Stan faktyczny

Łucja P., właścicielka kilku działek na terenie gminy B., złożyła wniosek do sądu o ustanowienie służebności przesyłu. Zgodnie z art. 3051 ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U z 2014 r., poz. 121 ze zm.; dalej: KC) nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia przesyłowe (urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne, określone w art. 49 § 1 KC), prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Na terenie należących do Łucji P. działek, pod ziemią, znajdował się gazociąg należący do spółki G.

Powołany przez sąd biegły geodeta miał określić zakres terenowy służebności przesyłu. Ustalił, że gazociąg zajmuje pas gruntu o szerokości około 6 m (po 3 metry w lewo i prawo od osi gazociągu) oraz długości ponad 45,5 m. W takim wypadku służebność miałaby objąć łącznie obszar o powierzchni ok. 179 m 2. Ustalona kwota wynagrodzenia za służebność wyniosłaby wówczas – jak wyliczył biegły – niewiele ponad 7,5 tys. zł.

Wnioskodawczyni natomiast zażądała ustanowienia służebności na powierzchni znacznie większej. Jej zdaniem powinna ona uwzględniać nie tylko teren bezpośrednio nad gazociągiem, ale i tzw. strefę kontrolowaną, o szerokości łącznej 30 m (po 15 m w lewo i prawo od osi gazociągu). Taką strefę przewiduje rozporządzenie Ministra Gospodarki z 26.4.2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. z 2013 r., poz. 640; dalej: WarTechGazR).

Ważne
Zgodnie z § 10 WarTechGazR nad czynnymi gazociągami należy wyznaczyć tzw. strefy kontrolowane, gdzie nadzorowi podlegałyby wszelkie działania, które mogłyby spowodować uszkodzenie gazociągu lub mieć inny negatywny wpływ na jego użytkowanie i funkcjonowanie. W szczególności w takich strefach zabronione jest wznoszenie obiektów budowlanych, urządzanie stałych składów i magazynów oraz podejmowanie innych działań mogących spowodować uszkodzenia gazociągu podczas jego użytkowania.

Ponadto § 110 WarTechGazR przewiduje, że dla gazociągów wybudowanych przed 12.12.2001 r., lub dla których przed tym dniem wydano pozwolenie na budowę (co miało miejsce w przypadku gazociągu leżącego pod posesją Łucji P.) stosuje się strefy kontrolowane o szerokości określonej załącznikiem nr 2 do WarTechGazR. Minimalna strefa kontrolowana dla gazociągów wynosi właśnie 30 m. Uczestnik postępowania, spółka G., wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności, wskazując, że służebność została przez niego nabyta drogą zasiedzenia.

Orzeczenia sądów i pytanie prawne

Sąd I instancji wniosek spółki G. o stwierdzenie zasiedzenia służebności oddalił. Jednak zasądził na rzecz Łucji P. ustanowienie służebności w zdecydowanie ograniczonym zakresie – zgodnym z ustaleniami biegłego sądowego (na obszarze o powierzchni tylko 3 m na 45,5 m).

Łucja P. złożyła apelację, ale sąd II instancji dostrzegł w sprawie poważny problem prawny i zdecydował o skierowaniu do SN pytania prawnego: czy służebność przesyłu dla gazociągu wybudowanego przed 12.12.2001 r. obejmuje obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w zw. z § 110 i w załączniku nr 2 do WarTechGazR.

Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego

W odpowiedzi SN uznał (uchw. z 11.12.2015 r., III CZP 88/15), że obszar strefy kontrolowanej określonej w WarTechGazR nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu, ustanowioną dla gazociągu wybudowanego przed 12.12.2001 r.

Wnioski

Służebność przesyłu ma umożliwić korzystanie przedsiębiorstwu infrastrukturalnemu z sieci, której jest właścicielem, w celu zapewnienia prawidłowego jej funkcjonowania. Natomiast strefa kontrolowana określona w WarTechGazR jest swego rodzaju strefą ochronną, na której nie mogą być prowadzone określone działania, inwestycje itp. Sąd Najwyższy przyjął zatem koncepcję, zgodnie z którą służebność ma przede wszystkim służyć przedsiębiorcy – właścicielowi sieci, a podstawą do jej ustanowienia jest możliwość właściwego korzystania z urządzeń sieciowych, zgodnie z art. 3052 KC. Tym samym nie ma konieczności ustanawiania służebności na pasach gruntu o stosunkowo dużej szerokości, odpowiadającej rozmiarowi stref kontrolowanych. Sąd może ustanowić służebność na znacznie węższym pasie, odpowiadającym szerokości urządzeń przesyłowych wraz z ewentualnym dojazdem do nich.