1. Wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli

Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała system szczepień dla dzieci. W raporcie z kontroli uznała, że od kilku lat nie udaje się rozszerzenie i unowocześnienie katalogu szczepień obowiązkowych. Chodzi o koszt 200 mln zł.

W ocenie NIK odsetek osób zaszczepionych na choroby zakaźne objęte obowiązkiem szczepień obecnie jest wystarczająco zabezpieczona przed szerzeniem się chorób zakaźnych. Najwyższa Izba Kontroli podkreśla jednak, że od kilku lat występuje niebezpieczna tendencja spadku wyszczepień. Systematycznie – co roku o ok. 40 proc. – rośnie liczba dzieci nieszczepionych. W latach 2011–2014 liczba osób uchylających się od poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wzrosła ponad dwukrotnie: z około 5 tys. do ponad 12 tys. osób.

Liczba osób uchylających się od obowiązku szczepień nie zagraża na razie bezpieczeństwu epidemiologicznemu, ale zdaniem NIK wymaga jednak stałego monitorowania. Najwyższa Izba Kontroli podkreśliła, że dane Państwowej Inspekcji Sanitarnej o uchylających się od obowiązkowych szczepień ochronnych mogą być niekompletne, ponieważ lekarze nie zawsze takie dane przekazują. Połowa (6 z 12) skontrolowanych świadczeniodawców nie przekazywała w kwartalnych sprawozdaniach informacji o osobach uchylających się od szczepień obowiązkowych.

Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła także, że postępowanie egzekucyjne powiatowych inspektorów sanitarnych wobec opiekunów dzieci uchylających się od wykonania obowiązku szczepień ochronnych były często nieskuteczne i niewystarczające.

Izba nie stwierdziła nieprawidłowości przy zakupie szczepionek do programu szczepień ochronnych ze środków budżetowych. Większość szczepionek jest kupowana jednak przez rodziców.

Od 1.1.2017 r. obowiązek finansowania zakupu szczepionek do realizacji programu szczepień obowiązkowych przejdzie z Ministerstwa Zdrowia na NFZ. Zmiana ta, w ocenie NIK, daje możliwość poszerzenia i unowocześnienia Programu Szczepień Ochronnych. Z analiz NIK wynika, że zmiana, choć kosztowna, będzie korzystna. Koszt programu szczepień ochronnych, uwzględniającego szczepienie przeciwko pneumokokom oraz szczepionkę wysoko skojarzoną 5w1 dla całej populacji dzieci byłby wyższy o 192 mln. W 2014 r. na zakup szczepionek w ramach programu szczepień ochronnych wydano 95,4 mln.

2. Zalecenia Najwyższej Izby Kontroli

Najwyższa Izba Kontroli zaleciła ministrowi zdrowia i Głównemu Inspektorowi Sanitarnemu jak najszybsze i najskuteczniejsze działania na rzecz unowocześnienia katalogu szczepień obowiązkowych. Zwróciła się również do ministra zdrowia o rozszerzenie katalogu obowiązkowych szczepień ochronnych o szczepienia przeciwko pneumokokom na całą populację dzieci oraz o uwzględnienie w szacowanym koszcie zakupu szczepionek do programu szczepień ochronnych w 2017 r. kosztu zakupu szczepionek przeciwko pneumokokom dla całej populacji dzieci oraz szczepionek wysoko skojarzonych (5w1) w szczepieniach przeciwko: błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis i haemophilus influenzae typu B.

Izba zwróciła się do Głównego Inspektora Sanitarnego o doprecyzowanie zapisów odnoszących się do organizacji szczepień, przede wszystkim dotyczących dzieci rozpoczynających naukę w szkole. W programie szczepień zaleca się szczepienia dla dzieci rozpoczynających naukę w szkole w okresie jesiennym, jednak ze względu na nieprecyzyjny zapis i zastrzeżenia lekarzy co do zasadności takiego rozwiązania, nie jest ono obecnie stosowane.

Najwyższa Izba Kontroli zarekomendowała również lekarzom informowanie rodziców decydujących się na samodzielny zakup szczepionek o wymogach dotyczących transportu i przechowywania leków. Chodzi przede wszystkim o to, aby nie dopuścić do transportu szczepionek w nieodpowiednich warunkach, co może skutkować uszkodzeniem szczepionki (i wywołać np. niepożądane odczyny poszczepienne).