej wiek emerytalny zgodnie z obecnymi przepisami to 62 lata i 6 miesięcy. Pracownica osiągnie ten wiek 22.11.2022 r., co oznacza, że zgodnie z obecnymi przepisami byłaby w okresie ochronnym od 22.11.2018 r. do 21.11.2022 r. Jednak w związku z wejściem w życie przepisów o obniżonym wieku emerytalnym osiągnie ona wiek 60 lat w dniu 22.5.2020 r. Tym samym znajdzie się ona w 4-letniej ochronie przedemerytalnej już w okresie 1.10.2017 r.-30.9.2021 r.

Przykład
Pracownik urodził się 8.2.1956 r.; jego wiek emerytalny zgodnie z obecnymi przepisami to 67 lat. Pracownik osiągnie ten wiek 8.2.2023 r., co oznacza, że zgodnie z obecnymi przepisami byłby w okresie ochronnym od 8.2.2019 r. do 7.2.2023 r. Jednak w związku z wejściem w życie przepisów o obniżonym wieku emerytalnym osiągnie on wiek 65 lat w dniu 8.2.2021 r. Tym samym znajdzie się w 4-letniej ochronie przedemerytalnej już w okresie 1.10.2017 r.-30.9.2021 r. Gdyby nawet pracownik nie był w zatrudnieniu na dzień 1.10.2017 r., ale w tym dniu byłby bezrobotny, a podjął pracę np. od 1.8.2019 r., to i tak wraz z podjęciem zatrudnienia w tym dniu automatycznie podlegałby ochronie na podstawie art. 39 KP – do 30.9.2021 r.

Docelowo natomiast 4-letnia ochrona przedemerytalna będzie obejmowała tylko kobiety w wieku 56-60 lat i mężczyzn w wieku 61-65 lat. Wraz z osiągnięciem tego wieku emerytalnego pracownicy nie będą już chronieni przed wypowiedzeniem umowy o pracę.

Przykład
Pracownik urodził się 18.3.1957 r.; jego wiek emerytalny zgodnie z obecnymi przepisami to 67 lat. Pracownik osiągnie ten wiek 18.3.2024 r., co oznacza, że zgodnie z obecnymi przepisami byłby w okresie ochronnym od 18.3.2020 r. do 17.3.2024 r. Jednak w związku z wejściem w życie przepisów o obniżonym wieku emerytalnym osiągnie on wiek 65 lat w dniu 18.3.2022 r. Tego pracownika nie dotyczy art. 29 ZmEmRentyFUSU, ponieważ osiągnie on nowy wiek emerytalny po upływie 4 lat liczonych od 1.10.2017 r. Pracownik ten będzie w okresie ochronnym od 18.3.2018 r. do 17.3.2022 r.

Zakres ochrony

Warto przypomnieć, że art. 39 KP chroni pracownika tylko przed wypowiedzeniem umowy o pracę przez pracodawcę. Natomiast w okresie 4-letniej ochrony przedemerytalnej stosunek pracy może wygasnąć, a także zostać rozwiązany np. za wypowiedzeniem przez pracownika, na mocy porozumienia stron, bez wypowiedzenia (zarówno przez pracodawcę, jak i przez pracownika).

W związku z 4-letnim okresem ochronnym przed wypowiedzeniem umowy o pracę pracownikowi w wieku przedemerytalnym warto także zwrócić uwagę na dwie kwestie:

  • zakaz wypowiedzenia umowy o pracę nie obowiązuje przed osiągnięciem wieku „przedemerytalnego”, chociażby wiek ten pracownik przekroczył w okresie wypowiedzenia (wyrok SN z 7.4.1999 r., I PKN 643/98, OSNP 2000/11/418); ochrona przedemerytalna obejmuje tylko zakaz wypowiedzenia umowy o pracę; umowa wypowiedziana wcześniej może się jednak rozwiązać już w okresie ochronnym,
  • pracodawca nie może złożyć pracownikowi wypowiedzenia w okresie ochrony przedemerytalnej ze skutkiem na dzień, kiedy pracownik jest już w wieku emerytalnym i ma prawo do emerytury; zakaz obowiązuje także wtedy, gdy rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło wprawdzie po osiągnięciu przez pracownika wieku emerytalnego, jednak jej wypowiedzenie zostało dokonane przez zakład pracy w czasie, gdy pracownik tego wieku jeszcze nie osiągnął (wyrok SN z 19.5.1992 r., I PRN 19/92).

Ochrona przedemerytalna nie przysługuje pracownikom, którzy uzyskali prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a także w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 40 i art. 411 § 1 KP).