Przygotowany przez resort pracy projekt nowelizacji ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy ma celu przede wszystkim ograniczenie nadużywania umów cywilnoprawnych oraz wprowadzenie ochrony osób otrzymujących wynagrodzenie na najniższym poziomie. W praktyce dochodzi często do sytuacji, w których osoba wykonująca pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej ma ustaloną stawkę godzinową na poziomie znacznie niższym od minimalnego wynagrodzenia przysługującego za pracę w ramach stosunku pracy. Umowy cywilnoprawne często zastępują stosunek pracy stając się praktyką mającą na celu obniżenie kosztów zatrudnienia. W związku z tym Ministerstwo Rodziny, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych chce wprowadzić minimalną stawkę godzinową dla osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu (art. 734 i art. 750 Kodeksu cywilnego).

1. Wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej dla umów cywilnoprawnych

Projekt ustawy o zmianie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy przewiduje wprowadzenie minimalnej stawki godzinowej dla umów cywilnoprawnych. Przepis ten ma objąć umowy zlecenia oraz umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu, zawarte z osobą fizyczną albo osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą, która przyjęte zlecenie lub usługi wykonuje osobiście a przedsiębiorcą albo inną jednostką organizacyjną, przy czym przedmiotem umowy jest wykonywanie zlecenia lub świadczenie usług związanych z działalnością prowadzoną przez te podmioty.

Stawka minimalnego wynagrodzenia osób fizycznych wykonujących pracę na podstawie tych umów wynosić będzie 12 zł brutto za godzinę faktycznie wykonanej pracy. Stawka ta ma odnosić się do wszystkich umów, bez względu na sposób ustalania wynagrodzenia (według stawki godzinowej, miesięcznej, tygodniowej, itp.). W ocenie resortu pracy stosowanie minimalnej stawki godzinowej jedynie do umów, w których wynagrodzenie określane jest w stawce godzinowej mogłoby prowadzić do nadużyć. W celu umożliwienia kontroli zapewnienia stawki godzinowej podmiot, na rzecz którego realizowane jest zlecenie lub świadczone są usługi będzie musiał prowadzić ewidencję liczby godzin przepracowanych przy realizacji zlecenia lub świadczeniu usług, przy czym liczba zaewidencjonowanych godzin byłaby potwierdzana przez przyjmującego zlecenie lub świadczącego usługi.

Od powyższej zasady projekt nowelizacji przewiduje wyjątek. Podmiot, na rzecz którego realizowane jest zlecenie lub świadczone są usługi nie będzie miał obowiązku prowadzenia ewidencji liczby przepracowanych godzin, jeżeli ze względu na miejsce wykonywania zlecenia lub świadczenia usługi nie będzie to możliwe. W takim przypadku, w celu ustalenia liczby przepracowanych godzin stanowiących podstawę do wypłacenia wynagrodzenia, osoba fizyczna będzie przedkładać stosowną informację w tym zakresie. Taka informacja będzie przedstawiana w terminie poprzedzającym termin wypłaty wynagrodzenia, tak aby mogła stać się podstawą obliczenia tego wynagrodzenia.

Projekt określa katalog umów, do których wskazana wyżej stawka godzinowa nie miałaby zastosowania. Dotyczy to umów cywilnoprawnych zawartych przez radcę prawnego, zgodnie z przepisami ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych oraz pełnomocnictw udzielanych adwokatom przez klientów, zgodnie z przepisami ustawy z 26.5.1982 r. – Prawo o adwokaturze. Takie osoby w praktyce są wynagradzane na znacznie wyższym poziomie.

2. Kary dla pracodawców za nieprzestrzeganie przepisów

Przedsiębiorca albo inna jednostka organizacyjna, która nie wypłaca należnego wygrodzenia za każdą godzinę pracy w wysokości nie niższej niż 12 zł oraz nie prowadzi ewidencji liczby godzin przepracowanych przy wykonaniu zlecenia lub świadczeniu usługi będą podlegali karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Tej samej karze podlegałaby osoba działająca w imieniu takiego przedsiębiorcy albo takiej jednostki organizacyjnej.

3. Zniesienie zróżnicowania minimalnego wynagrodzenia za pracę

Projekt ustawy przewiduje uchylenie art. 6 ust. 2 i 3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, zgodnie z którym wysokość wynagrodzenia pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy, nie może być niższa niż 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Uchylenie tego przepisu zniesie zróżnicowanie wynagrodzenia minimalnego ze względu na staż pracy. Po wejściu w życie zmiany wszyscy pracownicy – niezależnie od stażu pracy – będą mieli prawo do minimalnego wynagrodzenia w jednakowej wysokości .

4. Doprecyzowanie sposobu obliczania minimalnego wynagrodzenia

Projekt określa także sposób zaokrąglania wielkości uzyskiwanych na poszczególnych etapach ustalania wysokości minimalnego wynagrodzenia w związku z występującymi wątpliwościami w tym zakresie. Zgodnie z projektem na każdym etapie dokonywania obliczeń otrzymany wynik podaje się z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku, przy czym zaokrągla się go w ten sposób, że jeżeli trzecia cyfra jest większa lub równa 5 zaokrąglenie następuje w górę.

5. Zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy

Projekt przewiduje także zmiany w ustawie z 13.4.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy. Mają one związek z wprowadzeniem do przepisów ustawy z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę przepisów dotyczących minimalnej stawki godzinowej dla umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług i polegają na nadaniu nowych uprawnień Państwowej Inspekcji Pracy. Projekt nakłada na PIP uprawnienia w zakresie kontroli przestrzegania obowiązku zapewnienia minimalnej stawki godzinowej ustalonej dla umów zlecenia oraz umów o świadczenie usług. Państwowa Inspekcja Pracy ma sprawować nadzór i kontrolować przestrzeganie przepisów dotyczących wypłacania wynagrodzenia dla osób fizycznych przyjmujących zlecenie lub świadczących usługi albo dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, które przyjęte zlecenia lub usługi wykonują osobiście oraz przestrzeganie przez przedsiębiorców przepisów dotyczących prowadzenia ewidencji liczby godzin pracy przepracowanych przez takie osoby fizyczne.

Państwowa Inspekcja Pracy będzie mogła nakazać stronie umowy wypłatę wynagrodzenia w wysokości ustalonej zgodnie z przepisami. Projekt określa również zakres podmiotów podlegających kontroli – będą to przedsiębiorcy oraz inne jednostki organizacyjne, na rzecz których realizowane jest zlecenie lub świadczone są usługi, na podstawie umów, o których mowa w art. 734 i art. 750 KC związanych z działalnością prowadzoną przez te podmioty.

Większość przepisów omawianej nowelizacji ma wejść w życie 1.7.2016 r. Do umów trwających w dniu wejścia w życie omawianej nowelizacji zmienione przepisy będą miały zastosowanie po upływie 3 miesięcy od tej daty. Natomiast przepisy dotyczące rezygnacji z możliwości różnicowania wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę według stażu pracy mają wejść w życie 1.1.2017 r.

Obecnie projekt nowelizacji ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy trafi pod obrady rządu.